Một nghiên cứu mới đây đăng trên tạp chí Computers in Human Behavior đã tiết lộ mối liên hệ đáng lo ngại giữa các nghịch cảnh thơ ấu và nguy cơ nghiện video ngắn trên các nền tảng mạng xã hội.
Nghiên cứu này được tiến hành bởi nhóm chuyên gia từ Đại học Khoa học Địa cầu Trung Quốc, bao gồm phó giáo sư tâm lý học Hai Huang và các cộng sự.
Trong những năm gần đây, các nền tảng video ngắn như TikTok và Douyin ngày càng thu hút sự chú ý từ giới trẻ trên toàn cầu.
Nội dung ngắn gọn, nhịp độ nhanh, và tính tương tác cao của các nền tảng này không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí mà còn trở thành phương tiện phổ biến để kết nối, thể hiện bản thân và tiếp cận thông tin.
Tuy nhiên, sự phổ biến mạnh mẽ của các ứng dụng này cũng đi kèm với một vấn đề nghiêm trọng: chứng nghiện video ngắn.
Bằng cách nghiên cứu mẫu lớn sinh viên đại học, nhóm nghiên cứu đã chứng minh rằng các nghịch cảnh thơ ấu, bao gồm bị lạm dụng và bỏ bê, có thể làm tăng khả năng nghiện video ngắn của người trẻ tuổi.
Đây là một vấn đề quan trọng không chỉ từ góc độ tâm lý học mà còn từ góc độ xã hội học và y tế công cộng, vì nghiện video ngắn có thể gây ra những hậu quả tiêu cực đối với sức khỏe thể chất, tinh thần và xã hội của cá nhân.
Video Ngắn và Tác động đến giới trẻ
Theo tác giả nghiên cứu Hai Huang, ở Trung Quốc hiện nay, người dùng video ngắn chiếm 96,4% tổng số người sử dụng internet.
Nền tảng video ngắn đã trở thành phương tiện giải trí chủ đạo đối với người trẻ, những người bị cuốn hút bởi tính năng độc đáo và nội dung phong phú của các ứng dụng này.
Các nền tảng video ngắn cho phép người dùng dễ dàng tạo và chia sẻ nội dung, thúc đẩy sự kết nối và tương tác nhanh chóng.
Những đặc điểm này đặc biệt hấp dẫn với thế hệ Z, vốn ưu tiên tính tức thời và khả năng cá nhân hóa trong trải nghiệm trực tuyến.
Tuy nhiên, sự tiện lợi và thu hút này cũng dẫn đến sự lạm dụng và phát triển chứng nghiện video ngắn.
Cùng với sự phổ biến của các nền tảng như TikTok và Douyin, các báo cáo về tình trạng nghiện video ngắn cũng gia tăng đáng kể, đặc biệt là ở người trẻ.
Nghiện video ngắn được định nghĩa là tình trạng không thể kiểm soát nhu cầu xem video, dẫn đến việc bỏ qua các hoạt động quan trọng khác và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày của cá nhân.
Những người nghiện video ngắn thường trải qua cảm giác thèm muốn, khó chịu khi không thể truy cập nội dung, và khó khăn trong việc giảm thời gian sử dụng, ngay cả khi nhận thức được tác động tiêu cực.
Xem thêm các bài viết mới nhất về tâm lý tại: Tâm Lý Trong Tầm Tay – PSYEZ
Các Nghịch Cảnh Thơ Ấu Và Tác Động Đến Nghiện Video Ngắn
Nghiên cứu của phó giáo sư tâm lý học Hai Huang và nhóm cộng sự từ Đại học Khoa học Địa cầu Trung Quốc đã chỉ ra rằng các nghịch cảnh thơ ấu, chẳng hạn như bị lạm dụng và bỏ bê, có mối liên hệ chặt chẽ với khả năng nghiện video ngắn.
Dữ liệu được thu thập từ hơn 11.425 sinh viên đại học tại Vũ Hán, Trung Quốc, với độ tuổi trung bình là 20 và có sự cân bằng về giới tính cũng như trình độ học vấn.
Trong nghiên cứu này, các nghịch cảnh thơ ấu được phân loại theo bốn loại chính:
- Bị bỏ bê: Thiếu sự chăm sóc và yêu thương từ gia đình.
- Bị lạm dụng: Bị bạo hành về thể chất hoặc tinh thần.
- Rối loạn chức năng gia đình: Gia đình có thành viên mắc các vấn đề tâm lý hoặc nghiện ngập.
- Bạo lực xã hội: Chứng kiến hoặc trải qua bạo lực ngoài gia đình.
Những người trẻ trải qua năm hoặc nhiều hơn năm loại nghịch cảnh thơ ấu có nguy cơ nghiện video ngắn cao gấp 4,7 lần so với những người không có các trải nghiệm tiêu cực tương tự.
Những phát hiện này gợi ý rằng việc kiểm soát tác động của những trải nghiệm thời thơ ấu này có thể góp phần ngăn ngừa tình trạng nghiện video ngắn ở người trẻ.
Vai Trò Của Khả Năng Phục Hồi Và Sự Hài Lòng Với Cuộc Sống
Kết quả nghiên cứu của Huang không chỉ dừng lại ở việc chỉ ra mối liên hệ giữa các nghịch cảnh thơ ấu và nghiện video ngắn, mà còn mở rộng phân tích vai trò của khả năng phục hồi và sự hài lòng với cuộc sống.
- Khả năng phục hồi: Đo lường khả năng cá nhân thích ứng và vượt qua khó khăn. Người có khả năng phục hồi cao thường ít có xu hướng lạm dụng video ngắn như một công cụ đối phó.
