Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một rối loạn lo âu được phân loại bởi một cá nhân trải qua những suy nghĩ không mong muốn và xâm phạm (ám ảnh) và các nghi thức hành vi (cưỡng chế).
Những ám ảnh này thường tái diễn và có thể là những suy nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc xâm nhập (cảm giác cơ thể khó chịu). Do những ám ảnh này, chúng có thể thúc đẩy một cá nhân thực hiện một số hành động nhất định, thường là lặp đi lặp lại, để giảm bớt sự lo lắng mà ám ảnh gây ra (cưỡng chế).
Theo Jon Hershfield, MFT, tác giả của The Mindfulness Workbook for OCD:
“Mọi người mô tả với tôi rằng họ đang đọc loại thư rác được đánh dấu là khẩn cấp trong nguồn cấp dữ liệu của họ và họ không biết, liệu họ có nên bỏ qua nó hay nên mở nó và trả lời nó, sau đó thuật toán sẽ gửi cho bạn nhiều thứ như vậy hơn.”
Đối với nhiều người, OCD có thể tập trung vào một số chủ đề nhất định, chẳng hạn như sợ ô nhiễm, vì vậy họ có thể vệ sinh và rửa tay quá mức.
Nếu những suy nghĩ ám ảnh bị bỏ qua hoặc không thể thực hiện các hành vi, sự lo lắng và đau khổ có thể gia tăng.
Do đó, OCD có thể can thiệp đáng kể vào các hoạt động hàng ngày, hoạt động bình thường và tương tác xã hội nếu không được điều trị. Thông thường, người mắc OCD có thể nhận ra rằng những suy nghĩ ám ảnh của họ là không đúng nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc thoát khỏi những suy nghĩ này hoặc ngừng các hành vi cưỡng chế.
OCD được cho là ảnh hưởng đến khoảng 2-3% dân số nói chung (Rasmussen & Eisen, 1994) và dường như phổ biến hơn ở phụ nữ so với nam giới. Độ tuổi trung bình khởi phát OCD là 19 tuổi, với 25% trường hợp được phát hiện ở độ tuổi 14.
Sự ám ảnh là gì?
Những suy nghĩ ám ảnh trong OCD thường liên quan đến kết quả đáng sợ.
Người ta cho rằng có bốn đặc điểm cần thiết đối với chứng ám ảnh OCD (Abramowitz & McKay, 2009):
- Những suy nghĩ, xung động hoặc hình ảnh lặp đi lặp lại và dai dẳng gây ra sự lo lắng lớn
- Những suy nghĩ này không chỉ đơn thuần là những lo lắng quá mức về các vấn đề trong cuộc sống thực
- Cá nhân cố gắng phớt lờ, kìm nén hoặc vô hiệu hóa những ám ảnh này bằng một số suy nghĩ hoặc hành động khác
- Cá nhân có thể nhận ra rằng những suy nghĩ này là sản phẩm của chính tâm trí họ
Tùy thuộc vào loại ám ảnh trải qua sẽ phụ thuộc vào kết quả đáng sợ. Ví dụ, một người có thể sợ mất thứ gì đó quan trọng, sợ làm ai đó buồn hoặc sợ cho sự an toàn của người thân yêu.
Những nỗi ám ảnh này có thể trở nên quá lớn đến mức khiến họ thực hiện những hành động cưỡng chế.
Những nỗi ám ảnh này thường tốn thời gian và gây đau khổ cho cá nhân, không mong muốn và nằm ngoài tầm kiểm soát của cá nhân.
Mặc dù nhiều người mắc OCD hiểu rằng suy nghĩ của họ là không thực tế, nhưng họ không thể giải quyết bằng logic hoặc lý luận. Mọi người có thể cố gắng làm dịu nỗi đau khổ của mình bằng cách phớt lờ hoặc kìm nén nỗi ám ảnh hoặc đánh lạc hướng bản thân, nhưng điều này thường có thể gây ra nhiều bất an và đau khổ hơn.
Sự cưỡng chế là gì?
Sự cưỡng chế trong OCD là kết quả của những suy nghĩ ám ảnh. Đây có thể là những hành vi lặp đi lặp lại hoặc hành động tinh thần mà cá nhân cảm thấy bị thúc đẩy thực hiện để đáp lại nỗi ám ảnh.
Những hành vi cưỡng chế này được sử dụng để ngăn ngừa hoặc giảm bớt sự đau khổ liên quan đến ám ảnh. Theo người mắc chứng OCD, những hành vi cưỡng chế có thể là sự lặp lại liên tục của một hành động, phá vỡ thói quen bình thường hoặc được sử dụng để ngăn chặn điều gì đó tồi tệ xảy ra.
Những hành động này có thể không liên quan đến nỗi ám ảnh, và một người có thể lặp lại hành vi cưỡng chế thường xuyên đến mức họ thấy mình “mắc kẹt” trong hành vi cưỡng chế đó.
