Trong môi trường công sở hoặc các vị trí quản lý cấp cao, không ít người đánh giá cao những ứng viên sở hữu ngoại hình rắn rỏi, phong thái quyết đoán và hành xử dứt khoát.
Một xu hướng đáng chú ý là người bảo thủ, những cá nhân đề cao sự ổn định và trật tự thường thể hiện sự tin tưởng mạnh mẽ hơn đối với lãnh đạo có sức mạnh thể chất. Họ cho rằng những người này có khả năng kiểm soát tình huống, giữ gìn kỷ luật và duy trì hệ thống hoạt động hiệu quả.
Thực tế, sức mạnh thể chất không chỉ là yếu tố sinh học đơn thuần mà còn mang giá trị biểu tượng trong nhận thức xã hội. Nó thường được gắn liền với khả năng hành động, tính kiên định và sự kiểm soát, những đặc điểm mà người bảo thủ đặc biệt ưa chuộng khi lựa chọn người dẫn dắt.
Chính vì thế, trong các quyết định nhân sự, sự hiện diện của lãnh đạo có sức mạnh thể chất đôi khi trở thành lợi thế vô hình, dù chưa chắc phản ánh đúng năng lực chuyên môn. Vậy vì sao lại tồn tại mối liên hệ giữa khuynh hướng bảo thủ và việc ưa chuộng hình mẫu lãnh đạo có sức mạnh thể chất?
Những phát hiện này, được công bố trên tạp chí Personality and Individual Differences , cho thấy các giá trị niềm tin của chúng ta định hình cách chúng ta đánh giá tiềm năng lãnh đạo của người khác dựa trên ngoại hình.
Người bảo thủ là ai? Một đặc điểm tính cách ảnh hưởng đến cách họ chọn lãnh đạo
Ưu ổn định trật tự và trật tự
Người bảo thủ thường cảm thấy an toàn hơn trong những môi trường có hệ thống, quy tắc rõ ràng và ít biến động. Họ đánh giá cao tính nhất quán và đề cao việc duy trì hiện trạng thay vì chấp nhận thay đổi đột ngột.
Trong tổ chức, người bảo thủ thường gắn bó với quy trình quen thuộc. Họ kỳ vọng vào sự vận hành đều đặn của hệ thống như một bảo chứng cho sự ổn định.
Không thoải mái với sự mơ hồ hoặc thay đổi
Một đặc điểm nổi bật khác của người bảo thủ là nhạy cảm với sự không chắc chắn. Họ thường không dễ thích nghi với cái mới.
Người bảo thủ có xu hướng trì hoãn hoặc chống lại những thay đổi nếu điều đó gây ảnh hưởng đến cảm giác kiểm soát hoặc an toàn. Chính vì vậy, họ dễ tin tưởng vào những người có khả năng giữ mọi thứ “đúng quỹ đạo”.
Ưu tiên vai trò rõ ràng và phân cấp rõ nét
Người bảo thủ đề cao cấu trúc phân cấp. Họ cảm thấy thoải mái khi mỗi người trong tổ chức có một vị trí rõ ràng, nhiệm vụ xác định và quyền hạn cụ thể. Trong cách nhìn của họ, một người lãnh đạo tốt là người thể hiện rõ quyền uy, dẫn dắt bằng kỷ luật và giữ được vai trò kiểm soát trong tập thể.
Đề cao các giá trị truyền thống
Không chỉ trong hành vi, người bảo thủ cũng thường duy trì những niềm tin và chuẩn mực lâu đời. Họ có xu hướng tin tưởng vào những quy tắc đã được thử nghiệm theo thời gian và thường có thái độ hoài nghi với các xu hướng “quá mới” hoặc chưa được kiểm chứng rõ ràng.
