Tình trạng thất nghiệp ở giới trẻ là một thách thức to lớn đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, và tỷ lệ này đang không ngừng gia tăng.
Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến các cá nhân mà còn đe dọa sự ổn định xã hội và tương lai phát triển kinh tế của Trung Quốc nói riêng và cả thế giới nói chung.
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết tình trạng thất nghiệp trong giới trẻ Trung Quốc dựa trên những thông tin cung cấp trong bài viết của Ryan Woo và Ethan Wang, được đăng trên Reuters vào ngày 21 tháng 8, 2024, đồng thời xem xét các yếu tố góp phần vào vấn đề này và đưa ra một số giải pháp tiềm năng.
Bối cảnh kinh tế và xã hội của Trung Quốc
Kinh tế Trung Quốc đã trải qua một sự phát triển nhanh chóng trong những thập kỷ gần đây, với tốc độ tăng trưởng GDP trung bình trên 6% mỗi năm.
Tuy nhiên, sự tăng trưởng này không đồng đều và gần đây đã chậm lại do nhiều yếu tố, bao gồm sự già hóa dân số, căng thẳng thương mại với Hoa Kỳ, và những thay đổi trong chính sách quản lý kinh tế.
Đặc biệt, đại dịch COVID-19 đã gây ra những gián đoạn lớn cho nền kinh tế, ảnh hưởng đến hầu hết các lĩnh vực, từ sản xuất, thương mại, đến dịch vụ.
Đối với giới trẻ, những thay đổi này đã dẫn đến tình trạng thất nghiệp ngày càng gia tăng.
Theo Woo và Wang (2024), tỷ lệ thất nghiệp trong nhóm thanh niên từ 16-24 tuổi đã vượt 20% vào năm 2023 và tiếp tục tăng vào năm 2024. Con số này cho thấy một bức tranh ảm đạm về khả năng tìm kiếm việc làm của các sinh viên tốt nghiệp đại học trong bối cảnh kinh tế hiện tại.
Tình trạng thất nghiệp trong giới trẻ: Những con số đáng lo ngại
Một trong những vấn đề nổi bật mà Woo và Wang (2024) đã chỉ ra là tỷ lệ thất nghiệp cao trong giới trẻ Trung Quốc, đặc biệt là những người vừa tốt nghiệp đại học.
Năm 2024, tỷ lệ thất nghiệp đã đạt mức cao nhất là 17,1% vào tháng 7, với 11,79 triệu sinh viên tốt nghiệp không thể tìm được việc làm. Con số này phản ánh sự khó khăn trong việc tìm kiếm công việc phù hợp với trình độ học vấn và kỹ năng của họ.
Tình trạng này đã tạo ra một hiện tượng xã hội mới được gọi là “những đứa trẻ đuôi thối” (Rotten-tail kids) – ám chỉ những người trẻ phải sống dựa vào lương hưu của cha mẹ hoặc chấp nhận những công việc lương thấp không tương xứng với trình độ của họ.
Thuật ngữ này gợi nhớ đến “những tòa nhà đuôi thối” (rotten-tail buildings) những công trình chưa hoàn thành và bị bỏ hoang, cũng như sự suy giảm của nền kinh tế Trung Quốc từ năm 2021.
Nguyên nhân của tình trạng thất nghiệp ở giới trẻ Trung Quốc
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng thất nghiệp gia tăng trong giới trẻ Trung Quốc. Một trong những nguyên nhân chính là sự mất cân đối giữa cung và cầu lao động.
Kể từ khi Trung Quốc mở rộng đáng kể khả năng tuyển sinh đại học vào cuối thập niên 1990, số lượng sinh viên tốt nghiệp đã tăng lên một cách đáng kể. Tuy nhiên, thị trường lao động không thể tạo ra đủ số lượng việc làm để đáp ứng nhu cầu này.