Cá nhân có thể tự đặt ra các quy tắc để tuân thủ hoặc các nghi lễ mà họ phải thực hiện. Sự cưỡng chế thường không mang lại niềm vui, chỉ giúp giảm bớt lo lắng tạm thời.
Một số ví dụ về sự cưỡng chế bao gồm:
-
Giặt giũ và vệ sinh – ví dụ, rửa tay và vệ sinh đồ vật quá nhiều.
-
Kiểm tra – ví dụ, kiểm tra nhiều lần xem lò nướng đã tắt chưa, cửa đã khóa chưa và tất cả công tắc đã tắt chưa.
-
Tính ngăn nắp – ví dụ, sắp xếp các vật dụng theo một hướng nhất định hoặc muốn các vật dụng luôn được đặt ở cùng một vị trí.
-
Đếm – ví dụ, có thể đếm theo mẫu hoặc đếm đến một con số nhất định, đếm số bước thực hiện hoặc chạm vào một vật đến một con số nhất định.
Mục đích của việc thực hiện cưỡng chế là để ngăn ngừa hoặc giảm bớt đau khổ, hoặc ngăn chặn một sự kiện đáng sợ. Tuy nhiên, chúng quá mức hoặc không thực tế liên quan đến những gì chúng dự định ngăn ngừa (Abramowitz & McKay, 2009).
Các loại rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD Tyles)
Dưới đây là một số loại OCD. Lưu ý rằng đây không phải là danh sách đầy đủ.
Điều quan trọng cần lưu ý là ám ảnh và cưỡng chế trong OCD có thể thay đổi rất nhiều và có thể không phù hợp với các danh mục cụ thể. Nhiều cá nhân mắc OCD có thể trải qua sự kết hợp của nhiều loại ám ảnh khác nhau và mức độ nghiêm trọng cũng như tác động của ám ảnh có thể khác nhau tùy từng người.
OCD ô nhiễm
Những người bị ám ảnh về ô nhiễm thường có nỗi sợ hãi quá mức về vi trùng, bụi bẩn và bệnh tật. Họ có thể sợ bị ô nhiễm bởi người khác hoặc bởi môi trường.
Họ có thể có những suy nghĩ ám ảnh về nỗi sợ chạm vào những đồ vật mà người khác đã chạm vào hoặc lo lắng quá mức về việc bị lây nhiễm từ người khác và môi trường.
Hành vi cưỡng chế có thể bao gồm vệ sinh quá mức, rửa tay hoặc tránh xa một số địa điểm hoặc đồ vật được cho là bị ô nhiễm.
OCD hoàn hảo
Những người bị ám ảnh về chủ nghĩa hoàn hảo có thể quá quan tâm đến tính chính xác và tính đối xứng.
Họ có thể lo lắng về những đồ vật không được sắp xếp theo một cách cụ thể hoặc sẽ thực hiện hành vi cưỡng chế để mọi thứ trở nên “hoàn hảo”.
Người đó có thể cảm thấy nhu cầu mạnh mẽ phải sắp xếp mọi thứ theo một cách cụ thể hoặc thực hiện các nghi lễ lặp đi lặp lại để đạt được cảm giác cân xứng hoặc trật tự. Điều này cũng có thể bao gồm việc chạm hoặc gõ vào các vật thể cho đến khi họ cảm thấy việc chạm vào là đúng.
OCD trật tự và đối xứng
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế về tính đối xứng, đôi khi được gọi là OCD về trật tự, đặc trưng bởi những suy nghĩ ám ảnh liên tục và hành vi cưỡng chế liên quan đến sự giống nhau, trật tự, cân bằng và đối xứng.
Những người mắc chứng OCD đối xứng sẽ thường xuyên bị ám ảnh về những thứ không cân xứng hoặc không có trật tự. Họ sẽ trở nên ám ảnh về vị trí hoặc cách sắp xếp của một số đồ vật nhất định và sẽ cảm thấy khó chịu và đau khổ khi các đồ vật không được sắp xếp đúng cách hoặc có vẻ lộn xộn.
OCD Kiểm tra
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế kiểm tra là một phân nhóm của OCD đặc trưng bởi những suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế liên quan đến việc kiểm tra.
Những người mắc chứng OCD này có thể cảm thấy buộc phải kiểm tra mọi thứ liên tục do luôn lo sợ hoặc nghi ngờ về tác hại tiềm ẩn hoặc hậu quả tiêu cực.
Những suy nghĩ ám ảnh có thể xoay quanh nỗi sợ bị tổn hại hoặc hậu quả tiêu cực, chẳng hạn như lo lắng về việc để cửa không khóa và có người đột nhập vào. Các hành vi cưỡng chế thường liên quan đến các hành vi kiểm tra lặp đi lặp lại, chẳng hạn như kiểm tra ổ khóa, thiết bị hoặc đồ dùng cá nhân nhiều lần để giảm bớt sự lo lắng do những suy nghĩ ám ảnh gây ra.
