Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD): Tăng cảnh giác quá mức?

Cảnh giác quá mức là một đặc điểm chính của chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD), liên quan đến trạng thái nhạy cảm và cảnh giác cao độ đối với các mối đe dọa tiềm ẩn.

Những người mắc PTSD thường bị tăng cảnh giác mãn tính cùng với những ký ức về chấn thương và hồi tưởng tái diễn sau khi gặp phải một sự kiện cực kỳ đau khổ.

Những người mắc chứng tăng cảnh giác liên tục cảm thấy căng thẳng, như thể nguy hiểm có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Cơ thể họ có thể liên tục ở trạng thái báo động cao, khiến họ giật mình, cáu kỉnh và không thể thư giãn.

Dạng lo lắng nghiêm trọng này có thể dẫn đến kiệt sức về mặt cảm xúc và khó tập trung.

Khi tình trạng cảnh giác quá mức xảy ra do PTSD, môi trường hoặc tình huống trước đây không đe dọa có thể trở nên nguy hiểm, gây ra phản ứng hoảng sợ và bỏ chạy hoặc chiến đấu. Ví dụ, tiếng ồn lớn, không gian đông đúc hoặc hình ảnh bạo lực hoặc chấn thương trên phương tiện truyền thông đều có thể gây ra phản ứng cảnh giác quá mức cấp tính.

Nội dung chính

Liệu sự cảnh giác quá mức có giúp chúng ta an toàn không?

Kích thích giác quan, chẳng hạn như đổ mồ hôi lòng bàn tay, tim đập nhanh và nhìn từ bên này sang bên kia, được kích hoạt để giữ chúng ta an toàn trong thời điểm nguy hiểm để chuẩn bị cho phản ứng đóng băng, chiến đấu hoặc bỏ chạy .

Đôi khi, nó được kích hoạt để phản ứng với mối đe dọa được nhận thức nhưng thực tế không có; tình trạng này còn được gọi trên lâm sàng là tăng cảnh giác.

Sự cảnh giác quá mức là trạng thái tâm lý thường sợ hãi, tự vệ, liên tục đánh giá môi trường xung quanh. Điều này rất quan trọng để giúp bạn tránh nguy hiểm.

Người đang trong tình trạng cảnh giác cao độ sẽ có độ nhạy cảm với môi trường xung quanh tăng cao, và hệ thần kinh cũng trở nên nhạy cảm hơn để phát hiện các mối đe dọa có thể xảy ra.

Sự kích thích quá mức này của hệ thần kinh dẫn đến hành vi tự vệ thất thường và thái quá để phản ứng lại mối nguy hiểm được nhận thức mà thực tế thường không có.

Khi trải qua trong thời gian dài, tình trạng cảnh giác quá mức mãn tính liên quan đến phản ứng thái quá dai dẳng trước một mối đe dọa có thể không tồn tại.

Sự cảnh giác quá mức có nhiều tác động nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Nó có thể dẫn đến kiệt sức về tinh thần và khó ngủ.

Sự cảnh giác quá mức có thể tạo ra các kiểu ám ảnh do liên tục quá chú ý đến môi trường xung quanh. Hơn nữa, nó có thể dẫn đến suy giảm chức năng hàng ngày, ví dụ như trong công việc hoặc trong các tương tác xã hội.

Sự cảnh giác quá mức so với sự hoang tưởng

Cảnh giác quá mức và hoang tưởng là dấu hiệu của các rối loạn sức khỏe tâm thần như rối loạn lưỡng cực, lo âu, tâm thần phân liệt và rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD).

Theo đó, dấu hiệu nổi bật nhất của PTSD là tình trạng cảnh giác quá mức, trong khi dấu hiệu nổi bật nhất của bệnh tâm thần phân liệt là chứng hoang tưởng.