Nghiên cứu từ Tạp chí Nghiên cứu Giáo dục Đại học Trung Quốc chỉ ra rằng nguồn cung sinh viên tốt nghiệp sẽ tiếp tục vượt quá nhu cầu từ năm 2024 đến năm 2037 (Woo & Wang, 2024).
Những rào cản pháp lý đối với các lĩnh vực tài chính, công nghệ và giáo dục đã làm suy giảm khả năng tạo việc làm trong các ngành này. Những ngành này từng là những nguồn tạo việc làm lớn cho sinh viên tốt nghiệp, nhưng với các quy định ngày càng chặt chẽ, khả năng tuyển dụng đã giảm đi đáng kể.
Một tác động rõ ràng nhất mang tính toàn cầu – dịch COVID-19 – đã gây ra sự gián đoạn lớn cho nền kinh tế toàn cầu, và Trung Quốc cũng không phải là ngoại lệ.
Các biện pháp phong tỏa và hạn chế di chuyển đã làm giảm nhu cầu tiêu dùng và sản xuất, dẫn đến việc cắt giảm việc làm ở nhiều ngành. Điều này đã tạo ra áp lực lớn lên thị trường lao động, đặc biệt là đối với những người trẻ vừa bước vào thị trường việc làm.
Mặt khác, có thể áp dụng Lý thuyết Cấu trúc Chức năng trong nghiên cứu Xã hội học để đi vào phân tích chi tiết nguyên nhân dẫn đến tình trạng thất nghiệp ở giới trẻ Trung Quốc.
Thuyết Cấu trúc Chức năng được phát triển bởi Talcott Parsons và Émile Durkheim, là một lý thuyết Xã hội học cho rằng mỗi yếu tố của xã hội đều có chức năng riêng, góp phần duy trì sự ổn định và hòa hợp của xã hội (Durkheim, 1893; Parsons, 1951).
Theo lý thuyết này, xã hội được xem như một hệ thống phức tạp, trong đó các phần liên kết với nhau và mỗi phần đều đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự cân bằng xã hội.
Trong bối cảnh thị trường lao động, thất nghiệp không chỉ được nhìn nhận như một vấn đề kinh tế mà còn phản ánh những bất cập trong cơ cấu xã hội, văn hóa và giáo dục.
Khi một hệ thống nào đó trong xã hội, chẳng hạn như hệ thống giáo dục hoặc thị trường lao động, không hoạt động đúng chức năng của mình, sự mất cân bằng sẽ xuất hiện, dẫn đến các hiện tượng xã hội như thất nghiệp (Merton, 1968).
Khi phân tích nguyên nhân dẫn đến tình trạng thất nghiệp ở giới trẻ Trung Quốc dựa trên Thuyết Cấu trúc Chức năng, nội dung thứ nhất có thể xem xét là việc mất cân bằng giữa giáo dục và thị trường lao động
Trong cấu trúc xã hội, hệ thống giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo lực lượng lao động.
Tuy nhiên, sự mở rộng nhanh chóng của giáo dục đại học tại Trung Quốc từ năm 1999 đã dẫn đến tình trạng số sinh viên tốt nghiệp vượt xa nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Điều này phản ánh một sự mất cân bằng giữa “cung” và “cầu” trong thị trường lao động, gây ra thất nghiệp cho một số lượng lớn sinh viên tốt nghiệp.
Chức năng của hệ thống giáo dục là chuẩn bị cho sinh viên những kỹ năng và kiến thức phù hợp với nhu cầu của thị trường. Nhưng ở Trung Quốc, việc đào tạo sinh viên không kịp thời thích nghi với những thay đổi trong nền kinh tế đã làm tăng tỷ lệ thất nghiệp, đặc biệt là trong những ngành nghề không có nhu cầu cao.
Nguyên nhân đáng xem xét thứ hai chính là chức năng không ổn định của các ngành nghề trong nền kinh tế
Các lĩnh vực tài chính, công nghệ và giáo dục ở Trung Quốc đã bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi nhiều chính sách trong thời gian gần đây, vì những ngành nghề này vốn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp việc làm cho giới trẻ.