OCD gây hại
Những người mắc loại OCD này có thể có những suy nghĩ ám ảnh về việc làm hại bản thân hoặc người khác. Họ có thể có những suy nghĩ, xung lực hoặc thúc giục xâm phạm và bạo lực về việc gây hại, điều này có thể gây đau khổ.
Người mắc loại OCD này có thể tránh một số đồ vật hoặc tình huống nhất định, tìm kiếm sự trấn an hoặc tham gia vào các nghi lễ tinh thần hoặc hành vi để ngăn ngừa tổn hại. Họ cũng có thể liên tục kiểm tra một tình huống để đảm bảo rằng họ không gây hại cho ai đó.
OCD mê tín
Loại OCD này liên quan đến việc phụ thuộc quá mức vào các niềm tin mê tín hoặc tham gia vào các nghi lễ hoặc hành vi lặp đi lặp lại để ngăn chặn những kết quả tiêu cực được nhận thức hoặc để mang lại kết quả mong muốn.
Những người mắc chứng OCD mê tín có thể có niềm tin phi lý và phóng đại về sức mạnh của một số hành động hoặc sự vật nhất định có thể ảnh hưởng đến các sự kiện và có thể tham gia vào các hành vi cưỡng chế hoặc nghi lễ tinh thần để giảm bớt lo lắng hoặc ngăn ngừa tác hại nhận thức được.
Ví dụ, một cá nhân có thể cố gắng thực hiện một hành động một số lần nhất định theo con số may mắn của họ, ví dụ, bật và tắt công tắc đèn bảy lần trước khi rời khỏi phòng. Hoàn thành hành vi cưỡng chế này có thể có nghĩa là họ tránh được vận rủi hoặc nguy hiểm đến với bản thân hoặc người khác.
OCD Đếm số
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế đếm số, còn được gọi là chứng cuồng số, là một phân nhóm phổ biến của Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) đặc trưng bởi nỗi ám ảnh với các con số và việc đếm số.
Cụ thể, những người mắc chứng rối loạn này có nhu cầu mạnh mẽ tham gia vào các hành vi đếm lặp đi lặp lại và mang tính nghi lễ.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế đếm có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau, nhưng một số triệu chứng phổ biến bao gồm đếm trong đầu, đếm đồ vật, đo lường hoặc chờ đến một thời điểm cụ thể để thực hiện một nhiệm vụ cụ thể.
OCD tôn giáo hoặc đạo đức
Loại OCD này liên quan đến ám ảnh liên quan đến tôn giáo, đạo đức hoặc luân lý. Những ám ảnh này có thể liên quan đến nỗi sợ phạm tội, phạm thượng hoặc vi phạm các quy tắc đạo đức hoặc luân lý.
Những người bị ám ảnh tôn giáo có thể có những suy nghĩ ám ảnh, lo lắng hoặc quan ngại xung quanh phán đoán đạo đức. Họ có thể lo lắng quá mức về việc xúc phạm các thực thể tôn giáo.
Hành vi cưỡng chế có thể bao gồm việc cầu nguyện, thực hiện nghi lễ lặp đi lặp lại hoặc tránh những suy nghĩ hoặc tình huống nhất định.
OCD Sự kiện thực tế
Những người mắc chứng OCD sự kiện có thật sẽ trải qua những suy nghĩ ám ảnh và nỗi sợ hãi không mong muốn liên quan đến một sự kiện có thật đã xảy ra trong quá khứ.
Những người mắc chứng OCD ngoài đời thực thường ám ảnh với những sự kiện có thật hoặc những trải nghiệm trong quá khứ khiến họ nghi ngờ về tính cách hoặc đạo đức của mình hoặc khiến họ tin rằng họ không phải là người tốt hoặc không có đạo đức.
OCD Xu hướng tình dục
Loại OCD này liên quan đến ám ảnh liên quan đến khuynh hướng tình dục hoặc bản dạng tình dục của một người. Điều này được gọi là OCD đồng tính luyến ái, nhưng điều này gây hiểu lầm vì nó có thể xảy ra với bất kỳ ai, bất kể giới tính hay khuynh hướng tình dục.
Những ám ảnh này có thể bao gồm những nghi ngờ hoặc sợ hãi dai dẳng về khuynh hướng tình dục của một người, và sự cưỡng chế có thể bao gồm việc tìm kiếm sự trấn an, tránh những tình huống nhất định hoặc tham gia vào các nghi lễ về tinh thần hoặc hành vi liên quan đến khuynh hướng tình dục.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế mối quan hệ (ROCD)
Nhiều người trong chúng ta đôi khi trải qua nhiều mức độ lo lắng khác nhau trong các mối quan hệ.
Tuy nhiên, đối với những người mắc ROCD, những nỗi ám ảnh này chiếm hết tâm trí và không thể kiểm soát được, thường cản trở việc thiết lập và duy trì các mối quan hệ lãng mạn.