Ví dụ về người bảo thủ
Hãy tưởng tượng một nhân viên làm việc lâu năm trong một công ty có văn hóa kỷ luật cao. Họ quen với quy trình báo cáo hàng ngày, các quy định rõ ràng về giờ giấc, và hệ thống đánh giá nhân viên theo thâm niên. Người này thường phản ứng tiêu cực khi công ty bắt đầu thử nghiệm mô hình làm việc linh hoạt hoặc thay đổi cách đánh giá theo năng lực thực tế.
Khi tham gia vào một buổi phỏng vấn để chọn trưởng nhóm, họ thường ủng hộ ứng viên có tác phong mạnh mẽ, nói năng dứt khoát, dáng đứng vững vàng vì họ tin rằng những yếu tố này biểu hiện cho khả năng kiểm soát và giữ kỷ luật trong tập thể.
Lãnh đạo có sức mạnh thể chất là gì?
Vóc dáng rắn rỏi
Một trong những dấu hiệu dễ nhận thấy ở lãnh đạo có sức mạnh thể chất là vóc dáng cứng cáp, thân hình vững chãi. Trong nhận thức xã hội, điều này không chỉ thể hiện sức khỏe mà còn tạo cảm giác về năng lực điều phối tình huống và kiểm soát môi trường xung quanh.
Hình ảnh một người có thể hình khỏe mạnh thường gợi liên tưởng đến khả năng bảo vệ, giải quyết vấn đề nhanh chóng và duy trì trật tự, những phẩm chất đặc biệt quan trọng trong mắt người bảo thủ.
Phong thái dứt khoát
Không chỉ ở ngoại hình, lãnh đạo có sức mạnh thể chất thường sở hữu cách thể hiện phi ngôn ngữ rất rõ nét. Họ bước đi vững vàng, sử dụng cử chỉ mạnh mẽ, ánh mắt sắc bén và giọng nói đầy lực, tất cả tạo nên cảm giác “chắc chắn” ngay từ lần đầu tiếp xúc.
Đây là kiểu phong thái khiến người đối diện dễ quy kết rằng “Người này có thể ra quyết định nhanh, làm chủ được tình huống và không dễ bị lay chuyển”.
Thái độ hành động ưu tiên giải pháp, không trì hoãn
Người lãnh đạo thuộc nhóm này thường thể hiện xu hướng hành động cao. Họ không chần chừ hay quá thiên về phân tích, mà thường hướng đến giải pháp thực tiễn, hành động rõ ràng và mục tiêu cụ thể.
Chính vì vậy, trong các tổ chức cần xử lý khủng hoảng, hoặc những môi trường đòi hỏi tốc độ và sức ép cao, lãnh đạo có sức mạnh thể chất thường trở thành lựa chọn lý tưởng trong mắt những người đề cao tính ổn định và quyết đoán.
Tạo cảm giác an toàn và phục tùng
Điểm quan trọng nhất ở hình mẫu người lãnh đạo có sức mạnh thể chất không nằm ở sức mạnh thực tế, mà ở tác động tâm lý mà họ tạo ra. Trong tập thể có nhiều người bảo thủ, một người lãnh đạo thể hiện sự vững vàng về thể chất có thể trở thành “mỏ neo tinh thần” khiến nhân viên dễ tuân thủ, ít nghi ngờ và tin tưởng hơn vào định hướng của tổ chức.
Giải thích hiện tượng: Tâm lý học nói gì về người bảo thủ thích lãnh đạo có sức mạnh thể chất
Từ góc nhìn của tâm lý học nhân sự, việc người bảo thủ có xu hướng ưa chuộng lãnh đạo có sức mạnh thể chất không chỉ là một sự lựa chọn mang tính cảm tính, mà là kết quả của nhiều cơ chế nhận thức – hành vi đã được hình thành và củng cố qua thời gian. Dưới đây là ba lý do then chốt lý giải hiện tượng này:
Biểu tượng của khả năng kiểm soát
Trong suốt chiều dài lịch sử, sức mạnh thể chất đóng vai trò là tín hiệu của sự thống trị và khả năng lãnh đạo, đặc biệt là ở nam giới. Những người đàn ông khỏe mạnh hơn có thể thành công hơn trong việc thu thập tài nguyên hoặc thực thi các chuẩn mực của nhóm.