Sợ hãi là cảm xúc cơ bản của cả chứng cảnh giác quá mức và chứng hoang tưởng. Tuy nhiên, chứng hoang tưởng khác với chứng cảnh giác quá mức vì nó liên quan đến những suy nghĩ phi lý. Ví dụ, một người hoang tưởng sẽ có những suy nghĩ xâm nhập và thực tế chuyển thành ảo tưởng. Những ảo tưởng này thường liên quan đến những ý tưởng đáng ngờ về người khác.

Mặt khác, cảnh giác cao độ là trạng thái phát hiện mối đe dọa chủ động và liên tục quét môi trường xung quanh để đề phòng các mối đe dọa.

Những người có trạng thái cảnh giác quá mức có nhận thức mạnh mẽ nhưng không cân xứng về môi trường xung quanh.

Chứng hoang tưởng tập trung vào hiện tại và liên quan đến những niềm tin không đúng sự thật và cụ thể về con người, trong khi chứng cảnh giác quá mức là trạng thái cảnh giác tập trung vào tương lai liên quan đến nỗi sợ về mối nguy hiểm sắp xảy ra.

Tổng quan về rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

Những sự kiện cực kỳ căng thẳng có thể để lại dấu ấn lâu dài lên sức khỏe tâm thần của một cá nhân. Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) là một tình trạng sức khỏe tâm thần liên quan đến những rối loạn tâm lý thường xuyên do một sự kiện chấn thương lớn gây ra.

Một sự kiện chấn thương là một trải nghiệm căng thẳng hoặc đe dọa được chứng kiến hoặc trải qua. Khi tiếp xúc với chấn thương, PTSD ảnh hưởng đến khoảng 5% đến 10% dân số và cao hơn ở phụ nữ so với nam giới.

PTSD được đặc trưng bởi sự suy giảm chức năng hàng ngày tối ưu. Một số dấu hiệu của PTSD bao gồm hồi tưởng tái diễn, các cơn hoảng sợ, trầm cảm, ác mộng và cảnh giác quá mức liên tục.

Nguyên nhân gây ra rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

PTSD là do chứng kiến hoặc trải qua một sự kiện gây sốc, khó chịu hoặc đáng sợ. Nó thường được thấy ở những cựu chiến binh sau chiến tranh, những người sống sót sau bạo hành về thể chất hoặc tinh thần, những chấn thương hoặc tai nạn nghiêm trọng, v.v.

PTSD có thể dẫn đến tình trạng cảnh giác quá mức mãn tính do cảm giác bất an liên tục xuất phát từ những trải nghiệm đau thương. Tuy nhiên, việc cảnh giác là quan trọng và trong một số trường hợp, hữu ích.

Ví dụ, khi đi bộ một mình vào ban đêm, những người mắc chứng tăng cảnh giác mãn tính vẫn ở trong tình trạng quá tải ngay cả trong điều kiện bình thường, do đó phản ứng thái quá với các tác nhân kích thích mặc dù chúng không thực sự gây ra mối đe dọa.

Điều này là do nhiều tác nhân kích hoạt khiến cơ thể chuyển sang chế độ “chiến đấu hoặc bỏ chạy” kéo dài để bảo vệ cơ thể khỏi việc trải nghiệm lại chấn thương.

Các tác nhân phổ biến

Yếu tố kích hoạt là tín hiệu khơi dậy những ký ức trong quá khứ, từ đó có thể tạo ra những phản ứng về mặt tâm lý và sinh lý.

Trong bối cảnh PTSD, một số tác nhân phổ biến có thể kích thích hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng tăng cảnh giác là:

Những lời nhắc nhở về sự kiện đau thương, chẳng hạn như cảnh tượng, âm thanh, mùi hoặc cảm giác liên quan đến chấn thương
Môi trường hoặc tình huống tương tự giống với địa điểm hoặc bối cảnh của sự kiện đau thương
Các tác nhân gây căng thẳng về mặt cảm xúc hoặc thể chất, chẳng hạn như lo lắng, hoảng sợ hoặc mức độ căng thẳng cao
Rối loạn giấc ngủ hoặc ác mộng liên quan đến sự kiện đau thương
Cảm xúc mãnh liệt, chẳng hạn như sợ hãi, tức giận hoặc buồn bã
Các tác nhân kích thích xã hội hoặc giữa các cá nhân, chẳng hạn như xung đột, chỉ trích hoặc từ chối
Sử dụng chất gây nghiện hoặc cai nghiện như một cơ chế đối phó
Các tác nhân kích thích cảm giác, chẳng hạn như tiếng ồn lớn, chuyển động đột ngột hoặc không gian đông đúc
Cảm thấy bị mắc kẹt hoặc bất lực trong một tình huống giống với sự kiện đau thương
Tin tức, phương tiện truyền thông hoặc các cuộc trò chuyện về các sự kiện đau thương tương tự trong hiện tại hoặc quá khứ

Điều quan trọng cần lưu ý là các tác nhân gây bệnh có thể rất riêng biệt và khác nhau ở mỗi người, do đó, điều cần thiết là phải làm việc với chuyên gia sức khỏe tâm thần có trình độ để xác định và kiểm soát các tác nhân gây ra chứng cảnh giác quá mức trong bối cảnh PTSD.

Dấu hiệu rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)

Nhiều dấu hiệu khác nhau có thể giúp phát hiện trạng thái cảnh giác quá mức. Chúng thường thuộc ba loại riêng biệt.

Đầu tiên, các dấu hiệu sinh lý là những phản ứng vật lý của cơ thể, trong khi các dấu hiệu cảm xúc được quan sát thông qua tâm trạng và phản ứng tính khí.

Cuối cùng, các dấu hiệu hành vi là những hành động xuất hiện do tình trạng bệnh lý gây ra.

Điều quan trọng cần lưu ý là các dấu hiệu của trạng thái cảnh giác quá mức, đặc biệt là trong PTSD, có thể khác nhau đáng kể giữa những người khác nhau. Một số người có thể gặp phải một số, nhưng không phải tất cả, các dấu hiệu được liệt kê trong bài viết này.

Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhấn mạnh rằng chỉ trải qua một hoặc hai dấu hiệu là không đủ để tự chẩn đoán. Chẩn đoán đúng chỉ có thể được đưa ra bởi một chuyên gia sức khỏe tâm thần có trình độ sau khi đánh giá toàn diện.

Dấu hiệu sinh lý

Hệ thần kinh giao cảm được kích hoạt, khiến adrenaline và noradrenaline được giải phóng vào máu để chuẩn bị chiến đấu hoặc bỏ chạy và ứng phó với nguy hiểm.

Phản ứng này được thể hiện rõ qua các dấu hiệu sau:

Đồng tử giãn ra
Nhịp tim tăng cao
Tăng huyết áp
Đổ mồ hôi
Thở nhanh
Tăng độ nhạy cảm với nỗi đau và cảm xúc
Tăng năng lượng
Dễ dàng giật mình
Phản ứng cao
Rối loạn giấc ngủ
Suy nghĩ đua xe

Dấu hiệu cảm xúc

Tăng cảnh giác là trạng thái gây căng thẳng về mặt cảm xúc. Những tác động về mặt cảm xúc thường gây ra vấn đề trong lối sống lành mạnh. Một số dấu hiệu phổ biến nhất là:

Sự lo lắng
Hồi tưởng
Sự bồn chồn
Sợ hãi hoặc lo lắng liên tục
Dự đoán nguy hiểm
Bùng nổ cảm xúc
Tâm trạng thay đổi
Sự tức giận

Trong một số trường hợp:

Rút lui cảm xúc
Sự tách rời
hoang tưởng

Dấu hiệu hành vi

Dấu hiệu hành vi là cơ chế phòng vệ có thể bao gồm hành vi tránh né và trốn thoát hoặc hành vi đối đầu và hung hăng.

