8 giai đoạn phát triển tâm lý xã hội của Erikson

Sau đây là xung đột:

• Sự toàn vẹn của bản ngã: Nếu cá nhân cảm thấy họ đã sống một cuộc sống trọn vẹn và có ý nghĩa, họ sẽ trải nghiệm được sự toàn vẹn của bản ngã.Điều này được đặc trưng bởi cảm giác chấp nhận cuộc sống như nó vốn có, khả năng tìm ra sự mạch lạc và mục đích trong những trải nghiệm của mình, và cảm giác khôn ngoan và viên mãn.
• Tuyệt vọng: Mặt khác, nếu một người cảm thấy hối tiếc về quá khứ, cảm thấy mình đã đưa ra quyết định tồi hoặc tin rằng mình đã không đạt được mục tiêu sống, họ có thể cảm thấy tuyệt vọng.Sự tuyệt vọng bao gồm cảm giác hối tiếc, cay đắng và thất vọng với cuộc sống, và nỗi sợ cái chết sắp xảy ra.

Điều gì xảy ra trong giai đoạn này?

Giai đoạn này diễn ra sau tuổi 65 và bao gồm việc suy ngẫm về cuộc sống của một người và chuyển sang cảm thấy hài lòng và hạnh phúc với cuộc sống hoặc cảm thấy hối tiếc sâu sắc.

Erikson mô tả tính toàn vẹn của bản ngã là “sự chấp nhận chu kỳ sống duy nhất của một người như một điều gì đó phải như vậy” (1950, trang 268) và sau đó là “cảm giác về sự gắn kết và toàn vẹn” (1982, trang 65).

Khi chúng ta già đi (65 tuổi trở lên) và trở thành công dân cao tuổi, chúng ta có xu hướng giảm năng suất làm việc và khám phá cuộc sống như những người đã nghỉ hưu.

Thành công và thất bại ở giai đoạn thứ tám

Thành công trong giai đoạn này sẽ dẫn đến đức tính của sự khôn ngoan. Sự khôn ngoan cho phép một người nhìn lại cuộc sống của mình với cảm giác khép lại và trọn vẹn, và cũng chấp nhận cái chết mà không sợ hãi.

Những người suy ngẫm về cuộc sống của mình và hối tiếc vì không đạt được mục tiêu sẽ cảm thấy cay đắng và tuyệt vọng.

Erik Erikson tin rằng nếu chúng ta thấy cuộc sống của mình không hiệu quả, cảm thấy tội lỗi về quá khứ hoặc cảm thấy không đạt được mục tiêu sống, chúng ta sẽ trở nên bất mãn với cuộc sống và tuyệt vọng, thường dẫn đến trầm cảm và vô vọng.

Điều này có thể dẫn đến cảm giác sợ hãi và lo lắng về cái chết của họ.

Trạng thái liên tục của sự toàn vẹn bản ngã không phải là đặc điểm của người khôn ngoan, nhưng họ trải nghiệm cả sự toàn vẹn bản ngã và sự tuyệt vọng. Do đó, cuộc sống về già được đặc trưng bởi sự toàn vẹn và sự tuyệt vọng như những trạng thái xen kẽ phải được cân bằng.

Điểm Mạnh Và Điểm Yếu Của Lý Thuyết Erikson

Ủng hộ

1. Một trong những điểm mạnh của lý thuyết Erikson là khả năng liên kết sự phát triển tâm lý xã hội quan trọng trong toàn bộ vòng đời.Bằng cách mở rộng khái niệm về sự phát triển nhân cách trong suốt vòng đời, Erikson đã phác thảo một góc nhìn thực tế hơn về sự phát triển nhân cách, lấp đầy một khoảng trống lớn trong sự nhấn mạnh của Freud về thời thơ ấu. (McAdams, 2001).
2. Dựa trên ý tưởng của Erikson, tâm lý học đã tái khái niệm hóa cách nhìn nhận về các giai đoạn sau của cuộc đời. Tuổi trung niên và tuổi già không còn bị coi là không liên quan nữa, vì Erikson, giờ đây chúng được coi là thời kỳ phát triển cá nhân năng động và quan trọng.
3. Lý thuyết của Erikson có giá trị bề ngoài tốt. Nhiều người thấy rằng họ có thể liên hệ với lý thuyết của ông về các giai đoạn khác nhau của vòng đời thông qua trải nghiệm của chính họ.

