Nghiên cứu mới của Christoph Kenntemich và các đồng nghiệp, được công bố trên Tạp chí Personality and Social Psychology Bulletin, đã làm sáng tỏ những phản ứng này và những yếu tố ảnh hưởng đến hành vi của người dùng khi họ cảm thấy bị loại trừ trên mạng xã hội.
Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng truyền thông xã hội như X (trước đây là Twitter), Facebook, Instagram và Reddit, người dùng có thể kết nối với một số lượng lớn bạn bè, người theo dõi và cộng đồng trực tuyến.
Các bài đăng có thể được hàng nghìn người nhìn thấy và phản hồi.
Tuy nhiên, điều này cũng tạo ra một tình huống xã hội mới: khi bạn không nhận được sự chú ý hoặc phản hồi mà mình mong đợi, bạn có thể cảm thấy bị cô lập và loại trừ trên mạng xã hội, một hiện tượng đặc biệt rõ ràng trên các nền tảng như Facebook và Instagram, nơi sự chú ý được đo bằng lượt thích, chia sẻ và bình luận.
Vậy phản ứng của người dùng khi không nhận được sự công nhận mà họ kỳ vọng là gì? Họ sẽ cố gắng tiếp cận với những người khác hay sẽ rút lui khỏi môi trường xã hội trực tuyến?
Tại sao chúng ta cảm thấy bị tổn thương khi bị loại trừ trên mạng xã hội?
Cảm giác bị tổn thương khi bị loại trừ trên mạng xã hội là một phản ứng mạnh mẽ, phản ánh sự ảnh hưởng sâu sắc của sự cô lập xã hội đối với tâm lý con người.
Bản chất xã hội của con người khiến chúng ta tìm kiếm sự chấp nhận và công nhận từ cộng đồng, và mạng xã hội là không gian chính để thực hiện điều này.
Khi bị bỏ qua, không nhận được tương tác hay thậm chí bị “block” hoặc bị loại trừ trong các nhóm xã hội trực tuyến, những trải nghiệm này có thể kích hoạt cảm giác cô đơn, thấp kém và tổn thương, làm suy yếu lòng tự trọng và sự tự tin.
Sự ảnh hưởng của loại trừ trên mạng xã hội đến cơ thể và tâm lý
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng cảm giác bị loại trừ trên mạng xã hội có thể có tác động sâu rộng đến cơ thể và tâm trí.
Eisenberger (2012) trong nghiên cứu của mình chỉ ra rằng việc bị loại trừ trên mạng xã hội có thể kích hoạt các vùng não liên quan đến đau đớn thể chất, tương tự như khi chúng ta trải qua những cảm giác đau đớn thật sự.
Sự tương đồng này cho thấy rằng đau đớn cảm xúc do bị cô lập có thể là một phản ứng tự nhiên của cơ thể, như một cách để bảo vệ chúng ta khỏi những tổn thương xã hội.
Điều này cũng giải thích tại sao việc bị loại trừ trên mạng xã hội có thể khiến một người cảm thấy như mình đang phải chịu đựng một nỗi đau thực sự.
Theo Williams (2007), sự cô lập xã hội làm gia tăng cảm giác lo âu và thiếu an toàn. Cảm giác bị “bỏ rơi” hoặc không được công nhận có thể dẫn đến việc tăng mức độ lo âu và khó khăn trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội trong tương lai.
Khi không nhận được phản hồi tích cực từ cộng đồng trực tuyến, người dùng có thể cảm thấy mình bị loại bỏ khỏi những nhóm xã hội quan trọng, điều này có thể làm giảm khả năng tham gia vào các mối quan hệ xã hội trong tương lai.
Tác động lâu dài đến hành vi và sự kết nối xã hội
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng cảm giác bị từ chối và cô lập có thể có tác động lâu dài đến hành vi và tương tác xã hội của chúng ta.
Khi bị loại trừ, một số người có thể bắt đầu thu hẹp các kết nối xã hội, lo lắng về việc bị từ chối lần nữa, và từ đó trở nên ngần ngại trong việc kết nối với người khác trong tương lai.
