Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao càng lướt TikTok càng ghét chính mình? Nền tảng video ngắn này mang đến vô vàn nội dung giải trí, nhưng ẩn sau đó là những thông điệp ngầm về “chuẩn mực cái đẹp”, “thân hình lý tưởng” và lối sống hoàn hảo. Những video #WhatIEatInADay hay #BodyCheck tưởng chừng vô hại, nhưng lại khiến người xem so sánh bản thân không ngừng, dẫn đến tự ti, bất mãn cơ thể và thậm chí rối loạn ăn uống.
Bài viết này sẽ phân tích cơ chế tâm lý, bằng chứng khoa học và đưa ra giải pháp giúp bạn sử dụng TikTok một cách lành mạnh, mà không để thuật toán định nghĩa giá trị của mình.
Với hàng tỷ lượt xem mỗi ngày, TikTok đã trở thành một trong những nền tảng giải trí phổ biến nhất toàn cầu, đặc biệt ở giới trẻ. Tuy nhiên, mạng xã hội không còn chỉ là nơi để giải trí hay kết nối bạn bè – mà ngày càng đóng vai trò lớn trong việc định hình bản sắc cá nhân, giá trị bản thân, và đặc biệt là cách chúng ta nhìn nhận về cơ thể mình. Mỗi lượt “lướt” là một cơ hội tiếp xúc với các chuẩn mực thẩm mỹ mới – thường được phô diễn thông qua những video bắt mắt, người mẫu vóc dáng “chuẩn chỉnh” và lối sống lý tưởng hóa.
Không chỉ là nơi tiếp nhận hình ảnh, mạng xã hội còn khuyến khích người dùng chủ động thể hiện bản thân. Điều đó khiến nhiều người, nhất là thanh thiếu niên, dễ rơi vào trạng thái so sánh hình thể, tự ti, hoặc cảm thấy bản thân chưa đủ đẹp để “lên hình”. Dưới tác động tinh vi của thuật toán và văn hóa “càng nổi bật càng được lan truyền”, TikTok trở thành một không gian nơi hình ảnh bản thân liên tục bị đặt lên bàn cân – và đôi khi, chính người dùng lại trở thành người phán xét khắt khe nhất.
Khác với các bài viết dài hay hình ảnh tĩnh, video ngắn có nhịp độ nhanh, tính thị giác cao và dễ lan truyền – tạo điều kiện lý tưởng cho nội dung liên quan đến ngoại hình phát triển mạnh. Trên TikTok, người dùng thường bắt gặp hàng loạt video như “What I eat in a day”, “Body check”, “Get ready with me”, hay các thử thách giảm cân, tập luyện. Những nội dung này không chỉ mang tính giải trí, mà còn vô thức thiết lập chuẩn mực về cái đẹp, thúc đẩy người xem so sánh với hình mẫu lý tưởng được lặp lại mỗi ngày.
Thuật toán TikTok góp phần khuếch đại hiện tượng này bằng cách ưu tiên các nội dung hấp dẫn về mặt hình ảnh, từ đó tạo ra một vòng lặp so sánh – tự ti – tìm kiếm thay đổi. Trong thế giới nơi hình thể gắn liền với sự công nhận, dễ hiểu vì sao càng lướt TikTok, nhiều người lại càng thấy thiếu tự tin, bất mãn với cơ thể, thậm chí là ghét chính mình – dù chỉ cách đây vài phút, họ chỉ định giải trí đôi chút.
Bằng chứng khoa học: Lướt TikTok và sự bất mãn hình thể
Nghiên cứu tại Trung Quốc – Fan et al. (2025)
Một nghiên cứu công bố trên Psychological Reports năm 2025 bởi Fan và cộng sự đã khảo sát 795 học sinh trung học tại Trung Quốc (tuổi trung bình ~14,7) để tìm hiểu mối liên hệ giữa việc sử dụng nền tảng video ngắn như TikTok với triệu chứng rối loạn ăn uống. Kết quả cho thấy, 9,2% số học sinh thể hiện hành vi ăn uống bất thường – một tỷ lệ không thể xem nhẹ trong độ tuổi vị thành niên.