Sự chỉ trích

1. Erikson khá mơ hồ về nguyên nhân của sự phát triển. Con người phải có những loại kinh nghiệm nào để giải quyết thành công các xung đột tâm lý xã hội khác nhau và chuyển từ giai đoạn này sang giai đoạn khác? Lý thuyết này không có cơ chế chung để giải quyết khủng hoảng.Thật vậy, Erikson (1964) thừa nhận lý thuyết của ông là một cái nhìn tổng quan mang tính mô tả về sự phát triển xã hội và cảm xúc của con người mà không giải thích đầy đủ về cách thức hoặc lý do tại sao sự phát triển này xảy ra.Ví dụ, Erikson không giải thích rõ ràng cách kết quả của một giai đoạn tâm lý xã hội ảnh hưởng đến tính cách ở giai đoạn sau.Erikson cũng không giải thích điều gì thúc đẩy cá nhân tiến tới giai đoạn tiếp theo sau khi khủng hoảng được giải quyết. Mô hình giai đoạn của ông ngụ ý sự tiến triển tuần tự nghiêm ngặt gắn liền với tuổi tác, nhưng không đề cập đến sự thay đổi về thời gian hoặc sự phức tạp của quá trình phát triển của con người.Tuy nhiên, Erikson nhấn mạnh rằng công trình của ông là “một công cụ để suy nghĩ chứ không phải là một phân tích thực tế”. Mục đích của nó là cung cấp một khuôn khổ trong đó sự phát triển có thể được xem xét thay vì lý thuyết có thể kiểm chứng.
2. Mặc dù có sự ủng hộ cho các giai đoạn phát triển nhân cách của Erikson (McAdams, 1999), những người chỉ trích lý thuyết của ông đưa ra bằng chứng cho thấy thiếu các giai đoạn phát triển nhân cách riêng biệt (McCrae & Costa, 1997).Việc thiếu sự giải thích về động lực khiến việc kiểm tra các giả thuyết tiến triển giai đoạn của Erikson theo kinh nghiệm trở nên khó khăn. Các nhà nghiên cứu đương đại đã phải vật lộn để vận hành các giai đoạn và xác nhận trình tự phổ quát và phạm vi tuổi của chúng.
3. Lý thuyết giai đoạn có thể thiên về văn hóa phương Tây, đặc biệt là văn hóa Mỹ. Các giai đoạn có thể khác nhau giữa các nền văn hóa.Erikson dựa lý thuyết phát triển tâm lý xã hội của mình chủ yếu vào quan sát trẻ em và gia đình da trắng trung lưu ở Hoa Kỳ và Châu Âu. Quan điểm văn hóa phương Tây này có thể hạn chế tính phổ quát của các giai đoạn mà ông đề xuất.Các xung đột được nhấn mạnh trong mỗi giai đoạn phản ánh các giá trị như độc lập, tự chủ và năng suất, vốn đã ăn sâu vào các nền văn hóa cá nhân phương Tây. Tuy nhiên, lý thuyết này có thể không phù hợp với các nền văn hóa tập thể hơn coi trọng sự phụ thuộc lẫn nhau, hòa hợp xã hội và trách nhiệm chung.Ví dụ, cuộc khủng hoảng tự chủ so với sự xấu hổ và nghi ngờ ở trẻ nhỏ có thể diễn ra khác nhau ở những nền văn hóa mà sự vâng lời và tuân thủ người lớn tuổi được ưu tiên hơn sự lựa chọn cá nhân. Tương tự như vậy, cuộc khủng hoảng bản sắc ở tuổi vị thành niên có thể ít rõ rệt hơn ở những nền văn hóa tập thể.
4. Xung đột cốt lõi không chỉ giới hạn ở giai đoạn khởi đầu mà còn tái diễn trong suốt vòng đời. Osborne (2009) lập luận rằng những cuộc khủng hoảng này vượt ra ngoài các giai đoạn mà chúng xảy ra ban đầu.Ví dụ, khủng hoảng bản sắc trải qua ở tuổi vị thành niên thường tái diễn khi người lớn chuyển sang nghỉ hưu (Logan, 1986). Mặc dù bối cảnh khác nhau, việc quản lý những căng thẳng cảm xúc tương tự thúc đẩy nhận thức về bản thân và hiểu được động lực phát triển suốt đời.