Một nghiên cứu của Leary và cộng sự (2013) cho thấy rằng sự loại trừ xã hội kéo dài có thể dẫn đến sự thay đổi trong hành vi giao tiếp, khiến người bị loại trừ trở nên ít tương tác hơn và khó tiếp cận các cơ hội xã hội.
Cảm giác tự bảo vệ và sự tổn thương cảm xúc
Sự tổn thương cảm xúc do bị cô lập cũng có thể dẫn đến một phản ứng tự bảo vệ, khiến người ta tránh xa những mối quan hệ mới hoặc những tình huống có thể dẫn đến cảm giác tương tự.
Trong nhiều trường hợp, việc giữ khoảng cách với xã hội hoặc giảm tham gia vào các mối quan hệ trực tuyến có thể là cách để giảm thiểu nỗi đau cảm xúc. Tuy nhiên, nếu phản ứng này trở thành thói quen, nó có thể dẫn đến một vòng luẩn quẩn của cô lập xã hội và cảm giác cô đơn sâu sắc hơn (Baumeister & Leary, 1995).
Các phản ứng đối với việc bị loại trừ trên mạng xã hội
Sự cô lập xã hội trực tuyến, đặc biệt là khi người dùng không nhận được sự chú ý hoặc phản hồi như kỳ vọng, có thể gây ra cảm giác bị bỏ rơi và làm giảm sự tự tin.
Theo nghiên cứu của Christoph Kenntemich và các đồng nghiệp (2024), việc bị loại trừ trên mạng xã hội có thể dẫn đến ba kiểu phản ứng chính, mỗi kiểu phản ứng đều phản ánh cách người dùng đối phó với cảm giác bị cô lập và khát khao được công nhận.
Kết nối lại với nhiều người
Khi người dùng cảm thấy bị loại trừ trên mạng xã hội, họ có thể trải qua cảm giác không được nhìn thấy, và mong muốn tìm kiếm sự chú ý từ một cộng đồng lớn hơn. Theo nghiên cứu của Burke et al. (2010), sự tương tác xã hội trực tuyến có thể giúp giảm bớt cảm giác cô đơn và mang lại cảm giác kết nối.
Điều này thúc đẩy người dùng đăng bài thường xuyên hơn, đặc biệt là sau khi một bài đăng không nhận được sự chú ý mong đợi. Họ có thể đăng lại một cách nhanh chóng, hy vọng bài đăng tiếp theo sẽ thu hút sự chú ý từ nhiều người và nhận được phản hồi tích cực.
Việc này không chỉ là việc tìm kiếm sự yêu thích mà còn là mong muốn được công nhận trong cộng đồng, nhằm khôi phục cảm giác giá trị bản thân.
Kết nối lại với những cá nhân cụ thể
Ngoài việc tìm kiếm sự chú ý từ cộng đồng rộng lớn, một số người có thể chọn cách kết nối lại với những cá nhân cụ thể, chẳng hạn như bạn bè hoặc những người họ có mối quan hệ gần gũi hơn.
Họ có thể bắt đầu bình luận về bài đăng của những người khác hoặc chia sẻ lại nội dung của những người này trong hy vọng sẽ nhận được phản hồi cá nhân.
Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Kenntemich và các cộng sự, sau một bài đăng không được yêu thích, người dùng ít có xu hướng tìm cách kết nối lại với cá nhân cụ thể nào.
Điều này có thể xuất phát từ nỗi sợ bị từ chối hoặc cảm giác thất bại, khiến họ cảm thấy không đủ tự tin để tương tác thêm. Nghiên cứu này chỉ ra rằng sự thất vọng từ phản ứng lạnh nhạt của cộng đồng có thể làm giảm mong muốn kết nối ở cấp độ cá nhân.
Rút lui khỏi xã hội trực tuyến
Một phản ứng khác khi cảm thấy bị loại trừ trên mạng xã hội là rút lui khỏi các hoạt động xã hội trực tuyến để tránh cảm giác đau đớn hoặc bị từ chối thêm.