Những đặc điểm này, mặc dù ít liên quan trực tiếp hơn trong xã hội hiện đại, nhưng dường như vẫn định hình cách mọi người nghĩ về khả năng lãnh đạo.
Trong môi trường tổ chức, yếu tố kiểm soát và duy trì trật tự luôn được đánh giá cao, đặc biệt là đối với những cá nhân có xu hướng bảo thủ. Đối với họ, một nhà lãnh đạo lý tưởng không chỉ cần có năng lực chuyên môn, mà còn cần toát ra sự vững vàng, cả về tâm thế lẫn ngoại hình. Chính vì vậy, sức mạnh thể chất trở thành một dạng “tín hiệu phi ngôn ngữ” giúp họ nhận diện ai là người có thể đảm đương vai trò kiểm soát và ổn định hệ thống.
Một vóc dáng chắc khỏe, dáng đi vững chãi hay cách sử dụng không gian cơ thể tự tin… tất cả đều tạo ấn tượng rằng đây là người có khả năng hành động, chịu áp lực tốt và đủ quyền uy để duy trì kỷ luật – những yếu tố phù hợp với kỳ vọng của người bảo thủ.
Thỏa mãn nhu cầu an toàn và trật tự
Nghiên cứu trước đây cho thấy những người bảo thủ có nhiều khả năng thích những nhà lãnh đạo có sức mạnh thể chất. Một lý do cho điều này có thể là xu hướng tiến hóa ủng hộ những thành viên nhóm mạnh mẽ có thể thực thi hệ thống phân cấp hoặc chống lại các mối đe dọa.
Ngược lại, những người có quan điểm tự do hơn—đặc biệt là những người coi trọng sự bình đẳng và phản đối hệ thống phân cấp cứng nhắc—có thể thích những nhà lãnh đạo thể hiện sự hợp tác hơn là sự thống trị. Ý tưởng này đặc biệt liên quan đến khái niệm mới nổi về chủ nghĩa độc tài cánh tả, giống như đối tác cánh hữu của nó, ủng hộ sự kiểm soát xã hội mạnh mẽ nhưng theo đuổi các mục tiêu tiến bộ.
Người bảo thủ thường có mức độ nhạy cảm cao với rủi ro và sự bất định. Trong tâm lý học, họ được mô tả là nhóm có “nhu cầu đóng khung cao”, tức luôn tìm kiếm sự chắc chắn, rõ ràng và tránh né mơ hồ. Khi lựa chọn lãnh đạo, điều họ cần không chỉ là tầm nhìn, mà còn là cảm giác an toàn.
Chính vì vậy, hình ảnh lãnh đạo có sức mạnh thể chất trở thành “mỏ neo tâm lý” lý tưởng: người đủ mạnh để đối đầu với thử thách, ngăn ngừa khủng hoảng và duy trì hệ thống. Trong bối cảnh căng thẳng hay thay đổi, sự hiện diện của người lãnh đạo kiểu này dễ khiến người bảo thủ cảm thấy yên tâm và sẵn sàng tuân theo.
Thiên kiến nhận thức và khuôn mẫu xã hội vô thức
Không thể phủ nhận rằng, con người thường đánh giá người khác dựa trên những tín hiệu nhanh, một quá trình gọi là thin slicing trong tâm lý học. Khi nhìn thấy một người có vóc dáng rắn rỏi, tư thế mạnh mẽ, nhiều người đặc biệt là nhóm bảo thủ sẽ mặc định gán ghép các phẩm chất như: quyết đoán, kiểm soát tốt, bản lĩnh.