Các ứng dụng

1. Mô hình của Erikson vẫn có ý nghĩa quan trọng trong những giai đoạn sau của cuộc sống như khi nghỉ hưu, khi người lớn thường xuyên phải đối mặt với những cuộc khủng hoảng lần đầu gặp phải ở thời thơ ấu và thanh thiếu niên.Người về hưu có thể hiểu rõ hơn về những thách thức khi nghỉ hưu bằng cách nhận ra điểm tương đồng giữa những khó khăn hiện tại và những xung đột tâm lý xã hội trước đây.Người về hưu thường xem lại các vấn đề về bản sắc gặp phải trước đó trong cuộc sống khi điều chỉnh để nghỉ hưu. Mặc dù bối cảnh khác nhau, việc quản lý những căng thẳng cảm xúc tương tự có thể làm tăng nhận thức về bản thân và hiểu biết về động lực học tâm lý suốt đời.
2. Các giai đoạn phát triển tâm lý xã hội của Erikson cung cấp một khuôn khổ hữu ích cho các nhà cung cấp dịch vụ sức khỏe tâm thần điều trị cho những bệnh nhân đang phải đối mặt với những thay đổi lớn trong cuộc sống hoặc những bước ngoặt phát triển.Nhạy cảm về văn hóa có thể làm tăng nhận thức của bệnh nhân trong quá trình tư vấn. Ví dụ, y tá có thể sử dụng mô hình để giúp thanh thiếu niên giải quyết vấn đề khám phá bản sắc hoặc hướng dẫn người lớn tuổi tìm kiếm mục đích và sự chính trực.Nghiên cứu gần đây cho thấy lý thuyết của Erikson vẫn liên quan trong suốt cuộc đời. Một nghiên cứu năm 2016 đã tìm thấy mối tương quan giữa cảm giác sáng tạo của người lớn tuổi trung niên và sức khỏe nhận thức, khả năng phục hồi cảm xúc và chức năng điều hành của họ.Các nhóm liên ngành có thể hợp tác để tạo ra các kế hoạch chăm sóc phù hợp với từng giai đoạn, dựa trên thế mạnh. Ví dụ, các nhà trị liệu nghề nghiệp có thể thu hút cư dân nhà trẻ tham gia liệu pháp hồi tưởng để tăng tính toàn vẹn của bản ngã.Các công cụ cụ thể cho phép bác sĩ lâm sàng xác định giai đoạn tâm lý xã hội hiện tại của bệnh nhân. Điều dưỡng có thể sử dụng Bảng kiểm kê giai đoạn tâm lý xã hội của Erikson (EPSI) để phát hiện những khó khăn về lòng tin, quyền tự chủ, mục đích hoặc tuyệt vọng.

   Với hiểu biết này, các nhà cung cấp có thể đưa ra các biện pháp can thiệp có mục tiêu để giải quyết xung đột và hỗ trợ sự tiến bộ về phát triển. Ví dụ, xây dựng tính tự chủ sau một cuộc khủng hoảng sức khỏe lớn hoặc thúc đẩy khả năng sinh sản bằng cách dạy các kỹ năng làm cha mẹ.

3. Bằng cách hiểu được giai đoạn nào khách hàng đang ở và những thách thức liên quan, nhân viên xã hội có thể điều chỉnh các biện pháp can thiệp và hỗ trợ của mình để giải quyết các nhu cầu cụ thể của khách hàng. Ví dụ, một nhân viên xã hội giúp đỡ một thiếu niên đang vật lộn với việc hình thành bản sắc (giai đoạn thứ năm của Erikson) có thể tập trung vào việc thúc đẩy quá trình tự khám phá và cung cấp một môi trường an toàn để thử nghiệm các vai trò khác nhau.

Erikson so với Maslow

Erikson so với Freud

Freud (1905) đề xuất một mô hình năm giai đoạn phát triển tâm lý tình dục kéo dài từ thời thơ ấu đến tuổi dậy thì, tập trung vào sự trưởng thành của ham muốn tình dục. Mặc dù mang tính đột phá, lý thuyết của Freud có những hạn chế mà Erikson (1958, 1963) muốn khắc phục.