Đặc biệt, nghiên cứu này chỉ ra rằng thời lượng sử dụng nền tảng video ngắn càng cao, mức độ không hài lòng với cơ thể và triệu chứng rối loạn ăn uống càng tăng. Sự tương quan này vẫn giữ nguyên ngay cả khi kiểm soát các yếu tố như giới tính, chỉ số BMI và thành tích học tập. Điều đó cho thấy TikTok và các nền tảng tương tự không chỉ là một yếu tố đi kèm – mà có thể là một động lực trực tiếp thúc đẩy so sánh hình thể, áp lực giảm cân và hành vi ăn kiêng không lành mạnh.
Tổng hợp từ PsyPost – các nền tảng video ngắn và rối loạn ăn uống
Phát hiện từ Fan et al. cũng được xác nhận bởi bài tổng hợp trên trang khoa học PsyPost (tháng 6/2025). Bài viết trích dẫn nhiều nghiên cứu cho thấy TikTok, YouTube Shorts và Instagram Reels đang góp phần hình thành cảm giác bất mãn hình thể, đặc biệt ở nhóm người trẻ tuổi.
PsyPost lưu ý rằng các nền tảng này không chỉ lan truyền nội dung “ăn kiêng lý tưởng”, “thân hình hoàn hảo” mà còn tạo ra vòng lặp khuyến khích người dùng tương tác với loại nội dung gây tổn thương tâm lý. Hậu quả là nhiều người, dù ban đầu chỉ xem để giải trí, lại dần dần rơi vào trạng thái so sánh ngoại hình, áp lực tự cải thiện cơ thể và thậm chí xuất hiện các hành vi như bỏ bữa, thanh lọc cơ thể (detox) cực đoan.
Thông điệp chính từ bài viết là: TikTok và các nền tảng video ngắn không vô hại như vẻ ngoài của chúng, mà đang là môi trường tạo điều kiện cho sự bất mãn hình thể âm thầm lan rộng.
Tác động khác biệt theo giới tính
Một điểm quan trọng trong nghiên cứu của Fan et al. là tác động của TikTok không giống nhau giữa nam và nữ. Kết quả phân tích cho thấy:
-
Ở nữ giới, việc sử dụng nền tảng video ngắn gây ảnh hưởng gián tiếp đến rối loạn ăn uống thông qua hai cơ chế trung gian chính: so sánh hình thể và không hài lòng với cơ thể. Nữ sinh dễ bị cuốn vào nội dung có tính lý tưởng hóa, dẫn đến việc xem thường hình ảnh bản thân.
-
Ở nam giới, tác động lại có phần trực tiếp hơn. Thay vì thông qua quá trình so sánh, nam sinh có xu hướng bị ảnh hưởng bởi áp lực xã hội về vóc dáng, thể hình, và có thể xuất hiện hành vi tập luyện quá mức hoặc kiểm soát ăn uống cực đoan để đạt “thân hình nam tính lý tưởng”.
Sự khác biệt này cho thấy các chiến lược can thiệp, giáo dục hoặc truyền thông cần được cá nhân hóa theo giới tính, vì cách mỗi nhóm phản ứng với nội dung độc hại là không giống nhau. Đây là yếu tố quan trọng nếu muốn ngăn chặn sớm vòng xoáy tiêu cực mà TikTok có thể tạo ra trong tâm lý người dùng trẻ.
Cơ chế tác động tâm lý
So sánh xã hội và vòng lặp “upward comparison”
Một trong những cơ chế tâm lý cốt lõi khiến TikTok ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh cơ thể là hiện tượng so sánh xã hội (social comparison). Theo lý thuyết tâm lý học, con người có xu hướng tự nhiên đánh giá bản thân bằng cách so sánh với người khác – đặc biệt là với những người được xem là “hơn mình”. Khi điều này xảy ra theo chiều hướng đi lên, gọi là “upward comparison” – ta dễ cảm thấy bản thân chưa đủ tốt, chưa đẹp, chưa thành công.