- Sự hài lòng với cuộc sống: Mức độ hạnh phúc tổng thể và cảm giác viên mãn về cuộc sống. Người hài lòng với cuộc sống có xu hướng ít phụ thuộc vào các nền tảng video ngắn để tìm kiếm niềm vui.
Các yếu tố này hoạt động như vùng đệm giúp giảm thiểu tác động của các nghịch cảnh thơ ấu đối với chứng nghiện video ngắn.
Điều này gợi ý rằng, bằng cách tăng cường khả năng phục hồi và cải thiện sự hài lòng với cuộc sống, người trẻ có thể tránh được nguy cơ nghiện mạng xã hội.
Các Nghiên Cứu Liên Quan Về Ảnh Hưởng Của Nghịch Cảnh Thơ Ấu Đối Với Mạng Xã Hội
Nhiều nghiên cứu khác cũng đã nhấn mạnh tác động của các trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu đến hành vi nghiện kỹ thuật số, bổ sung và củng cố kết quả của nghiên cứu của Huang và đồng sự.
- Schimmenti và đồng sự (2017): Chỉ ra rằng các nghịch cảnh thơ ấu làm gia tăng nguy cơ nghiện internet và mạng xã hội ở thanh thiếu niên. Theo nghiên cứu, những người trải qua nghịch cảnh thơ ấu có xu hướng tìm cách thoát khỏi thực tại qua internet, nơi họ có thể trải nghiệm cảm giác an toàn và kiểm soát.
- Hong và đồng sự (2021): Kết luận rằng nghịch cảnh thơ ấu làm suy giảm khả năng tự chủ và kiểm soát hành vi của thanh thiếu niên, dẫn đến xu hướng lạm dụng mạng xã hội. Nghiên cứu này cũng đề cập đến vai trò của khả năng phục hồi và sự hài lòng với cuộc sống trong việc ngăn ngừa nghiện kỹ thuật số.
Giải Pháp
Để ngăn ngừa tình trạng nghiện video ngắn, cần có sự can thiệp sớm từ gia đình, nhà trường và các chuyên gia tâm lý. Một số giải pháp bao gồm:
- Xây dựng khả năng phục hồi từ thời thơ ấu: Các chương trình giáo dục và hỗ trợ tâm lý giúp trẻ em học cách đối phó với nghịch cảnh và phát triển khả năng phục hồi sẽ giảm nguy cơ nghiện kỹ thuật số trong tương lai.
- Khuyến khích các hoạt động xã hội lành mạnh: Thay vì chỉ dựa vào các nền tảng trực tuyến, người trẻ có thể tham gia các hoạt động ngoại khóa, thể thao hoặc tình nguyện, giúp xây dựng mạng lưới hỗ trợ xã hội và giảm thiểu sự phụ thuộc vào mạng xã hội.
- Tạo ra một môi trường gia đình an toàn và yêu thương: Cha mẹ và người giám hộ cần đảm bảo môi trường gia đình lành mạnh và an toàn cho trẻ, nhằm tránh những trải nghiệm tiêu cực không cần thiết.
- Tư vấn và hỗ trợ tâm lý chuyên sâu: Những người trẻ từng trải qua các nghịch cảnh thơ ấu nên được tư vấn và hỗ trợ tâm lý chuyên sâu để xử lý các cảm xúc chưa được giải quyết, từ đó giảm thiểu nguy cơ nghiện mạng xã hội.
- Giáo dục kỹ năng số: Tập trung vào việc giáo dục người trẻ cách sử dụng các nền tảng kỹ thuật số một cách có ý thức và hạn chế thời gian sử dụng, đặc biệt là trên các ứng dụng gây nghiện như video ngắn.
Kết Luận
Nghiên cứu về mối liên hệ giữa nghịch cảnh thơ ấu và nghiện video ngắn cung cấp cái nhìn sâu sắc về nguy cơ nghiện kỹ thuật số của người trẻ.
Những nghịch cảnh thơ ấu có thể làm gia tăng khả năng nghiện mạng xã hội và các nền tảng video ngắn, đặc biệt là khi không có các yếu tố bảo vệ như khả năng phục hồi và sự hài lòng với cuộc sống.
Bằng cách xây dựng các chương trình hỗ trợ và nâng cao nhận thức về sức khỏe tinh thần, chúng ta có thể giúp người trẻ tránh xa nguy cơ này và phát triển một lối sống lành mạnh, bền vững hơn trong thời đại kỹ thuật số.
Tâm Lý Trong Tầm Tay – PSYEZ là kênh truyền thông uy tín, có chuyên môn về lĩnh vực Tâm lý.
Theo Eric W. Dolan, Psypost
Nguồn tham khảo
Xue, J., Huang, H., Guo, Z., Chen, J., & Feng, W. (2025). Adverse childhood experiences and short-form video addiction: A serial mediation model of resilience and life satisfaction. Computers in Human Behavior, 162, 108449.
Kardefelt‐Winther, D., Heeren, A., Schimmenti, A., Van Rooij, A., Maurage, P., Carras, M., … & Billieux, J. (2017). How can we conceptualize behavioural addiction without pathologizing common behaviours?. Addiction, 112(10), 1709-1715.
Andrade, J. L., Hong, Y. R., Lee, A. M., Miller, D. R., Williams, C., Thompson, L. A., … & Cardel, M. I. (2021). Adverse childhood experiences are associated with cardiometabolic risk among Hispanic American adolescents. The Journal of Pediatrics, 237, 267-275.