Sau đây là một số ví dụ về các dấu hiệu phổ biến trong mỗi danh mục:

Hành vi tránh né và trốn thoát

Khi muốn tránh né, mọi người có xu hướng đóng băng hoặc bỏ chạy, tránh xa các hoạt động xã hội và tự cô lập mình.

Điều này có thể ảnh hưởng đến các trụ cột quan trọng của sức khỏe, ví dụ như khiến các mối quan hệ xấu đi.

Phản ứng theo quán tính
Sử dụng và/hoặc lạm dụng chất gây nghiện
Tránh những cuộc trò chuyện khó khăn và đối đầu
Thu mình trong các bối cảnh xã hội hoặc tình huống mới
Không lắng nghe người khác
Suy nghĩ viển vông hoặc mơ mộng
Tách biệt khỏi bạn bè và gia đình

Đối đầu và Hành vi hung hăng

Những người có phản ứng hung hăng và đối đầu thường có xu hướng chiến đấu hoặc tấn công để phòng thủ.

Điều này đôi khi có thể dẫn tới rắc rối với pháp luật.

Sự phòng thủ trong các cuộc trò chuyện
Phản ứng thái quá với các kích thích tầm thường
Thường xuyên và dễ nổi giận
Phủ nhận mọi lời đổ lỗi
Kiểm soát hành vi
Sự hung hăng bốc đồng
Đổ lỗi cho người khác
Chấp nhận rủi ro

Vấn đề với sự cảnh giác quá mức

Thật không may, nhiều cá nhân bị tăng cảnh giác chuyển sang dùng thuốc như một giải pháp cho tình trạng kích thích quá mức và căng thẳng mãn tính này. Cụ thể hơn, ước tính có 46,4% bệnh nhân mắc PTSD cũng có vấn đề về sử dụng chất gây nghiện (McCauley, 2012).

Ngoài vấn đề lạm dụng chất gây nghiện, nhiều người còn cho biết họ gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ.

Các nghiên cứu cho thấy khi tăng cảnh giác, hạch hạnh nhân – vùng não liên quan đến điều hòa cảm xúc và sợ hãi – sẽ được kích hoạt liên tục, ngẫu nhiên và mạnh mẽ.

Insula là một vùng não khác nằm ở vỏ não, cũng có chức năng điều chỉnh cảm xúc cũng như xử lý các cảm giác của cơ thể.

Người ta thấy rằng nó hoạt động ngay cả trong khi ngủ ở những người bị tăng cảnh giác. Cả sự tăng kích thích của hạch hạnh nhân và insula đều được cho là do các yếu tố gây phiền nhiễu như khó ngủ, cảm giác tỉnh táo khi ngủ và tăng nhận thức về cơn đau.

Các lựa chọn điều trị

May mắn thay, có nhiều phương pháp điều trị chứng tăng cảnh giác.

Để hiểu rõ hơn các dấu hiệu, bác sĩ có thể giúp bạn xác định xem tình trạng này có liên quan đến tình trạng sức khỏe tâm thần khác hay không.

Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp bao gồm việc giao tiếp với một nhà trị liệu tâm lý để giúp bạn hiểu và vượt qua những đấu tranh tinh thần của mình theo cách hợp tác. Nhiều biến thể của liệu pháp có thể được sử dụng để kiểm soát tình trạng tăng cảnh giác.

Bác sĩ sẽ đánh giá trường hợp của bạn để xem phương pháp nào sẽ hiệu quả nhất.

Một số phương pháp điều trị bao gồm giáo dục tâm lý, liệu pháp xử lý nhận thức (CPT), liệu pháp tiếp xúc, giải mẫn cảm và xử lý lại chuyển động mắt (EMDR) và giáo dục tâm lý.

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)

CBT là một loại liệu pháp tâm lý rất phổ biến trong đó các nhà trị liệu sẽ hợp tác với bệnh nhân để định hình lại suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của họ theo hướng xây dựng.

Hình thức trị liệu trò chuyện lấy khách hàng làm trung tâm này đã được chứng minh là rất hiệu quả trong điều trị trầm cảm, lo âu, nghiện ngập và nhiều tình trạng sức khỏe tâm thần khác.