1. Erikson mở rộng dòng thời gian trong suốt cuộc đời, trong khi Freud chỉ tập trung vào vài năm đầu đời. Quan điểm toàn diện hơn này phản ánh những thách thức xã hội đang diễn ra khi trưởng thành và về già.
2. Trong khi Freud nhấn mạnh vào các động lực sinh học, tìm kiếm khoái lạc, Erikson kết hợp ảnh hưởng của các mối quan hệ xã hội, văn hóa và sự hình thành bản sắc vào sự phát triển tính cách. Quan điểm tâm lý xã hội rộng hơn này đã tăng cường chủ nghĩa hiện thực.
3. Erikson tập trung vào sự phát triển của bản ngã hơn là sự ưu việt của bản năng. Ông thấy tính cách phát triển thông qua đàm phán các xung đột xã hội hơn là chỉ sự thất vọng/thỏa mãn các động lực bẩm sinh.
4. Erikson đã sắp xếp các giai đoạn xung quanh các cuộc khủng hoảng tâm lý xã hội gắn liền với sự trưởng thành của bản ngã hơn là các vùng kích thích tình dục tâm lý. Việc tái cấu trúc này có vẻ phù hợp hơn với những trải nghiệm cá nhân mà nhiều người có thể đồng cảm.
5. Cuối cùng, Erikson nhấn mạnh sự tiến triển lành mạnh qua các giai đoạn thay vì bệnh lý tâm thần bắt nguồn từ sự cố định. Ông đã có quan điểm dựa trên sức mạnh tập trung vào tiềm năng của con người.

Nguồn tham khảo

Bee, H. L. (1992). The developing child. London: HarperCollins.

Brown, C., & Lowis, M. J. (2003). Psychosocial development in the elderly: An investigation into Erikson’s ninth stage. Journal of Aging Studies, 17(4), 415–426.

Erikson, E. H. (1950). Childhood and society. New York: Norton.

Erickson, E. H. (1958). Young man Luther: A study in psychoanalysis and history. New York: Norton.

Erikson, E. H. (1963). Youth: Change and challenge. New York: Basic books.

Erikson, E. H. (1964). Insight and responsibility. New York: Norton.

Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. New York: Norton.

Erikson E. H . (1982). The life cycle completed. New York: W.W. Norton & Company.

Erikson, E. H. (1959). Psychological issues. New York, NY: International University Press

Fadjukoff, P., Pulkkinen, L., & Kokko, K. (2016). Identity formation in adulthood: A longitudinal study from age 27 to 50. Identity, 16(1), 8-23.

Freud, S. (1905). Three essays on the theory of sexuality. Standard Edition 7: 123- 246.

Freud, S. (1923). The ego and the id. SE, 19: 1-66.

Gross, R. D., & Humphreys, P. (1992). Psychology: The science of mind and behavior. London: Hodder & Stoughton.

Logan , R.D . ( 1986 ). A reconceptualization of Erikson’s theory: The repetition of existential and instrumental themes. Human Development, 29, 125 – 136.

Malone, J. C., Liu, S. R., Vaillant, G. E., Rentz, D. M., & Waldinger, R. J. (2016). Midlife Eriksonian psychosocial development: Setting the stage for late-life cognitive and emotional health. Developmental Psychology, 52(3), 496.

McAdams, D. P. (2001). The psychology of life stories. Review of General Psychology, 5(2), 100.

McCrae, R. R., & Costa Jr, P. T. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52(5), 509.

Meeus, W., van de Schoot, R., Keijsers, L., & Branje, S. (2012). Identity statuses as developmental trajectories: A five-wave longitudinal study in early-to-middle and middle-to-late adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 41, 1008-1021.

Osborne, J. W. (2009). Commentary on retirement, identity, and Erikson’s developmental stage model. Canadian Journal on Aging/La Revue canadienne du vieillissement, 28(4), 295-301.

Rosenthal, D. A., Gurney, R. M., & Moore, S. M. (1981). From trust on intimacy: A new inventory for examining Erikson’s stages of psychosocial development. Journal of Youth and Adolescence, 10(6), 525-537.

Sica, L. S., Aleni Sestito, L., Syed, M., & McLean, K. (2018). I became adult when… Pathways of identity resolution and adulthood transition in Italian freshmen’s narratives. Identity, 18(3), 159-177.

Vogel-Scibilia, S. E., McNulty, K. C., Baxter, B., Miller, S., Dine, M., & Frese, F. J. (2009). The recovery process utilizing Erikson’s stages of human development. Community Mental Health Journal, 45, 405-414.