Những người mắc ROCD có thể có những suy nghĩ ám ảnh và lặp đi lặp lại về mối quan hệ của họ, phẩm chất hoặc khuyết điểm của đối tác, và có thể có những hành vi cưỡng chế như tìm kiếm sự trấn an, liên tục kiểm soát cảm xúc của mình hoặc tham gia vào các nghi lễ tinh thần liên quan đến mối quan hệ của họ.
ROCD có thể gây ra sự đau khổ và bất ổn đáng kể trong các mối quan hệ lãng mạn, và có thể dẫn đến khó khăn về lòng tin, sự thân mật và sự hài lòng trong mối quan hệ.
OCD suy nghĩ kỳ diệu
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế suy nghĩ kỳ diệu là một dạng OCD mà trong đó người bệnh tin rằng suy nghĩ, lời nói hoặc hành động của họ có thể gây ra hậu quả trong cuộc sống thực.
Những người mắc chứng OCD suy nghĩ huyền bí tin rằng họ sẽ phải chịu trách nhiệm cho những điều tồi tệ xảy ra với chính họ hoặc người thân nếu họ không thực hiện những hành vi cưỡng chế cụ thể mà chứng OCD của họ đòi hỏi.
Bất kể có vô lý và phi lý đến đâu, họ vẫn tin rằng suy nghĩ hoặc hành động của họ có khả năng thay đổi tiến trình của các sự kiện trong thế giới vật chất.
Chấp nhận sự không chắc chắn với rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
Sự không chắc chắn là một phần cố hữu của cuộc sống. Tuy nhiên, đối với những người mắc chứng OCD, sự không chắc chắn có thể trở thành nỗi ám ảnh. Những suy nghĩ xâm nhập có thể bám vào một nỗi sợ hãi hoặc nghi ngờ cụ thể, phân tích những khả năng vô tận của một tình huống hoặc tương lai không chắc chắn. Điều này chỉ làm tăng thêm sự lo lắng và rối loạn chức năng.
Tin tốt là có những cách tiếp cận hiệu quả để đối phó tốt hơn với sự không chắc chắn khi bạn mắc chứng OCD:
Hãy thừa nhận rằng không có gì là chắc chắn
Sẽ rất hữu ích nếu chúng ta lùi lại một bước và thừa nhận sự thật sâu sắc hơn – rất ít điều trong cuộc sống thực sự có thể biết hoặc chắc chắn 100%.
Sự ám ảnh xung quanh một suy nghĩ ám ảnh hoặc nỗi sợ hãi cụ thể thường không phải là về bản thân nội dung, mà là về thực tế là kết quả không chắc chắn.
Thay đổi suy nghĩ xung quanh nỗi sợ bất định
Thay vì phân tích nội dung cụ thể “nếu như”, hãy nhận ra nỗi sợ tiềm ẩn có thể gắn liền với sự không chắc chắn tại thời điểm đó.
Ví dụ, một suy nghĩ ám ảnh như “nếu tôi mất kiểm soát thì sao?” không hẳn là về chi tiết của việc mất kiểm soát, mà là về sự không chắc chắn liệu điều đó có thể xảy ra hay không.
Việc định hình lại những suy nghĩ tiêu cực để tập trung nhiều hơn vào nỗi sợ không chắc chắn có thể giúp giảm sự suy nghĩ tiêu cực.
Chia sẻ suy nghĩ của bạn và nhận ra rằng bạn không đơn độc
Viết ra những suy nghĩ xâm nhập và xem các ví dụ về mức độ phổ biến của nhiều chủ đề khác nhau có thể mang lại sự nhẹ nhõm to lớn. Các nhóm trực tuyến thậm chí còn cho phép ẩn danh.
Nhận ra rằng những người khác có những suy nghĩ và nỗi sợ rất giống nhau xung quanh sự không chắc chắn giúp củng cố rằng những suy nghĩ này là triệu chứng của OCD – không phải là sự phản ánh của bản thân hoặc thực tế. Có sức mạnh trong việc phơi bày những suy nghĩ ra ánh sáng và thấy rằng chúng ta không phải chịu đựng một mình.
Mặc dù sự chắc chắn vẫn còn khó nắm bắt, vẫn có những cách lành mạnh và nhân đạo giúp những người mắc chứng OCD đối phó tốt hơn với sự không chắc chắn.
Nguyên nhân gây ra OCD là gì?
Nguyên nhân trực tiếp gây ra OCD vẫn chưa được tìm thấy và nguyên nhân gây ra tình trạng này vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Có một số lý thuyết về nguyên nhân có thể và các yếu tố rủi ro có thể khiến một người có nhiều khả năng mắc OCD hơn.
Di truyền học
Yếu tố di truyền có thể là nguyên nhân tiềm ẩn của OCD. OCD dường như có tính di truyền trong gia đình; do đó, những người có cha mẹ mắc chứng bệnh này có nguy cơ mắc OCD cao hơn so với những cha mẹ không mắc chứng rối loạn này (Hettama và cộng sự, 2001).
