Mối liên hệ giữa nguy cơ tự tử và chỉ số BMI

Trong bối cảnh xã hội hiện nay, các vụ tự tử gần đây đã gây chấn động dư luận và làm dấy lên những lo ngại về sức khỏe tâm thần trong cộng đồng. Các phân tích về nguy cơ tự tử vá các yêu tố liên quan đang có được sự thu hút sự quan tâm từ cả giới chuyên gia và cộng đồng

Một trong những nghiên cứu đáng chú ý là phân tích dữ liệu từ Dịch vụ Bảo hiểm Y tế Quốc gia Hàn Quốc, chỉ ra rằng những người thiếu cân có nguy cơ tử vong do tự tử cao hơn 44% so với những người có cân nặng bình thường.

Ngược lại, những người thừa cân và béo phì lại có nguy cơ tử vong do tự tử thấp hơn từ 20% đến 30% so với nhóm có cân nặng bình thường. Những phát hiện này, được công bố trên tạp chí BMC Psychiatry, mở ra một góc nhìn mới về mối liên hệ giữa nguy cơ tự tử và chỉ số BMI, đồng thời gợi mở những vấn đề sâu sắc về tâm lý và sức khỏe thể chất.

Tự tử: Một thách thức sức khỏe cộng đồng toàn cầu

Tự tử là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, ngày càng nhận được sự quan tâm từ giới chuyên môn và toàn xã hội. Đây không chỉ là hành động chấm dứt cuộc sống một cách có chủ ý, mà còn là biểu hiện của một chuỗi tương tác phức tạp giữa các yếu tố tâm thần, sinh học và xã hội.

Tự tử là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người trẻ tuổi tại nhiều quốc gia và gây ra hơn 0,7 triệu ca tử vong hàng năm trên toàn thế giới (Naghavi, 2016; World Health Organization, 2023).

Tại Việt Nam trong năm 2024, tình trạng tự tử tiếp tục là vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều nhóm tuổi và giới tính.

Theo Báo cáo quốc gia về đăng ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2021–2024 do Cục Thống kê (Bộ Tài chính) xây dựng, cả nước ghi nhận khoảng 2.900 trường hợp tử vong do tự tử trong năm 2024.

Nam giới chiếm tỷ lệ cao, lên đến 77,3%, và gần 84,8% số ca tử vong do tự tử thuộc độ tuổi từ 15–59, với nhóm tuổi từ 30–34 có tỷ lệ cao nhất (11,9%).

Tại TP.HCM, trong 6 tháng đầu năm 2024, đã xảy ra 31 trường hợp nhảy cầu tự tử, trong đó chỉ có một người được cứu sống kịp thời. Cứ 40 giây lại có 1 người qua đời vì tự tử. Tự tử là nguyên nhân gây tử vong thứ 2 ở những người tuổi từ 15–29, chỉ sau tai nạn giao thông 

Bất chấp những nỗ lực phòng ngừa, bao gồm các chương trình can thiệp dựa vào cộng đồng và chăm sóc sức khỏe ban đầu, tỷ lệ tự tử vẫn còn ở mức cao và có xu hướng gia tăng tại một số quốc gia (Turecki & Brent, 2016).

Bên cạnh đó, Mặc dù các phương pháp tiếp cận dựa vào cộng đồng và chăm sóc ban đầu đã chứng minh được hiệu quả trong việc ngăn ngừa tự tử, nhưng tỷ lệ tự tử vẫn còn đáng kể (Harrod et al., 2014; Lapierre et al., 2011; Katz et al., 2013).

Điều này cho thấy sự cần thiết phải tiếp cận vấn đề này theo hướng toàn diện, bao gồm nhận diện các nhóm dân số có nguy cơ cao và các yếu tố nguy cơ tiềm ẩn để đưa ra các chiến lược can thiệp phù hợp và hiệu quả hơn.

Tự tử—hành động cố ý kết thúc cuộc sống của chính mình—là mối quan tâm lớn về sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Tự tử thường là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa các tình trạng sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn sử dụng chất gây nghiện, cùng với các tác nhân gây căng thẳng về mặt xã hội, cảm xúc hoặc kinh tế.