Giáo dục tâm lý

Giáo dục tâm lý là một phần của CBT trong đó nhà trị liệu cung cấp kiến thức cho bệnh nhân về tình trạng, dấu hiệu hoặc kỹ thuật của họ.

Việc nhận thức được tình trạng bệnh của mình đã được chứng minh là có ích trong việc kiểm soát bệnh.

Liệu pháp tiếp xúc

Nhiều kỹ thuật có hiệu quả với PTSD có thể được áp dụng để điều trị chứng tăng cảnh giác, chẳng hạn như liệu pháp tiếp xúc, một hình thức khác của CBT.

Giảm nhạy cảm có hệ thống là một hình thức trị liệu tiếp xúc trong đó cá nhân sẽ tiếp xúc với các kích thích gây ra và làm việc với một chuyên gia được đào tạo để giải quyết những cảm xúc nảy sinh theo cách lành mạnh.

EMDR

Thay vào đó, liệu pháp EDMR kết hợp các chuyển động mắt cụ thể từ trái sang phải trong khi khách hàng tập trung vào những ký ức đau thương. Điều này được cho là khởi đầu khả năng tự nhiên của não để xử lý chấn thương.

Thuốc

Thuốc có thể giúp làm giảm một số dấu hiệu của chứng tăng cảnh giác trong một số trường hợp và được kê đơn theo từng trường hợp cụ thể.

Sự lo lắng đi kèm với tình trạng cảnh giác quá mức có thể được điều trị bằng thuốc chống lo âu (như thuốc chẹn beta, thuốc benzodiazepin và thuốc chống trầm cảm).

Thuốc có thể không phải là bước đầu tiên để điều trị cho mọi người. Điều quan trọng là phải thảo luận về thuốc với một chuyên gia có thể xác định liệu thuốc này có phù hợp với bạn hay không cũng như phác thảo các tác dụng phụ tiềm ẩn.

Thuốc benzodiazepin

Benzodiazepin là chất chủ vận GABA. GABA ức chế hoạt động của tế bào thần kinh và hoạt động như thuốc an thần tự nhiên của cơ thể bằng cách tăng cường thư giãn và gây buồn ngủ.

Benzodiazepin thường được kê đơn để điều trị chứng lo âu và rối loạn hoảng sợ. Do đó, nó có thể giúp kiểm soát căng thẳng liên quan đến chứng tăng cảnh giác.

Một số loại thuốc benzodiazepin thường được kê đơn bao gồm alprazolam, chlordiazepoxide, diazepam và lorazepam.

Thuốc chống loạn thần

Nếu tình trạng tăng cảnh giác có liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt hoặc rối loạn lưỡng cực, có thể sẽ được kê đơn thuốc chống loạn thần.

Thuốc chống loạn thần hoạt động bằng cách ngăn chặn tác động của dopamine D2, giúp giảm hoạt động thần kinh. Điều này được cho là giúp giảm các dấu hiệu loạn thần và tăng kích thích.

Các loại thuốc chống loạn thần phổ biến bao gồm quetiapine, aripiprazole, olanzapine và risperidone.

Thuốc chống trầm cảm

Thuốc chống trầm cảm thường được dùng để điều trị chứng trầm cảm. Tuy nhiên, chúng cũng có thể được dùng để điều trị chứng lo âu, đau đớn và nghiện ngập.

Thuốc chống trầm cảm được kê đơn rộng rãi để điều trị chứng lo âu là thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).

SSRI hoạt động bằng cách ức chế sự tái hấp thu serotonin, do đó làm tăng lượng serotonin có sẵn.

Điều này giúp làm giảm sự lo lắng và các dấu hiệu liên quan đến lo lắng như tăng cảnh giác.

Thuốc chống trầm cảm thường được kê đơn để điều trị lo âu bao gồm citalopram, escitalopram, fluoxetine, paroxetine và sertraline.