Tình trạng bệnh đi kèm
OCD cũng có thể là hậu quả của các tình trạng sức khỏe tâm thần khác mà cá nhân đó gặp phải. Thông thường, các tình trạng khác đi kèm với OCD là các rối loạn lo âu khác (ví dụ, rối loạn lo âu tổng quát, lo âu xã hội) và các rối loạn tâm trạng như rối loạn trầm cảm nặng, rối loạn lưỡng cực (Ruscio và cộng sự, 2010).
Một số triệu chứng của những rối loạn này có thể góp phần gây ra chứng OCD.
Chấn thương não
Một nguyên nhân có thể khác của OCD là chấn thương sọ não. Một số trường hợp đã báo cáo về sự khởi phát cấp tính của OCD trong vòng một ngày đến vài tháng sau chấn thương sọ não (Berthier và cộng sự, 2001). Các triệu chứng của OCD cũng có liên quan đến tổn thương đột quỵ, khối u não và bệnh Parkinson (Kurlan và cộng sự, 2004).
Mức độ Serotonin
Những người mắc OCD dường như phản ứng tốt với thuốc ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh serotonin (cụ thể là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc, SSRI). Vì lý do này, người ta cho rằng nồng độ serotonin và cách não xử lý chất hóa học này có liên quan đến OCD (Sinopoli và cộng sự, 2017).
Tuy nhiên, xét đến việc nhiều người mắc OCD cũng mắc các tình trạng bệnh khác kèm theo, chẳng hạn như lo âu và rối loạn tâm trạng, thì có thể thuốc nhắm vào serotonin đang cải thiện các triệu chứng của những tình trạng bệnh khác đó chứ không phải cải thiện trực tiếp OCD.
Các yếu tố môi trường
Các yếu tố môi trường, chẳng hạn như chấn thương, căng thẳng và nghịch cảnh thời thơ ấu, có thể làm tăng nguy cơ mắc OCD (Boileau, 2022). Ví dụ, tiền sử bị ngược đãi, bỏ bê hoặc các sự kiện chấn thương khác thời thơ ấu có thể góp phần gây ra các triệu chứng OCD sau này trong cuộc sống.
Các nghiên cứu mới đây cho thấy những người có khuynh hướng cảm thấy xấu hổ có thể có nguy cơ mắc chứng OCD cao hơn.
Những trải nghiệm thời thơ ấu gây ra cảm giác xấu hổ dữ dội, chẳng hạn như bị bắt nạt hoặc bị cha mẹ chỉ trích, có thể tạo nền tảng cho xu hướng ám ảnh cưỡng chế sau này trong cuộc sống (Anderson & Clark, 2022).
Các yếu tố nhận thức
Các yếu tố nhận thức, chẳng hạn như niềm tin và mô thức suy nghĩ không lành mạnh, có thể góp phần vào sự phát triển và duy trì OCD.
Ví dụ, có tinh thần trách nhiệm cao, nhu cầu chắc chắn hoặc xu hướng bi quan có thể dẫn đến những suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế.
Hành vi đã học
Các yếu tố hành vi, chẳng hạn như hành vi học được và điều kiện hóa, có thể đóng vai trò trong OCD. Ví dụ, tham gia vào các hành vi cưỡng chế như một cách để giảm lo lắng hoặc đau khổ có thể củng cố chu kỳ ám ảnh và cưỡng chế.
Tương tự như vậy, nếu ai đó quan sát thấy cha mẹ mình thực hiện hành vi cưỡng chế, trẻ có thể học được rằng đây là hành vi bình thường và có nhiều khả năng sẽ thực hiện những hành vi này.
Các lựa chọn điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)
Phương pháp điều trị các triệu chứng của OCD phụ thuộc vào các triệu chứng gặp phải và mức độ ảnh hưởng của chúng đến cuộc sống và hoạt động chung của cá nhân.
Điều quan trọng cần lưu ý là việc điều trị OCD được cá nhân hóa cao và phương pháp hiệu quả với người này có thể không hiệu quả với người khác. Tốt nhất là nên tham khảo ý kiến của chuyên gia sức khỏe tâm thần có trình độ để xác định phác đồ điều trị phù hợp nhất với nhu cầu cụ thể của bạn.
Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)
Liệu pháp tâm lý, chẳng hạn như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), là một phương pháp điều trị khả thi cho OCD. Cụ thể đối với OCD, một loại CBT được gọi là phòng ngừa tiếp xúc và phản ứng (ERP) cùng với liệu pháp nhận thức có thể phù hợp để điều trị CBT.
ERP ban đầu bao gồm việc cho người mắc chứng OCD tiếp xúc với những tình huống hoặc vật thể gây ra nỗi sợ hãi và lo lắng của họ. Sau đó, họ được hướng dẫn tránh thực hiện hành vi cưỡng chế của mình.