Đây là một thiên kiến ngoại hình (appearance bias) có thật trong tuyển dụng và đánh giá nhân sự. Với người bảo thủ, thiên kiến này thậm chí còn mạnh hơn, do họ có xu hướng tin tưởng vào các biểu tượng quyền lực truyền thống, trong đó ngoại hình mạnh mẽ là một dấu hiệu nổi bật.
Giới tính cũng góp phần
Một yếu tố không thể bỏ qua trong cách người bảo thủ đánh giá lãnh đạo có sức mạnh thể chất chính là yếu tố giới tính. Các nghiên cứu cho thấy, nam giới bảo thủ đặc biệt có xu hướng ưa chuộng những lãnh đạo nam có vóc dáng khỏe mạnh hơn so với nữ giới cùng nhóm tính cách.
Hiện tượng này có thể lý giải bởi sự đồng nhất giữa nam giới và các đặc điểm nam tính truyền thống như: sức mạnh, sự cạnh tranh, năng lực kiểm soát tình huống. Trong môi trường đòi hỏi tính đối đầu hoặc ra quyết định nhanh, đàn ông bảo thủ có xu hướng xem những người đàn ông mạnh mẽ là “đồng minh tâm lý” đại diện cho kiểu lãnh đạo họ tin tưởng.
Ở chiều ngược lại, phụ nữ bảo thủ cũng đánh giá cao lãnh đạo thể hiện uy quyền qua ngoại hình, nhưng mức độ thể hiện lại ít rõ rệt hơn. Nguyên nhân có thể đến từ việc họ ý thức rõ hơn về mặt trái của sự thống trị thể chất, nhất là trong bối cảnh tổ chức có sự đa dạng giới. Điều này cho thấy, yếu tố giới tính không chỉ ảnh hưởng đến cách lãnh đạo hành xử, mà còn tác động đến cách người khác tiếp nhận và tin tưởng vào hình mẫu lãnh đạo đó.
Ứng dụng trong tuyển dụng và quản trị nhân sự
Nhận diện và hạn chế thiên kiến trong tuyển dụng
Trong quá trình tuyển chọn vị trí quản lý hoặc lãnh đạo cấp cao, những người tham gia đánh giá, đặc biệt là nhóm có xu hướng bảo thủ, có thể vô thức ưu tiên ứng viên có ngoại hình mạnh mẽ hơn những người khác. Nếu không được nhận diện và điều chỉnh, điều này dễ dẫn đến thiên kiến ngoại hình, khiến tiêu chí lựa chọn bị lệch khỏi năng lực chuyên môn thực sự.
Do đó, các chuyên viên nhân sự cần được đào tạo về nhận thức thiên kiến (bias awareness), đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá khách quan, chú trọng vào năng lực hành vi, khả năng thích ứng và giá trị phù hợp với tổ chức, thay vì bị ảnh hưởng bởi dáng vóc hay phong thái bề ngoài.
Xây dựng hình ảnh lãnh đạo phù hợp với văn hóa tổ chức
Nếu tổ chức có văn hóa thiên về sự ổn định, kỷ luật và phân cấp rõ ràng, thì việc lựa chọn hoặc đào tạo lãnh đạo có sức mạnh thể chất, hoặc ít nhất là thể hiện được phong thái vững vàng, có thể tạo hiệu ứng tâm lý tích cực trong đội ngũ nhân viên.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là đề cao ngoại hình, mà là khai thác ngôn ngữ cơ thể, giọng nói, tư thế và khả năng kiểm soát tình huống như một phần trong năng lực lãnh đạo toàn diện. Việc này cũng giúp cá nhân xây dựng thương hiệu lãnh đạo vững chắc, phù hợp với kỳ vọng ngầm của tập thể.