Nhưng sự can thiệp của chính phủ đã làm giảm cơ hội việc làm, tạo ra sự bất ổn trong chức năng của các ngành nghề này.
Thuyết Cấu trúc Chức năng cho rằng mỗi ngành nghề trong nền kinh tế đều có chức năng duy trì sự ổn định của xã hội bằng cách cung cấp việc làm và thu nhập cho người dân. Khi chức năng của những ngành này bị gián đoạn, sẽ dẫn đến sự mất cân bằng trong cấu trúc xã hội, gây ra các vấn đề như thất nghiệp và suy giảm sự ổn định xã hội.
Vấn đề thứ ba là về sự di động xã hội và kỳ vọng của giới trẻ
Trong một xã hội mà giáo dục đại học được coi là con đường chính để đạt được sự di động xã hội, việc không thể tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp đã gây ra sự bất mãn và căng thẳng cho giới trẻ.
Nhiều sinh viên đã phải giảm kỳ vọng về công việc hoặc chấp nhận những công việc không phù hợp với trình độ của họ, gây ra sự lãng phí tài năng và nguồn lực.
Theo Thuyết Cấu trúc Chức năng, sự di động xã hội và việc làm là những yếu tố quan trọng để duy trì sự hòa hợp trong xã hội.
Khi giới trẻ không thể đạt được mục tiêu nghề nghiệp thông qua hệ thống giáo dục và thị trường lao động, điều này sẽ dẫn đến sự bất mãn, mất lòng tin vào hệ thống và có thể gây ra những tác động tiêu cực đến cấu trúc xã hội.
Cuối cùng là về sự gia tăng của tầng lớp “những đứa trẻ đuôi thối”. Thuật ngữ này không chỉ phản ánh tình trạng thất nghiệp mà còn biểu hiện sự gia tăng của một tầng lớp mới trong xã hội Trung Quốc. Đây là một hiện tượng xã hội mới, cho thấy sự biến đổi trong cấu trúc gia đình và xã hội.
Gia đình có chức năng xã hội hóa và hỗ trợ các thành viên của mình. Tuy nhiên, khi giới trẻ không thể tự lập và phải dựa vào gia đình, chức năng này bị biến đổi, gây ra sự căng thẳng và thay đổi trong cấu trúc gia đình truyền thống.
Dựa theo Lý thuyết Cấu trúc Chức năng, tình trạng thất nghiệp trong giới trẻ Trung Quốc là một hiện tượng xã hội phức tạp, bắt nguồn từ những bất cập trong cấu trúc của hệ thống giáo dục, thị trường lao động và cơ cấu xã hội.
Sự mất cân bằng này không chỉ gây ra thất nghiệp mà còn ảnh hưởng đến sự ổn định và hòa hợp của xã hội. Để giải quyết vấn đề này, cần có những chính sách cải cách mạnh mẽ nhằm điều chỉnh chức năng của các hệ thống này, tạo ra sự cân bằng và ổn định trong xã hội.
Xem thêm: Xã hội học và Tâm lý học
Tác động của tình trạng thất nghiệp đến giới trẻ và xã hội
Tình trạng thất nghiệp cao trong giới trẻ không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn có tác động tiêu cực đến xã hội và nền kinh tế Trung Quốc.
Đối với các cá nhân, việc không thể tìm được việc làm phù hợp với trình độ của họ có thể dẫn đến sự mất tự tin, cảm giác bất lực, và thậm chí là các vấn đề về sức khỏe tâm lý.
Zephyr Cao, một sinh viên tốt nghiệp thạc sĩ từ Đại học Ngoại giao Trung Quốc, đã chia sẻ rằng mức lương thấp và triển vọng công việc kém đã khiến anh ấy nghi ngờ về giá trị của việc học và phải cân nhắc lại con đường sự nghiệp của mình (Woo & Wang, 2024).