Loại trừ trên mạng xã hội có thể gây tổn thương về mặt cảm xúc, và trong một số trường hợp, người dùng có thể cảm thấy cần phải tự bảo vệ mình bằng cách giảm bớt sự tham gia vào các nền tảng mạng xã hội.
Điều này có thể bao gồm việc ngừng đăng bài, giảm tương tác với bạn bè và người theo dõi, hoặc thậm chí tạm ngừng sử dụng mạng xã hội.
Theo Williams (2007), cảm giác bị tẩy chay có thể dẫn đến một phản ứng tự bảo vệ, nơi người dùng giảm tiếp xúc xã hội để giảm thiểu nguy cơ cảm thấy bị loại trừ trên mạng xã hội. Điều này phản ánh bản năng bảo vệ bản thân khỏi sự tổn thương về mặt cảm xúc.
Dữ liệu nghiên cứu và phát hiện chính
Trong hai nghiên cứu được thực hiện trên nền tảng Twitter và Reddit, các nhà nghiên cứu đã phân tích hành vi của người dùng sau khi đăng một bài không được nhiều sự chú ý. Cụ thể, họ đã kiểm tra thời gian người dùng mất bao lâu để đăng bài lại hoặc bình luận về bài đăng của người khác.
Các nhà nghiên cứu phát hiện rằng sau một bài đăng không được ưa chuộng, người dùng có xu hướng đăng bài mới nhanh hơn, để thu hút sự chú ý và nhận được phản hồi từ cộng đồng rộng lớn hơn.
Ngược lại, khi người dùng muốn kết nối với những cá nhân cụ thể (ví dụ: bình luận hoặc chia sẻ lại bài đăng của một người khác), họ tỏ ra chậm hơn trong việc thực hiện các hành động này.
Điều này cho thấy rằng sau một trải nghiệm bị loại trừ trên mạng xã hội, người dùng có xu hướng tìm kiếm sự công nhận từ cộng đồng lớn hơn thay vì cố gắng kết nối lại với những người cụ thể.
Không có bằng chứng cho thấy sự loại trừ trên mạng xã hội dẫn đến việc người dùng rút lui khỏi các nền tảng mạng xã hội, mặc dù một số người có thể giảm tương tác.
Những người sử dụng mạng xã hội một cách thường xuyên dường như ít bị ảnh hưởng bởi sự thành công hay thất bại của một bài đăng, có thể vì họ đã quen với việc trải qua những thăng trầm trong các phản ứng xã hội trực tuyến.
Một lời từ PSYEZ
Khi bị loại trừ trên mạng xã hội, không nhận được sự chú ý mà họ mong đợi, người dùng thường phản ứng bằng cách cố gắng kết nối lại với cộng đồng rộng lớn hơn thông qua việc đăng bài mới.
Điều này thể hiện sự khao khát được công nhận, giảm thiểu cảm giác cô đơn và bị bỏ rơi. Tuy nhiên, họ ít có xu hướng tìm cách kết nối với các cá nhân cụ thể hoặc rút lui khỏi các hoạt động xã hội trực tuyến.
Sự phát triển của mạng xã hội đã tạo ra những cách thức giao tiếp và kết nối mới, nhưng cũng làm gia tăng những cảm giác cô lập và mong muốn được công nhận trong cộng đồng.
Nguồn tham khảo:
Burke, M., Marlow, C., & Lento, T. M. (2010). Social network activity and social well-being. Proceedings of the SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems.
Williams, K. D. (2007). Ostracism: The kiss of social death. Social and Personality Psychology Compass.
Kenntemich, C., et al. (2024). The social pain of online exclusion: Understanding user responses to low engagement on social media. Personality and Social Psychology Bulletin.
Eisenberger, N. I. (2012). The neural bases of social pain: Evidence for shared representations with physical pain. Psychological Science.
Leary, M. R., et al. (2013). Interpersonal rejection and its impact on self-esteem and self-concept. Journal of Personality and Social Psychology.
Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin.