Điều này thường dẫn đến mức độ lo lắng tăng cao ngay từ đầu. Bằng cách ở trong tình huống có nỗi sợ hãi gia tăng và không có điều gì xấu xảy ra (đó là nỗi sợ ám ảnh của cá nhân), cá nhân đó sẽ học được rằng những suy nghĩ sợ hãi của họ chỉ là suy nghĩ chứ không phải là thực tế.
Mục đích là theo thời gian và tiếp xúc nhiều lần trong các buổi sau, tình trạng lo lắng sẽ giảm dần hoặc thậm chí biến mất.
Các phát hiện liên tục cho thấy các quy trình ERP có hiệu quả cao trong điều trị OCD (Foa, 2022).
Phần liệu pháp nhận thức của CBT giúp người bệnh về cách họ suy nghĩ, cảm nhận và hành xử. Nó khuyến khích cá nhân xác định và đánh giá lại niềm tin của họ về hậu quả của việc tham gia hoặc không tham gia vào các hành vi cưỡng chế.
Một kỹ thuật bao gồm làm việc với nhà trị liệu để xem xét bằng chứng ủng hộ hoặc không ủng hộ nỗi ám ảnh của họ. Điều này có thể khuyến khích cá nhân xem xét tình huống một cách thực tế hơn và đặt câu hỏi liệu suy nghĩ của họ có thực hay không.
Thông qua CBT, mọi người có thể học cách đối phó với nỗi ám ảnh của mình mà không cần dựa vào các hành vi mang tính nghi lễ và lặp đi lặp lại. Nhiều người có thể miễn cưỡng tham gia CBT do lo lắng ban đầu mà nó gợi lên khi bắt đầu, mặc dù theo thời gian, nỗi lo lắng này sẽ giảm đáng kể ở nhiều người.
Chánh niệm
Chánh niệm trong điều trị OCD bao gồm việc chú ý vào hiện tại, vào bất cứ điều gì phát sinh, bao gồm những suy nghĩ, cảm xúc và cảm giác khó khăn có thể xuất hiện trong quá trình điều trị ERP.
Nó bao gồm việc cho phép và mời gọi những trải nghiệm này mà không phán xét như một phần của con người, thay vì chống lại hoặc cố gắng loại bỏ chúng.
Xu hướng thường là phân loại cảm xúc thành “tốt” hoặc “xấu”, thường là những thứ như lo lắng, sợ hãi và ghê tởm rơi vào loại “xấu”. Chúng ta bị điều kiện hóa về mặt văn hóa để coi chúng là những cảm xúc tiêu cực mà chúng ta cần loại bỏ.
Vì vậy, khi những cảm xúc như vậy xuất hiện, chúng ta thường tự động phán đoán rằng “cảm xúc này thật tệ, tôi cần phải loại bỏ nó”. Có thể có rất nhiều ý nghĩa mà chúng ta gán cho chúng – “Nếu tôi cảm thấy lo lắng, thì chắc chắn có điều gì đó không ổn, điều đó có nghĩa là tôi không thể xử lý được”, v.v.
Chánh niệm bao gồm việc nhận ra khi nào chúng ta có suy nghĩ phán đoán, coi cảm xúc là xấu hoặc có vấn đề.
Với chánh niệm, mục đích là tránh xa việc gán ghép ý nghĩa và thay vào đó là xem xét cảm xúc một cách khách quan hơn – đơn giản là những cảm giác nảy sinh trong thời điểm hiện tại, mà không có bất kỳ gánh nặng và hàm ý văn hóa nào kèm theo.
Khi bước vào vai trò người quan sát, chúng ta sẽ tách biệt khỏi cảm xúc, nhờ đó có thể nhìn nhận mà không ngay lập tức phán đoán nó là xấu hay bám vào những câu chuyện về ý nghĩa của nó đối với chúng ta hoặc tình huống.
Chúng ta chỉ coi đó là một phần trong phạm vi trải nghiệm của con người, cho phép nó ở đó mà không làm mọi thứ tệ hơn bằng cách đưa ra nhiều phán xét, và sau đó chúng ta có thể chọn cách phản ứng.
Thuốc
Thuốc cũng có thể là phương pháp điều trị hiệu quả cho OCD. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), chẳng hạn như fluoxetine, fluvoxamine, sertraline và paroxetine, là những loại thuốc thường được kê đơn cho OCD và là phương pháp điều trị đã được xác lập rõ ràng cho chứng rối loạn này (Walsh & McDougle, 2011).
Các loại thuốc này hoạt động bằng cách tăng mức serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh, trong não, có thể giúp làm giảm các triệu chứng của OCD. Các loại thuốc chống trầm cảm khác, chẳng hạn như clomipramine, là thuốc chống trầm cảm ba vòng, cũng có thể được kê đơn cho OCD.
Thông thường, có thể thấy sự cải thiện các triệu chứng liên quan đến OCD sau vài tuần dùng thuốc. Người ta thường khuyến cáo những người có triệu chứng OCD nghiêm trọng hơn nên kết hợp CBT và thuốc để hỗ trợ tình trạng của họ.