Ngoài ra, tình trạng thất nghiệp còn dẫn đến sự gia tăng của các hiện tượng xã hội tiêu cực, như tội phạm và các hoạt động bất hợp pháp. Khi không thể tìm được việc làm, một số người trẻ có thể bị lôi kéo vào các hoạt động phi pháp hoặc tệ nạn xã hội.
Điều này không chỉ gây ra thiệt hại cho bản thân họ mà còn tạo ra gánh nặng cho xã hội và chính quyền trong việc kiểm soát và ngăn chặn các vấn đề này.
Về mặt kinh tế, tình trạng thất nghiệp cao trong giới trẻ cũng có thể ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế tại Trung Quốc.
Khi một phần lớn lực lượng lao động trẻ không có việc làm, năng suất lao động của đất nước sẽ giảm đi, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và phát triển kinh tế trong dài hạn, tình trạng này cũng có thể dẫn đến sự suy giảm trong tiêu dùng, khi người trẻ không có thu nhập ổn định để chi tiêu cho các nhu cầu cá nhân và gia đình.
Các giải pháp tiềm năng để giải quyết tình trạng thất nghiệp
Để giải quyết tình trạng thất nghiệp trong giới trẻ, chính phủ Trung Quốc cần thực hiện một số biện pháp kịp thời và hiệu quả.
Một trong những biện pháp quan trọng là cải thiện hệ thống giáo dục và đào tạo nghề để đảm bảo rằng sinh viên tốt nghiệp có kỹ năng phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động.
Điều này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, các tổ chức đào tạo nghề, và các doanh nghiệp để phát triển các chương trình đào tạo đáp ứng yêu cầu của thị trường.
Ngoài ra, chính phủ cũng cần tạo ra nhiều cơ hội việc làm hơn cho giới trẻ thông qua việc thúc đẩy các ngành công nghiệp mới và khuyến khích khởi nghiệp.
Các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp nhỏ có thể giúp tạo ra nhiều việc làm mới, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ, dịch vụ, và sản xuất.
Chính phủ cũng cần tăng cường các biện pháp hỗ trợ cho những người trẻ đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm, bao gồm cung cấp các chương trình đào tạo lại kỹ năng, hỗ trợ tài chính, và tư vấn nghề nghiệp.
Những biện pháp này có thể giúp người trẻ nâng cao kỹ năng và tìm kiếm được việc làm phù hợp với trình độ của họ.
Kết luận
Tình trạng thất nghiệp ở giới trẻ Trung Quốc là một vấn đề phức tạp và có nhiều nguyên nhân sâu xa. Nó không chỉ ảnh hưởng đến các cá nhân mà còn đe dọa sự ổn định xã hội và sự phát triển kinh tế của đất nước.
Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, các tổ chức giáo dục, và doanh nghiệp để tạo ra một môi trường làm việc thuận lợi và đảm bảo rằng giới trẻ có cơ hội phát triển và đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội.
Chỉ khi giải quyết được tình trạng cấp thiết trên, Trung Quốc mới có thể đảm bảo sự phát triển bền vững và duy trì vị thế của mình trên trường quốc tế.
Tài liệu tham khảo
Durkheim, É. (1893). The Division of Labor in Society. New York: The Free Press.
Hương, L. T. T., Bình, P. T. T. (2024). Dự báo kinh tế thế giới năm 2024: Vẫn còn nhiều khó khăn. Tạp chí Ngân hàng.
Merton, R. K. (1968). Social Theory and Social Structure. New York, NY: The Free Press.
Parsons, T. (1951). The Social System. New York: The Free Press.
Woo, R., & Wang, E. (2024). Rising unemployment among China’s youth creates a new class of workers: ‘The rotten tail children’. Reuters. Tại: https://www.reuters.com/world/china/rising-unemployment-among-chinas-youth-creates-new-class-workers-rotten-tail-children-2024-08-21/. 30/08/2024.