Phát triển chiến lược nhân sự theo đặc điểm tâm lý nhóm
Việc hiểu đặc điểm tâm lý của đội ngũ, như mức độ bảo thủ hay cởi mở, có thể hỗ trợ phòng nhân sự và ban lãnh đạo trong việc phân công, truyền thông nội bộ và điều phối nhân lực hiệu quả hơn. Với nhóm nhân sự bảo thủ, người lãnh đạo cần thể hiện sự nhất quán, chắc chắn và năng lực kiểm soát tình huống rõ ràng để tạo niềm tin.
Trong khi đó, nếu tổ chức hướng đến môi trường linh hoạt, đổi mới cần tránh rơi vào mô hình lãnh đạo quá thiên về uy quyền hoặc kiểm soát bằng biểu tượng thể chất, để giữ không khí cởi mở và sáng tạo.
Một lời từ PSYEZ
Những phát hiện gần đây trong tâm lý học chỉ ra rằng, cách con người đánh giá khả năng lãnh đạo thường bị chi phối bởi những giả định sâu xa liên quan đến đặc điểm thể chất. Trong nhiều trường hợp, sức mạnh thể chất – đặc biệt ở nam giới – không chỉ là yếu tố sinh học, mà còn vô thức được liên kết với các phẩm chất như năng lực kiểm soát, khả năng cạnh tranh, và quyền uy trong vai trò dẫn dắt.
Đối với người bảo thủ, những tín hiệu này trở nên có giá trị, vì chúng thỏa mãn nhu cầu tâm lý về trật tự, ổn định và khả năng bảo vệ hệ thống. Ngược lại, với những nhóm có xu hướng đề cao sự linh hoạt, bình đẳng hoặc cộng tác, chính các tín hiệu ấy có thể trở thành điểm khiến họ dè chừng.
Nhìn từ góc độ nhân sự, điều này đặt ra một câu hỏi quan trọng: Liệu các đánh giá về lãnh đạo hiện nay có đang bị ảnh hưởng quá nhiều bởi “vỏ ngoài” – bao gồm vóc dáng, phong thái, hay ngôn ngữ cơ thể, thay vì dựa trên năng lực thực sự? Trong tuyển dụng và phát triển con người, nếu không nhận diện và trung hòa được những thiên kiến ngoại hình, chúng ta có thể bỏ qua những cá nhân có năng lực nhưng không đáp ứng “khuôn mẫu tiềm thức” về lãnh đạo.
Tại PSYEZ, chúng tôi tin rằng hiểu biết tâm lý học giúp doanh nghiệp và cá nhân đưa ra lựa chọn đúng đắn hơn – không chỉ trong việc chọn người lãnh đạo, mà còn trong việc xây dựng một môi trường làm việc công bằng, lý trí và hiệu quả hơn từ gốc rễ.
Nguồn tham khảo
Brown, M., & Sacco, D. F. (2025). Heightened left-wing authoritarianism is associated with greater aversion to physical strength in male status allocation. Personality and Individual Differences, 244. https://doi.org/10.1016/j.paid.2025.113256
Blaker, N. M., Rompa, I., Dessing, I. H., Vriend, A. F., Herschberg, C., & van Vugt, M. (2013). The height leadership advantage in men and women: Testing evolutionary psychology predictions about the perceptions of tall leaders. Group Processes & Intergroup Relation, 16 (1), 17-27. https://doi.org/10.1177/1368430212437211
Johnson, S. K., Murphy, S. E., Zewdie, S., & Reichard, R. J. (2008). The strong, sensitive type: Effects of gender stereotypes and leadership prototypes on the evaluation of male and female leaders. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 106(1), 39-60. https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2007.12.002
Eagly, A. H., Makhijani, M. G., & Klonsky, B. G. (1992). Gender and the evaluation of leaders: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 111(1), 3-22. https://doi.org/10.1037/0033-2909.111.1.3
Murray, G. R. (2014). Evolutionary preferences for physical formidability in leaders. Politics and the Life Sciences, 33(1), 33-53.