TikTok là môi trường lý tưởng để điều này diễn ra. Hàng ngàn video xuất hiện liên tục với hình ảnh người mẫu, influencer, hay bạn bè cùng trang lứa – tất cả đều được trình bày trong những khoảnh khắc lung linh, chỉnh sửa kỹ lưỡng. Trong quá trình xem, người dùng – đặc biệt là thanh thiếu niên – dễ rơi vào vòng lặp so sánh ngoại hình: “Tại sao mình không đẹp như họ?”, “Mình phải giảm cân để giống thế này”, “Mình chưa đủ hấp dẫn để đăng video”.
Vấn đề không nằm ở việc so sánh, mà ở tần suất, cường độ và nội dung so sánh – khi những hình mẫu không thực tế được lặp lại mỗi ngày, cảm giác bất mãn với bản thân sẽ trở thành mặc định tâm lý.
Thuật toán đẩy nội dung độc hại
TikTok không chỉ là nền tảng thụ động, mà được vận hành bởi thuật toán cá nhân hóa mạnh mẽ. Thuật toán này liên tục học hỏi từ hành vi người dùng – từ những video bạn xem lâu hơn, ấn thích, bình luận, đến cả những nội dung bạn lướt qua nhưng dừng lại vài giây.
Chính cơ chế này khiến người dùng dễ bị nhốt trong “vòng lặp nội dung” (content bubble): nếu bạn từng xem một video về giảm cân, chế độ ăn kiêng, hay “body check”, thuật toán sẽ nhanh chóng đề xuất thêm hàng loạt video tương tự. Từ đó, một cá nhân chỉ có chút lo lắng về ngoại hình ban đầu có thể bị cuốn vào thế giới toàn những hình mẫu “lý tưởng”, chế độ sống khắc nghiệt và tiêu chuẩn thẩm mỹ không thực tế.
Không chỉ vậy, các nội dung độc hại này thường đi kèm với nhạc nền cuốn hút, hình ảnh bắt mắt và tốc độ truyền tải cao – tạo ra hiệu ứng gây nghiện, khiến người xem khó dừng lại, dù tâm lý dần trở nên tiêu cực.
Các hashtag độc hại: #WhatIEatInADay, #Thinspo…
Một cơ chế tác động nguy hiểm khác đến từ các hashtag lan truyền mạnh mẽ trên TikTok. Những thẻ như #WhatIEatInADay, #Thinspo (viết tắt của “thin inspiration”), #BodyCheck, hay #GlowUp tưởng như vô hại nhưng thực tế lại chứa đựng nhiều nội dung cổ vũ ăn uống lệch lạc và ám ảnh hình thể.
Ví dụ, với #WhatIEatInADay, nhiều video trình bày khẩu phần ăn cực kỳ ít, thiếu dinh dưỡng nhưng lại được khen ngợi là “healthy” hoặc “gọn nhẹ”. Hashtag #Thinspo thường đi kèm hình ảnh cơ thể gầy đến mức không thực tế, khuyến khích nỗ lực giảm cân bằng mọi giá. Những nội dung này, khi được thuật toán ưu ái hiển thị liên tục, sẽ dần thay đổi tiêu chuẩn về cái đẹp trong nhận thức người xem, đặc biệt là thanh thiếu niên đang trong quá trình hình thành bản sắc.
Nghiên cứu chỉ ra rằng tiếp xúc thường xuyên với nội dung dạng này làm tăng nguy cơ xuất hiện hành vi ăn kiêng cực đoan, lo âu hình thể và các triệu chứng rối loạn ăn uống như tránh ăn, thanh lọc hoặc “bù trừ” calo sau mỗi bữa ăn.
Hệ quả tâm lý & xã hội
Gia tăng lo âu, trầm cảm và hành vi ăn uống rối loạn
Việc tiếp xúc liên tục với các hình mẫu cơ thể lý tưởng và nội dung ăn kiêng khắt khe trên TikTok có thể dẫn đến sự gia tăng rõ rệt các rối loạn tâm lý, đặc biệt là lo âu, trầm cảm và hành vi ăn uống không lành mạnh. Theo các nghiên cứu mới nhất, việc tiêu thụ nội dung có liên quan đến “thân hình hoàn hảo” có khả năng kích hoạt những suy nghĩ tự chỉ trích và thúc đẩy hành vi cực đoan như nhịn ăn, nôn ói sau ăn, thanh lọc cơ thể hoặc tập luyện quá sức.