Mặc dù tự tử có thể ảnh hưởng đến mọi cá nhân ở mọi nhóm tuổi, nhưng tỷ lệ này có xu hướng đặc biệt cao ở nhóm thanh thiếu niên, người già và nhóm dân số thiệt thòi.

Tự tử không chỉ kết thúc một cuộc đời mà còn để lại tác động sâu sắc đến xã hội. Các nghiên cứu trước đây đã xác định được nhiều yếu tố di truyền, xã hội và thể chất liên quan đến nguy cơ tự tử.

Chúng bao gồm các biến thể di truyền cụ thể ảnh hưởng đến hệ thống não sử dụng chất dẫn truyền thần kinh serotonin, cũng như các yếu tố xã hội như sống một mình, đặc điểm tính cách hướng nội, tiếp xúc với chấn thương và khó khăn về tài chính.

Các tình trạng bệnh lý và tâm thần mãn tính—như trầm cảm, đau nửa đầu, ngưng thở khi ngủ và mất ngủ—cũng có liên quan đến việc tăng nguy cơ tự tử.

BMI và sức khỏe tâm thần: Một mối liên hệ phức tạp

Chỉ số khối cơ thể (BMI), là một chỉ số dễ tính toán dựa trên chiều cao và cân nặng của một cá nhân, từ lâu đã được xem là một yếu tố liên quan đến nhiều kết quả sức khỏe thể chất, bao gồm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, tiểu đường, và ung thư.

Tuy nhiên, những năm gần đây, BMI cũng được nghiên cứu rộng rãi trong mối liên hệ với sức khỏe tâm thần và hành vi tự tử. Mối quan hệ này đặc biệt phức tạp và đôi khi dường như trái ngược với các giả định phổ biến.

Một số nghiên cứu đã phát hiện rằng BMI cao thường đi kèm với sự kỳ thị về mặt xã hội, phân biệt đối xử trong môi trường học đường và công sở, cũng như khó khăn kinh tế – những yếu tố có thể góp phần vào tình trạng căng thẳng mãn tính và gia tăng nguy cơ mắc rối loạn tâm thần như rối loạn trầm cảm nặng (MDD).

Béo phì, đặc biệt ở phụ nữ, có thể dẫn đến sự suy giảm lòng tự trọng và hình ảnh cơ thể tiêu cực, làm tăng nguy cơ trầm cảm và ý định tự tử. Thậm chí, một số bằng chứng dịch tễ học trước đây đã cho thấy tỷ lệ tự tử cao hơn ở những người có BMI cao (Perera et al., 2021; Luppino et al., 2010).

Chỉ số khối cơ thể (BMI), một thông số dễ đo lường, có liên quan đến nhiều kết quả sức khỏe khác nhau, bao gồm các vấn đề sức khỏe tâm thần và hành vi tự tử (Wagner et al., 2013). Tuy nhiên, mối quan hệ giữa BMI và nguy cơ tự tử rất phức tạp.

BMI cao thường đi kèm với kỳ thị xã hội, phân biệt đối xử và khó khăn về kinh tế, cùng với các tình trạng sức khỏe tâm thần liên quan như MDD (Luppino et al., 2010), có thể làm tăng nguy cơ tự tử hoặc tử vong (Wagner et al., 2013; Iwatate et al., 2023).

Mặc dù có bằng chứng cho thấy tỷ lệ tự tử cao hơn ở những người béo phì (Eaton et al., 2005; Dong et al., 2006; Pompili et al., 2006; Elovainio et al., 2009), một số nghiên cứu đề xuất rằng những người béo phì có thể có nguy cơ tự tử thấp hơn (Elovainio et al., 2009; Chang et al., 2012; Gao et al., 2013; Magnusson et al., 2006; McCarthy et al., 2014).

Tác giả nghiên cứu Joonyub Lee và các đồng nghiệp đã xem xét mối quan hệ giữa cân nặng cơ thể – được đo bằng chỉ số khối cơ thể (BMI) – và nguy cơ tự tử ở người Hàn Quốc.

Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của cuộc điều tra này, lưu ý rằng Hàn Quốc hiện đang phải đối mặt với sự gia tăng nhanh chóng và chưa từng có về cả tỷ lệ tự tử và tỷ lệ béo phì.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ Cơ sở dữ liệu thông tin y tế quốc gia (NHID), một cơ sở dữ liệu toàn diện tại Hàn Quốc bao gồm kết quả khám sức khỏe và yêu cầu bồi thường bảo hiểm.