Liệu pháp tâm lý động lực
Liệu pháp tâm động học, còn được gọi là phân tâm học, là một loại liệu pháp tập trung vào việc khám phá những suy nghĩ và cảm xúc vô thức có thể là nền tảng của các triệu chứng OCD. Loại liệu pháp này có thể giúp mọi người hiểu rõ hơn về nguyên nhân cơ bản của OCD và phát triển các chiến lược đối phó để kiểm soát các triệu chứng của họ.
Nhiều nhà nghiên cứu đặt câu hỏi về liệu pháp tâm động học và phân tâm học để điều trị OCD. Các hướng dẫn của chuyên gia khẳng định có rất ít bằng chứng để biện minh cho việc sử dụng liệu pháp này trong các dịch vụ sức khỏe tâm thần cho OCD (NICE, 2006).
Thay đổi lối sống
Một số thay đổi về lối sống cũng có thể có lợi trong việc tự kiểm soát các triệu chứng OCD. Sau đây là một số ví dụ:
- Cải thiện thói quen ngủ: Thiết lập thói quen ngủ nhất quán và tạo thói quen đi ngủ thư giãn có thể thúc đẩy giấc ngủ tốt hơn, từ đó giúp kiểm soát các triệu chứng của OCD.
- Quản lý căng thẳng: Học các kỹ thuật quản lý căng thẳng hiệu quả, chẳng hạn như hít thở sâu hoặc chánh niệm, có thể giúp đối phó với căng thẳng và giảm các triệu chứng OCD.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục thường xuyên có thể giúp điều hòa tâm trạng và cung cấp giải pháp lành mạnh để kiểm soát các triệu chứng của OCD.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn một chế độ ăn uống cân bằng và bổ dưỡng có thể hỗ trợ sức khỏe tâm thần tổng thể và giúp kiểm soát các triệu chứng của OCD.
- Quản lý thời gian: Quản lý thời gian hiệu quả, chẳng hạn như lập lịch trình hoặc danh sách việc cần làm, có thể giảm căng thẳng và góp phần kiểm soát triệu chứng OCD tốt hơn.
- Tránh lạm dụng chất gây nghiện: Tránh hoặc giảm thiểu lạm dụng chất gây nghiện có thể rất quan trọng trong việc kiểm soát hiệu quả các triệu chứng của OCD.
Điều quan trọng cần lưu ý là chỉ thay đổi lối sống có thể không đủ để kiểm soát OCD, nhưng chúng có thể bổ sung cho các phương pháp điều trị khác và góp phần vào lối sống lành mạnh toàn diện hỗ trợ sức khỏe tinh thần.
Những câu hỏi thường gặp
Điều gì có thể xảy ra nếu OCD không được điều trị?
Nếu không được điều trị, OCD có thể dẫn đến suy giảm sức khỏe tâm thần, bao gồm tăng lo âu, trầm cảm và giảm chất lượng cuộc sống.
Nó có thể ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày như công việc, trường học và các mối quan hệ vì bản chất tốn thời gian của hành vi cưỡng chế.
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế không được điều trị cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác và có thể dẫn đến các hành vi hoặc nghi lễ có hại có thể gây ra thương tích về thể chất hoặc các vấn đề pháp lý.
OCD ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày như thế nào?
Sự ám ảnh và cưỡng chế của OCD có thể ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày.
Sự ám ảnh có thể gây ra sự lo lắng, sợ hãi hoặc đau khổ dữ dội, dẫn đến bận tâm và cản trở các hoạt động thường ngày.
Sự cưỡng chế có thể tiêu tốn rất nhiều thời gian và năng lượng, làm gián đoạn thói quen và trách nhiệm hàng ngày.
OCD cũng có thể dẫn đến việc tránh né một số tình huống hoặc địa điểm nhất định, các mối quan hệ căng thẳng và giảm hứng thú với các sở thích hoặc mối quan tâm.
Nhìn chung, OCD có thể làm suy giảm khả năng hoạt động hiệu quả của một cá nhân trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, bao gồm công việc, trường học, tương tác xã hội và sức khỏe cá nhân.
Điều gì có thể khiến OCD trở nên tồi tệ hơn?
Có nhiều yếu tố có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của OCD.
Căng thẳng, lo lắng và đau khổ về mặt cảm xúc có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng OCD vì sự căng thẳng gia tăng có thể kích hoạt hoặc làm tăng cường ám ảnh và cưỡng chế. Thiếu ngủ hoặc chất lượng giấc ngủ kém cũng có thể góp phần làm tăng mức độ nghiêm trọng của OCD.
Việc tránh các tình huống gây ra chứng OCD hoặc tham gia vào các hành vi tìm kiếm sự an toàn, giúp giải tỏa lo lắng tạm thời, có thể làm trầm trọng thêm vòng luẩn quẩn của chứng OCD và khiến bệnh trở nên tồi tệ hơn về lâu dài.
Ngoài ra, việc sử dụng các chất như ma túy hoặc rượu như một cơ chế đối phó có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng OCD.