Người dùng – đặc biệt là thanh thiếu niên – có thể rơi vào vòng luẩn quẩn: xem video → so sánh bản thân → cảm thấy không đủ tốt → tìm cách thay đổi cơ thể nhanh chóng. Chu kỳ này không chỉ ảnh hưởng đến tâm trạng hàng ngày mà còn làm gia tăng nguy cơ mắc rối loạn ăn uống lâm sàng như chán ăn tâm thần (anorexia nervosa) hoặc cuồng ăn (bulimia nervosa). Nếu không được can thiệp kịp thời, những hành vi này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng về cả thể chất và tinh thần.
Tự ti hình thể kéo dài và mất kết nối xã hội thực tế
Sự tự ti hình thể (body dissatisfaction) không chỉ là cảm giác tạm thời – nếu kéo dài, nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cách người trẻ đánh giá giá trị bản thân, từ đó làm giảm sự tự tin trong học tập, giao tiếp, yêu đương và công việc. Người thường xuyên so sánh cơ thể mình với người khác trên mạng dễ cảm thấy “mình không đủ đẹp để ra ngoài”, dẫn đến hạn chế tương tác xã hội, né tránh các hoạt động thể chất, và thu hẹp dần vòng kết nối bạn bè.
Nhiều người thậm chí chỉ cảm thấy an toàn khi ở trong không gian mạng, nơi họ có thể lọc hình ảnh, chỉnh sửa video và kiểm soát những gì người khác nhìn thấy. Dần dần, họ đánh mất khả năng kết nối chân thực ngoài đời, dẫn đến cảm giác cô đơn, trầm cảm và cảm xúc bị tách biệt khỏi thực tại. Tình trạng này không chỉ tác động cá nhân mà còn ảnh hưởng đến chất lượng các mối quan hệ, làm suy yếu sự phát triển xã hội và cảm giác thuộc về cộng đồng.
Thanh thiếu niên là nhóm dễ tổn thương nhất
Thanh thiếu niên là đối tượng đặc biệt dễ bị tổn thương bởi nội dung độc hại trên TikTok, bởi đây là giai đoạn hình thành bản sắc cá nhân (identity formation) và sự ổn định về cảm xúc chưa hoàn thiện. Các em dễ bị cuốn vào tiêu chuẩn thẩm mỹ không thực tế, trong khi lại thiếu kỹ năng phê phán truyền thông và cơ chế tự bảo vệ tâm lý.
Hơn nữa, vì mong muốn được chấp nhận và nổi bật trong cộng đồng, nhiều bạn trẻ chủ động thay đổi ngoại hình để giống các thần tượng trên mạng, bất chấp sức khỏe thể chất. Một số còn chia sẻ video “biến hình”, “ăn kiêng thành công” để tìm kiếm sự công nhận, càng khiến vòng luẩn quẩn hình thể – mạng xã hội – áp lực ngoại hình thêm sâu sắc.
Nếu không được giáo dục truyền thông từ sớm, nhiều bạn trẻ có thể đánh đồng giá trị bản thân với ngoại hình, từ đó phát triển lòng tự trọng lệch lạc – một yếu tố nguy cơ của trầm cảm, rối loạn lo âu và nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần khác trong tương lai.
Làm gì để tự bảo vệ mình?
Mặc dù TikTok và các nền tảng video ngắn có thể mang lại tác động tiêu cực đến hình ảnh cơ thể và sức khỏe tâm lý, chúng ta không cần (và không nên) loại bỏ hoàn toàn các công cụ số khỏi đời sống. Thay vào đó, điều quan trọng là biết cách sử dụng một cách chủ động, có nhận thức và có chọn lọc. Dưới đây là một số chiến lược thực tế giúp bảo vệ sức khỏe tinh thần khi sử dụng mạng xã hội.