Thuốc chẹn beta

Thuốc chẹn beta thường được kê đơn để điều trị nhịp tim bất thường và tăng huyết áp nhưng cũng có thể giúp điều trị chứng tăng cảnh giác.

Chúng hoạt động bằng cách ức chế sự giải phóng adrenaline, một loại hormone gây căng thẳng. Chúng cho phép nhịp tim giảm xuống, giúp hạ huyết áp và giảm lo lắng.

Một số ví dụ về thuốc chẹn beta bao gồm acebutolol, atenolol, betaxolol và bisoprolol/hydrochlorothiazide.

Kỹ năng ứng phó với PTSD

Kỹ năng ứng phó là một phần không thể thiếu để phục hồi chức năng tối ưu khi mắc chứng tăng cảnh giác và các vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan.

Ưu tiên chăm sóc bản thân là cách tốt nhất để hỗ trợ bản thân vượt qua trải nghiệm tiêu hao cảm xúc này và có thể bao gồm các hoạt động hàng ngày như:

Chánh niệm

Các bài tập chánh niệm có thể giúp nhận thức được trạng thái cảm xúc ở thời điểm hiện tại. Điều này có nghĩa là nhận thức được những suy nghĩ và cảm xúc mà không phán xét.

Một thành phần cốt lõi của các bài tập chánh niệm là nhận thức được những suy nghĩ tiêu cực ngay khi chúng xuất hiện và thay vì chạy theo hoặc suy nghĩ về nó, bạn chỉ cần quan sát và buông bỏ.

Thở

Trong quá trình cảnh giác quá mức, hệ thần kinh giao cảm của cơ thể được kích hoạt, chịu trách nhiệm cho phản ứng chiến đấu hay bỏ chạy và phản ứng với mối nguy hiểm tiềm tàng.

Hít thở sâu là một công cụ tuyệt vời đã được chứng minh là có tác dụng kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm và kích thích dây thần kinh phế vị.

Hệ thần kinh phó giao cảm hoạt động trong quá trình thư giãn và thường được gọi là phản ứng nghỉ ngơi và tiêu hóa. Nó có phản ứng sinh lý ngược lại với hệ thần kinh giao cảm.

Bài tập

Như đã lưu ý trước đó, một trong những vấn đề với chứng tăng cảnh giác là nó làm tăng độ nhạy cảm với cơn đau. Để chống lại điều này, tập thể dục có thể rất hiệu quả trong việc giảm đau.

Trong quá trình tập thể dục, cơ thể giải phóng các chất hóa học được gọi là endorphin. Endorphin liên kết với các thụ thể thuốc phiện và tăng cảm giác tích cực, tương tự như morphin. Quan trọng nhất, chúng giúp giảm đau và căng thẳng.

Mặc dù có nhiều kỹ năng ứng phó mà bạn có thể sử dụng ở nhà, nhưng việc tự mình giải quyết nguyên nhân gốc rễ của chứng tăng cảnh giác có thể rất khó khăn.

Do đó, việc tìm đến chuyên gia có thể cực kỳ có lợi và giúp bạn cảm thấy an toàn trong quá trình hồi phục.

Sự cảnh giác quá mức là một trải nghiệm gây tổn thương về mặt cảm xúc, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống của bạn, từ các tương tác xã hội căng thẳng đến khó ngủ.

Nhìn chung, việc tìm kiếm phương pháp điều trị có thể giúp bạn xác định liệu tình trạng này có phải do tình trạng sức khỏe tâm thần khác cùng với các tác nhân cá nhân gây ra hay không.

Việc tìm ra phác đồ điều trị phù hợp nhất với nhu cầu của bạn, hay còn gọi là phương pháp điều trị cá nhân hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc tái thiết sức khỏe tinh thần và thể chất, cũng như mang lại cuộc sống hạnh phúc và khỏe mạnh.

