Wilhelm Wundt: Cha đẻ của ngành tâm lý học

Wundt quan trọng vì ông tách biệt tâm lý học khỏi triết học bằng cách phân tích hoạt động của tâm trí theo cách có cấu trúc hơn, tập trung vào việc đo lường và kiểm soát khách quan.

Phòng thí nghiệm này đã trở thành trọng tâm cho những người có hứng thú nghiêm túc với tâm lý học, đầu tiên là các nhà triết học và sinh viên tâm lý học người Đức, sau đó là sinh viên Mỹ và Anh. Tất cả các phòng thí nghiệm tâm lý sau này đều được mô phỏng chặt chẽ trong những năm đầu theo mô hình Wundt.

Nền tảng của Wundt là về sinh lý học, và điều này được phản ánh trong các chủ đề mà Viện quan tâm, chẳng hạn như nghiên cứu về thời gian phản ứng và các quá trình cảm giác và sự chú ý. Ví dụ, những người tham gia sẽ được tiếp xúc với một kích thích chuẩn (ví dụ như ánh sáng hoặc âm thanh của máy đếm nhịp) và được yêu cầu báo cáo cảm giác của họ.

Mục đích của Wundt là ghi lại những suy nghĩ và cảm giác, và phân tích chúng thành các thành phần cấu thành, theo cách tương tự như cách một nhà hóa học phân tích các hợp chất hóa học, để có được cấu trúc cơ bản. Trường phái tâm lý học do Wundt sáng lập được gọi là chủ nghĩa tự nguyện, quá trình tổ chức tâm trí.

Trong suốt sự nghiệp học thuật của mình, Wundt đã đào tạo 186 sinh viên sau đại học (116 sinh viên chuyên ngành tâm lý học). Điều này có ý nghĩa quan trọng vì nó giúp phổ biến công trình của ông. Thật vậy, một số phần lý thuyết của Wundt đã được phát triển và thúc đẩy bởi một học trò cũ của ông, Edward Titchener, người đã mô tả hệ thống của ông là chủ nghĩa cấu trúc, hay phân tích các yếu tố cơ bản cấu thành nên tâm trí.

Wundt muốn nghiên cứu cấu trúc của tâm trí con người (sử dụng nội quan). Wundt tin vào chủ nghĩa giản lược. Nghĩa là, ông tin rằng ý thức có thể bị chia nhỏ (hoặc giảm) thành các thành phần cơ bản mà không phải hy sinh bất kỳ đặc tính nào của tổng thể.

Wundt lập luận rằng trạng thái tinh thần có ý thức có thể được nghiên cứu một cách khoa học bằng cách sử dụng nội quan. Nội quan của Wundt không phải là một việc bình thường, mà là một hình thức tự kiểm tra được thực hành rất nhiều. Ông đã đào tạo sinh viên tâm lý học để thực hiện các quan sát có thiên vị theo cách diễn giải cá nhân hoặc kinh nghiệm trước đó, và sử dụng kết quả để phát triển một lý thuyết về tư duy có ý thức.

Những trợ lý được đào tạo bài bản sẽ được cung cấp một kích thích như máy đếm nhịp và sẽ phản ánh về trải nghiệm. Họ sẽ báo cáo kích thích khiến họ nghĩ và cảm thấy như thế nào. Mỗi người đều được cung cấp cùng một kích thích, môi trường vật lý và hướng dẫn.

Phương pháp nội quan của Wundt không còn là công cụ cơ bản của thử nghiệm tâm lý sau đầu những năm 1920. Đóng góp lớn nhất của ông là chứng minh rằng tâm lý học có thể là một khoa học thực nghiệm hợp lệ.

Do đó, một cách Wundt đóng góp vào sự phát triển của tâm lý học là thực hiện nghiên cứu của mình trong các điều kiện được kiểm soát cẩn thận, tức là các phương pháp thực nghiệm. Điều này khuyến khích các nhà nghiên cứu khác như các nhà hành vi học theo cùng một cách tiếp cận thực nghiệm và khoa học hơn.

Tuy nhiên, ngày nay các nhà tâm lý học (ví dụ như Skinner) cho rằng nội quan không thực sự khoa học ngay cả khi các phương pháp được sử dụng để nội quan là khoa học. Skinner tuyên bố rằng kết quả của nội quan là chủ quan và không thể xác minh được vì chỉ có hành vi có thể quan sát được mới có thể được đo lường một cách khách quan.

Wundt tập trung vào ba lĩnh vực hoạt động tinh thần; suy nghĩ, hình ảnh và cảm xúc. Một số lĩnh vực này vẫn được nghiên cứu trong tâm lý học nhận thức ngày nay. Điều này có nghĩa là nghiên cứu về các quá trình nhận thức có thể bắt nguồn từ Wundt. Công trình của Wundt đã khơi dậy sự quan tâm đến tâm lý học nhận thức.