Giới hạn thời gian và nội dung tiếp cận
Nhiều nghiên cứu cho thấy việc giảm thời gian sử dụng mạng xã hội xuống dưới 1 giờ mỗi ngày có thể giúp cải thiện rõ rệt mức độ hài lòng với cơ thể và sức khỏe tâm lý. TikTok đặc biệt nguy hiểm ở chỗ dễ gây nghiện – do đó, việc thiết lập giới hạn thời gian bằng các công cụ như Screen Time (iOS), Digital Wellbeing (Android), hoặc ngay trong cài đặt của ứng dụng là bước đi thiết thực đầu tiên.
Ngoài ra, người dùng nên chủ động kiểm soát nội dung tiếp cận. Việc nhấn “Không quan tâm”, chặn hashtag độc hại hoặc theo dõi các tài khoản tích cực, đa dạng về cơ thể và thông điệp lành mạnh sẽ dần giúp thuật toán hiển thị nội dung tích cực hơn. Hãy nhớ: bạn kiểm soát được luồng thông tin, chứ không phải ngược lại.
Thực hành nhận thức phê phán khi lướt mạng
Media literacy (giáo dục truyền thông) là kỹ năng then chốt giúp người dùng không bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các tiêu chuẩn ảo. Khi thấy một video “ăn kiêng trong 1 tuần giảm 5kg” hay “body đẹp chuẩn chỉ sau 10 ngày tập luyện”, hãy tự hỏi:
– Đây có phải là sự thật?
– Họ có chọn lọc góc quay, ánh sáng, filter không?
– Những gì không được hiển thị là gì?
Thực hành những câu hỏi như vậy giúp xây dựng tư duy phản biện, từ đó không tiếp nhận thông tin một cách thụ động. Khi hiểu rằng nhiều video chỉ là lát cắt được dựng lên để gây hiệu ứng, người xem sẽ bớt cảm thấy áp lực phải “được như họ”.
Ngoài ra, việc chủ động nghỉ ngơi kỹ thuật số (digital detox) – tạm ngắt kết nối khỏi mạng xã hội trong vài ngày – cũng giúp tái tạo lại cảm xúc, điều chỉnh lại nhận thức và củng cố sự gắn kết với thế giới thực.
Nâng cao sức đề kháng tâm lý qua giáo dục & hỗ trợ xã hội
Trách nhiệm bảo vệ người trẻ khỏi ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội không chỉ thuộc về cá nhân, mà còn cần đến sự đồng hành từ cha mẹ, giáo viên và chuyên gia tâm lý. Cụ thể:
-
Cha mẹ cần chủ động trò chuyện, không chỉ kiểm soát, mà còn lắng nghe cảm xúc, giúp con hiểu và xử lý các nội dung gây áp lực.
-
Nhà trường nên đưa kỹ năng nhận thức truyền thông và sức khỏe tâm thần vào chương trình học chính khóa hoặc ngoại khóa.
-
Chuyên gia tâm lý có thể can thiệp sớm khi nhận thấy dấu hiệu bất ổn: thay đổi ăn uống, trầm lặng, né tránh xã hội, hoặc ám ảnh cơ thể.
Sự phối hợp đa ngành giúp người trẻ hình thành một “hệ miễn dịch tâm lý” vững vàng – đủ để lướt TikTok mà không bị cuốn trôi bởi chuẩn mực hình thể không tưởng.
Kết luận: Đừng để TikTok định nghĩa giá trị bản thân
TikTok không xấu – đó là một công cụ giải trí, sáng tạo và kết nối cộng đồng đầy tiềm năng. Nhưng như bất kỳ công nghệ nào, giá trị của TikTok phụ thuộc vào cách ta sử dụng nó. Khi nền tảng này trở thành nơi lan truyền các tiêu chuẩn hình thể phi thực tế, nội dung khuyến khích ăn kiêng cực đoan, và thuật toán thúc đẩy so sánh xã hội không ngừng nghỉ, thì chính trải nghiệm cá nhân – đặc biệt ở người trẻ – sẽ bị bóp méo.