Nguồn tham khảo

Campo-Soria, C., Chang, Y., & Weiss, D. S. (2006). Mechanism of action of benzodiazepines on GABAA receptors. British journal of pharmacology, 148(7), 984–990. https://doi.org/10.1038/sj.bjp.0706796

Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. (5th ed.). (2013). American Psychiatric Association.

Evison, I., Watson, G., Chan, C., & Bridgman, P. (2021). The effects of beta-blockers in patients with stress cardiomyopathy. Internal medicine journal, 51(3), 411–413. https://doi.org/10.1111/imj.15233

Hur, J., Stockbridge, M. D., Fox, A. S., & Shackman, A. J. (2019). Dispositional negativity, cognition, and anxiety disorders: An integrative translational neuroscience framework. Progress in brain research, 247, 375–436. https://doi.org/10.1016/bs.pbr.2019.03.012

Kimble, M., Boxwala, M., Bean, W., Maletsky, K., Halper, J., Spollen, K., & Fleming, K. (2014). The impact of hypervigilance: evidence for a forward feedback loop. Journal of anxiety disorders, 28(2), 241–245. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2013.12.006

McCauley, J. L., Killeen, T., Gros, D. F., Brady, K. T., & Back, S. E. (2012). Posttraumatic Stress Disorder and Co-Occurring Substance Use Disorders: Advances in Assessment and Treatment. Clinical psychology: a publication of the Division of Clinical Psychology of the American Psychological Association, 19(3), 10.1111/cpsp.12006. https://doi.org/10.1111/cpsp.12006

Sprouse-Blum, A. S., Smith, G., Sugai, D., & Parsa, F. D. (2010). Understanding endorphins and their importance in pain management. Hawaii medical journal, 69(3), 70–71.

Strawn, J. R., Geracioti, L., Rajdev, N., Clemenza, K., & Levine, A. (2018). Pharmacotherapy for generalized anxiety disorder in adult and pediatric patients: an evidence-based treatment review. Expert opinion on pharmacotherapy, 19(10), 1057–1070. https://doi.org/10.1080/14656566.2018.1491966

Tseng, & Poppenk, J. (2020). Brain meta-state transitions demarcate thoughts across task contexts exposing the mental noise of trait neuroticism. Nature Communications, 11(1), 3480–3480. https://doi.org/10.1038/s41467-020-17255-9

Van der Kolk B. (2000). Posttraumatic stress disorder and the nature of trauma. Dialogues in clinical neuroscience, 2(1), 7–22. https://doi.org/10.31887/DCNS.2000.2.1/bvdkolk

Weiten, W., McCann, D., & Matheson, D. H. (2022). Psychology: Themes and variations. Cengage. 85-89

Yehuda, R., Hoge, C. W., McFarlane, A. C., Vermetten, E., Lanius, R. A., Nievergelt, C. M., Hobfoll, S. E., Koenen, K. C., Neylan, T. C., & Hyman, S. E. (2015). Post-traumatic stress disorder. Nature reviews. Disease primers, 1, 15057. https://doi.org/10.1038/nrdp.2015.57

You, M., Laborde, S., Zammit, N., Iskra, M., Borges, U., & Dosseville, F. (2021). Single Slow-Paced Breathing Session at Six Cycles per Minute: Investigation of Dose-Response Relationship on Cardiac Vagal Activity. International journal of environmental research and public health, 18(23), 12478. https://doi.org/10.3390/ijerph182312478

Yuan, H., & Silberstein, S. D. (2016). Vagus Nerve and Vagus Nerve Stimulation, a Comprehensive Review: Part I. Headache, 56(1), 71–78. https://doi.org/10.1111/head.12647

Zaccaro, A., Piarulli, A., Laurino, M., Garbella, E., Menicucci, D., Neri, B., & Gemignani, A. (2018). How Breath-Control Can Change Your Life: A Systematic Review on Psycho-Physiological Correlates of Slow Breathing. Frontiers in human neuroscience, 12, 353. https://doi.org/10.3389/fnhum.2018.00353