Trên cơ sở công trình của ông và ảnh hưởng của nó đối với các nhà tâm lý học sau này, Wundt có thể được coi là người sáng lập ra tâm lý học thực nghiệm, do đó đảm bảo vị trí của ông trong lịch sử tâm lý học. Đồng thời, bản thân Wundt tin rằng phương pháp tiếp cận thực nghiệm bị hạn chế về phạm vi và cần có các phương pháp khác nếu muốn nghiên cứu mọi khía cạnh của tâm lý học con người.

Xem thêm: Đóng góp của Sigmund Freud cho tâm lý học

Các thực nghiệm của Wilhelm Wundt

Wilhelm Wundt đã tiến hành một số thí nghiệm mang tính đột phá đặt nền tảng cho tâm lý học thực nghiệm.

Sau đây là một số thí nghiệm đáng chú ý:

Thí nghiệm thời gian phản ứng

Một trong những đóng góp quan trọng nhất của Wundt cho tâm lý học thực nghiệm là nghiên cứu của ông về thời gian phản ứng. Wundt hướng đến mục tiêu đo thời gian cá nhân phản ứng với các kích thích, một khía cạnh quan trọng để hiểu các quá trình tinh thần. Ông đã sử dụng một thiết bị đơn giản bao gồm một chiếc chuông và một cơ chế ghi lại thời gian người tham gia nhấn nút để phản ứng với một kích thích, chẳng hạn như ánh sáng hoặc âm thanh.

Phương pháp: Trong các thí nghiệm này, người tham gia được hướng dẫn tập trung vào một kích thích và phản ứng ngay lập tức bằng cách nhấn nút khi họ nhận thấy kích thích đó. Wundt đã thay đổi loại kích thích (thị giác hoặc thính giác) và đo thời gian phản ứng liên quan đến từng loại. Bằng cách so sánh thời gian phản ứng đối với các kích thích khác nhau, Wundt tìm cách hiểu tốc độ xử lý tinh thần và sự khác biệt trong các phương thức cảm giác.

Phát hiện: Wundt phát hiện ra rằng thời gian phản ứng thay đổi tùy theo loại kích thích, trong đó kích thích thính giác thường gây ra phản ứng nhanh hơn kích thích thị giác. Những phát hiện này cho thấy các phương thức cảm giác khác nhau có thể ảnh hưởng đến tốc độ xử lý nhận thức, cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho mối quan hệ giữa nhận thức cảm giác và thời gian phản ứng (Wundt, 1862).

Nội quan

Việc Wundt sử dụng nội quan là một đặc điểm khác trong phương pháp tiếp cận thực nghiệm của ông. Nội quan liên quan đến những người quan sát được đào tạo báo cáo những trải nghiệm có ý thức của họ để phản ứng với các kích thích cụ thể. Phương pháp này nhằm phân tích cấu trúc của ý thức và hiểu các thành phần của các quá trình tinh thần.

Phương pháp: Những người tham gia, thường là học trò của Wundt, được đào tạo để quan sát những suy nghĩ, cảm xúc và cảm giác của họ khi họ trải qua các kích thích khác nhau. Ví dụ, họ có thể được trình bày một mô hình trực quan hoặc một loạt âm thanh và được yêu cầu mô tả phản ứng tức thời của họ. Wundt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quan sát có hệ thống và báo cáo cẩn thận để đảm bảo độ tin cậy của dữ liệu nội quan.

Phát hiện: Thông qua nội quan, Wundt đã xác định được một số yếu tố của ý thức, bao gồm cảm giác, cảm xúc và hình ảnh. Ông đề xuất rằng những yếu tố này kết hợp để tạo thành những trải nghiệm tinh thần phức tạp hơn. Mặc dù nội quan bị chỉ trích vì bản chất chủ quan của nó, nhưng nó đóng vai trò quan trọng trong quá trình khám phá tâm trí có ý thức của Wundt và ảnh hưởng đến nghiên cứu tâm lý sau này (Wundt, 1874).

Nghiên cứu về nhận thức

Wundt đã tiến hành nhiều thí nghiệm tập trung vào nhận thức, khám phá cách cá nhân diễn giải và hiểu thông tin giác quan. Nghiên cứu của ông trong lĩnh vực này đã góp phần vào việc hiểu cách nhận thức bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm sự chú ý và bối cảnh.

Phương pháp: Trong các nghiên cứu về nhận thức của mình, Wundt thường sử dụng các kích thích được kiểm soát, chẳng hạn như màu sắc hoặc hình dạng, và yêu cầu những người tham gia báo cáo nhận thức của họ. Ông đã thao túng các biến số như cường độ, thời lượng và độ phức tạp để quan sát cách các yếu tố này ảnh hưởng đến trải nghiệm nhận thức.

Phát hiện: Phát hiện của Wundt cho thấy nhận thức không phải là một quá trình thụ động mà là quá trình diễn giải chủ động thông tin giác quan. Ông đã chứng minh rằng các yếu tố như kiến ​​thức trước đó, kỳ vọng và bối cảnh ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức. Công trình này đã đặt nền tảng cho các lý thuyết về nhận thức sau này, bao gồm cả tâm lý học Gestalt (Wundt, 1907).