OCD luôn liên quan đến lo âu?
Lo lắng thường liên quan đến OCD, nhưng không phải lúc nào cũng là đặc điểm quyết định.
Trong khi lo lắng thường phát sinh từ sự đau khổ do những suy nghĩ ám ảnh gây ra, thì hành vi cưỡng chế cũng có thể bắt nguồn từ nhu cầu giảm bớt sự khó chịu, bất an hoặc đau khổ, chứ không chỉ đơn thuần là do lo lắng.
Ngoài ra, một số người mắc OCD có thể trải qua nhiều cảm giác tội lỗi, xấu hổ hoặc ghê tởm hơn là lo lắng. Tuy nhiên, lo lắng là một cảm xúc phổ biến mà nhiều người mắc OCD trải qua do bản chất đau khổ của những suy nghĩ xâm nhập và sự thôi thúc tham gia vào các hành vi cưỡng chế để kiểm soát sự lo lắng.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là không phải tất cả những người mắc OCD đều trải qua phản ứng cảm xúc chính là lo lắng và các triệu chứng cũng như trải nghiệm của OCD có thể khác nhau rất nhiều ở mỗi người.
OCD có phải là bệnh thần kinh không?
Có, OCD được coi là một dạng của sự khác biệt về thần kinh. Sự khác biệt về thần kinh đề cập đến những biến thể trong não người liên quan đến khả năng giao tiếp, học tập, sự chú ý và tâm trạng. OCD, đặc trưng bởi những suy nghĩ xâm nhập và hành vi cưỡng chế, nằm trong phạm vi này như một biến thể thần kinh riêng biệt.
Nguồn tham khảo
Abramowitz, J. S., Taylor, S., & McKay, D. (2009). Obsessive-compulsive disorder. The Lancet, 374(9688), 491-499.
American Psychiatric Association. (2020, December). What Is Obsessive-Compulsive Disorder? https://www.psychiatry.org/patients-families/ocd/what-is-obsessive-compulsive-disorder
Anderson, L., & Clark, M. (2022). Childhood Shame and OCD Onset: A Longitudinal Analysis. Journal of Child Psychology, 41(6), 758-769.
Berthier, M. L., Kulisevsky, J., Gironell, A., & López, O. L. (2001). Obsessive-compulsive disorder and traumatic brain injury: behavioral, cognitive, and neuroimaging findings. Cognitive and Behavioral Neurology, 14(1), 23-31.
Boileau, B. (2022). A review of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Dialogues in clinical neuroscience.
Foa, E. B. (2022). Cognitive behavioral therapy of obsessive-compulsive disorder. Dialogues in clinical neuroscience.
Hershfield, J., & Corboy, T. (2020). The mindfulness workbook for OCD: A guide to overcoming obsessions and compulsions using mindfulness and cognitive behavioral therapy. New Harbinger Publications.
Hettema, J. M., Neale, M. C., & Kendler, K. S. (2001). A review and meta-analysis of the genetic epidemiology of anxiety disorders. American Journal of Psychiatry, 158(10), 1568-1578.
Kurlan, R. (2004). Disabling repetitive behaviors in Parkinson’s disease. Movement disorders: official journal of the Movement Disorder Society, 19(4), 433-437.
Leckman, J. F., Denys, D., Simpson, H. B., Mataix‐Cols, D., Hollander, E., Saxena, S., Miguel, E. C., Rauch, S. L., Goodman, W. K., Phillips, K. A. & Stein, D. J. (2010). Obsessive–compulsive disorder: a review of the diagnostic criteria and possible subtypes and dimensional specifiers for DSM‐V. Depression and anxiety, 27(6), 507-527.
Murphy, D. L., Timpano, K. R., Wheaton, M. G., Greenberg, B. D., & Miguel, E. C. (2010). Obsessive-compulsive disorder and its related disorders: a reappraisal of obsessive-compulsive spectrum concepts. Dialogues in clinical neuroscience, 12(2), 131.
National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). Obsessive-compulsive disorder: core interventions in the treatment of obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder. The British Psychological Society & The Royal College of Psychiatrists. 2006. Available at: www.nice.org.uk
Rasmussen, S. A., & Eisen, J. L. (1994). The epidemiology and differential diagnosis of obsessive compulsive disorder. The Journal of clinical psychiatry, 55, 5-10.
Ruscio, A. M., Stein, D. J., Chiu, W. T., & Kessler, R. C. (2010). The epidemiology of obsessive-compulsive disorder in the National Comorbidity Survey Replication. Molecular psychiatry, 15(1), 53-63.
Sinopoli, V. M., Burton, C. L., Kronenberg, S., & Arnold, P. D. (2017). A review of the role of serotonin system genes in obsessive-compulsive disorder. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 80, 372-381.
Walsh, K. H., & McDougle, C. J. (2011). Psychotherapy and medication management strategies for obsessive-compulsive disorder. Neuropsychiatric disease and treatment, 485-494.