Các nghiên cứu mới nhất cho thấy rõ: càng lướt TikTok, nguy cơ bất mãn với cơ thể và rối loạn ăn uống càng tăng, đặc biệt nếu không có sự kiểm soát nội dung và thời gian. Những vòng lặp so sánh, cảm giác không đủ đẹp, và áp lực phải thay đổi hình thể nhanh chóng không chỉ làm tổn thương tâm lý, mà còn gây đứt gãy các kết nối xã hội và hạ thấp lòng tự trọng.
Thông điệp cần nhớ là:
“Lướt TikTok không xấu. Nhưng nếu bạn không kiểm soát nó, chính bạn sẽ bị thuật toán kiểm soát.”
Thay vì để TikTok định nghĩa cái đẹp, giá trị hay mức độ xứng đáng của bạn, hãy học cách tự xây dựng tiêu chuẩn riêng dựa trên sức khỏe, lòng tự trọng và sự đa dạng của cơ thể con người. Hãy sử dụng mạng xã hội một cách có chủ đích – để nuôi dưỡng, chứ không làm tổn thương chính mình.
FAQ – Giải đáp nhanh các câu hỏi thường gặp
Lướt TikTok bao lâu thì “nguy hiểm”?
Hiện chưa có giới hạn thời gian chính xác áp dụng cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, bạn nên cảnh giác khi bắt đầu cảm thấy ám ảnh về ngoại hình, mất tự tin, hoặc liên tục so sánh bản thân với người trên mạng. Nếu TikTok khiến bạn thấy tệ hơn về chính mình, đó là lúc cần điều chỉnh.
Có nên cấm con dùng TikTok?
Không nên cấm tuyệt đối. TikTok không xấu nếu được sử dụng đúng cách. Thay vào đó, phụ huynh nên đồng hành, trò chuyện và dạy con cách sử dụng có chọn lọc. Việc hiểu rõ nội dung, phản biện thông điệp và xây dựng lòng tự trọng sẽ giúp trẻ tự bảo vệ mình tốt hơn nhiều so với việc cấm đoán.
Có thể dùng TikTok mà không bị ảnh hưởng tiêu cực?
Có. Nhiều người vẫn sử dụng TikTok mà không bị tác động tiêu cực – nếu họ kiểm soát nội dung, giới hạn thời gian và phát triển kỹ năng nhận thức phê phán. Theo dõi những tài khoản truyền cảm hứng tích cực, tôn vinh sự đa dạng cơ thể và tránh nội dung gây áp lực ngoại hình là cách thiết thực để dùng TikTok lành mạnh.
Nguồn tham khảo
Fan, Y., Liu, C., & Li, Y. (2025). Associations of short-video application use with body dissatisfaction and disordered eating symptoms among Chinese adolescents. Psychological Reports, 0(0). https://doi.org/10.1177/00332941251343534
Pappas, S. (2025, June 25). TikTok and similar platforms linked to body dissatisfaction and eating disorder symptoms. PsyPost. https://www.psypost.org/tiktok-and-similar-platforms-linked-to-body-dissatisfaction-and-eating-disorder-symptoms/
Fardouly, J., Diedrichs, P. C., Vartanian, L. R., & Halliwell, E. (2015). Social comparisons on social media: The impact of Facebook on young women’s body image concerns and mood. Body Image, 13, 38–45. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2014.12.002
Tiggemann, M., & Slater, A. (2014). NetGirls: The Internet, Facebook, and body image concern in adolescent girls. International Journal of Eating Disorders, 47(6), 630–643. https://doi.org/10.1002/eat.22254
Perloff, R. M. (2014). Social media effects on young women’s body image concerns: Theoretical perspectives and an agenda for research. Sex Roles, 71(11), 363–377. https://doi.org/10.1007/s11199-014-0384-6
Robinson, L., & Espelage, D. (2011). Inequity aversion and body dissatisfaction: Mediating role of social comparison and social media engagement. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 14(10), 619–624. https://doi.org/10.1089/cyber.2010.0421