Đo thời gian tinh thần

Việc Wundt khám phá ra đo thời gian tinh thần liên quan đến việc đo thời gian của các quá trình nhận thức. Ông muốn hiểu được thời lượng của nhiều hoạt động tinh thần khác nhau, chẳng hạn như nhận thức, sự chú ý và ra quyết định.

Phương pháp: Wundt đã thiết kế các thí nghiệm trong đó người tham gia thực hiện các nhiệm vụ đơn giản, chẳng hạn như xác định màu sắc hoặc hình dạng, trong khi thời gian phản ứng của họ được ghi lại. Ông đã thay đổi độ phức tạp của các nhiệm vụ để đánh giá mức độ khó của nhiệm vụ ảnh hưởng đến thời gian phản ứng như thế nào.

Phát hiện: Nghiên cứu của Wundt chỉ ra rằng các nhiệm vụ phức tạp hơn đòi hỏi thời gian phản ứng lâu hơn, cho thấy các quá trình tinh thần liên quan đến nhiều giai đoạn xử lý. Công trình này đã cung cấp những hiểu biết ban đầu về tốc độ xử lý nhận thức và mối quan hệ giữa độ phức tạp của nhiệm vụ và thời gian phản ứng (Wundt, 1890).

Thí nghiệm liên tưởng

Wundt cũng đã nghiên cứu các quá trình liên tưởng của tư duy thông qua các thí nghiệm liên tưởng từ. Ông muốn hiểu cách các ý tưởng và nhận thức được kết nối trong tâm trí.

Phương pháp: Trong các thí nghiệm này, người tham gia được đưa cho một từ kích thích và được yêu cầu trả lời bằng từ đầu tiên xuất hiện trong đầu. Wundt đã phân tích các mối liên tưởng do người tham gia tạo ra để khám phá ra các mô hình trong quá trình suy nghĩ.

Phát hiện: Các thí nghiệm liên tưởng của Wundt cho thấy rằng các cá nhân có xu hướng phản ứng bằng những từ có liên quan về mặt ngữ nghĩa hoặc ngữ âm với kích thích. Công trình này làm nổi bật sự kết nối giữa các suy nghĩ và vai trò của các liên tưởng trong các quá trình nhận thức, ảnh hưởng đến các nghiên cứu sau này về trí nhớ và ngôn ngữ (Wundt, 1892).

Những người chịu ảnh hưởng của Wilhelm Wundt

Wilhelm Wundt có ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý học và các lĩnh vực liên quan, định hình nên công trình của nhiều nhân vật nổi tiếng. Sau đây là một số cá nhân chủ chốt chịu ảnh hưởng của Wundt:

• Edward Titchener: Là học trò của Wundt, Titchener đã mang những ý tưởng của Wundt đến Hoa Kỳ và phát triển chủ nghĩa cấu trúc, tập trung vào việc phân tích các quá trình tinh thần thành các thành phần cơ bản của chúng.
• G. Stanley Hall: Một học trò khác của Wundt, Hall đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập tâm lý học như một ngành học chính thức tại Hoa Kỳ. Ông đã thành lập Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA) và nhấn mạnh tầm quan trọng của tâm lý học phát triển.
• John Dewey: Dewey áp dụng các nguyên tắc của Wundt vào giáo dục và triết học, thúc đẩy ý tưởng về chủ nghĩa chức năng, tập trung vào mục đích của các quá trình tinh thần và hành vi.
• Hermann Ebbinghaus: Ebbinghaus đã tiến hành nghiên cứu tiên phong về trí nhớ và học tập, chịu ảnh hưởng của các phương pháp thực nghiệm của Wundt và nhấn mạnh vào nghiên cứu thực nghiệm.
• Carl Stumpf: Là cộng sự thân cận của Wundt, Stumpf đã đóng góp vào nghiên cứu về nhận thức và tâm lý âm nhạc, thúc đẩy các ý tưởng của Wundt trong các lĩnh vực này.
• Max Wertheimer: Mặc dù sau này ông phát triển tâm lý học Gestalt, Wertheimer chịu ảnh hưởng từ sự nhấn mạnh của Wundt vào các phương pháp thực nghiệm và nghiên cứu về ý thức.
• Alfred Adler: Là người sau này sáng lập ra tâm lý học cá nhân, chịu ảnh hưởng từ công trình của Wundt về các yếu tố xã hội trong tâm lý học và tầm quan trọng của việc hiểu hành vi của con người trong bối cảnh.

Những cá nhân này, cùng với những người khác, đã giúp mở rộng và tinh chỉnh các ý tưởng của Wundt, đóng góp vào sự phát triển của nhiều trường phái tư tưởng tâm lý khác nhau và đưa tâm lý học trở thành một ngành khoa học được kính trọng.

Kết luận

Nguồn tham khảo