Mẫu nghiên cứu bao gồm 4.045.081 người lớn trên 19 tuổi đã trải qua đợt kiểm tra sức khỏe toàn quốc vào năm 2009. Những cá nhân này được theo dõi từ năm 2009 đến hết năm 2021—hoặc cho đến khi tử vong do tự tử, nếu xảy ra trong thời gian nghiên cứu.

Nghiên cứu đã tuân theo tiêu chí khu vực Châu Á – Thái Bình Dương của Tổ chức Y tế Thế giới. Các giá trị ngưỡng như sau:

• <18,5 kg/m2: thiếu cân.
• 18,5–23 kg/m2: cân nặng khỏe mạnh.
• 23–25 kg/m2: thừa cân.
• 25–30 kg/m2: béo phì độ I.
• >30 kg/m2: béo phì độ II.

Trong phân tích của mình, các nhà nghiên cứu đã xem xét BMI của người tham gia, vòng eo (là thước đo béo phì bụng) và chẩn đoán trầm cảm, tâm thần phân liệt, rối loạn lo âu và rối loạn ăn uống, cùng với một loạt các tình trạng bệnh lý khác. Họ cũng tính đến lượng rượu tiêu thụ, thu nhập hộ gia đình và mức đường huyết và serotonin.

Kết quả nghiên cứu

Kết quả cho thấy những người thiếu cân có nguy cơ tử vong do tự tử cao hơn 44% so với những người có cân nặng bình thường.

Mặt khác, những người thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ thấp hơn lần lượt là 21% và 29%. Những mối liên hệ này vẫn có ý nghĩa bất kể những người tham gia có được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm hay sống một mình hay không.

“Nguy cơ tử vong do tự tử có tương quan nghịch với các loại BMI [chỉ số khối cơ thể], không liên quan đến MDD [rối loạn trầm cảm nặng] hoặc cách sắp xếp nơi ở. Dữ liệu của chúng tôi cho thấy tầm quan trọng của các yếu tố sinh lý liên quan đến khối lượng cơ thể trong việc hiểu nguy cơ tử vong do tự tử”, các tác giả nghiên cứu kết luận.

Béo phì được coi là một yếu tố nguy cơ đối với nhiều kết quả sức khỏe bất lợi, bao gồm các bệnh tim mạch, ung thư và rối loạn tâm thần (Afshin et al., 2017; Di Angelantonio et al., 2016; Avila et al., 2015; Bhaskaran et al., 2014).

Đặc biệt, béo phì có liên quan đến việc tăng 1,55 lần nguy cơ mắc chứng rối loạn trầm cảm nặng (Luppino et al., 2010). Mặc dù tỷ lệ mắc MDD cao ở nhóm người béo phì, kết quả của cho thấy những người béo phì có nguy cơ tử vong do tự tử thấp hơn những người có cân nặng bình thường.

Nghiên cứu này góp phần vào kiến ​​thức khoa học về mối liên hệ giữa tự tử và chỉ số khối cơ thể. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nghiên cứu được tiến hành ở Hàn Quốc. Kết quả có thể không giống nhau ở các quốc gia khác.

Một lời từ PSYEZ

Các nghiên cứu về mối liên hệ giữa chỉ số khối cơ thể (BMI) và nguy cơ tự tử đã mang lại những thông tin quan trọng, giúp hiểu rõ hơn về các yếu tố liên quan đến hành vi tự tử.

Mặc dù BMI thường được sử dụng để đánh giá nguy cơ về các bệnh lý thể chất, nghiên cứu gần đây cho thấy BMI cũng có thể là một yếu tố tác động đến sức khỏe tâm thần và nguy cơ tự tử.

Nghiên cứu của Lee và các cộng sự (2023) đã chỉ ra rằng những người thiếu cân có nguy cơ tử vong do tự tử cao hơn 44% so với những người có cân nặng bình thường, trong khi những người thừa cân và béo phì lại có nguy cơ thấp hơn từ 20–30%.

Mối liên hệ này mở ra một hướng đi mới trong việc tìm hiểu tác động của sức khỏe thể chất, đặc biệt là BMI, đến các vấn đề tâm lý và hành vi tự tử.

Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ ra rằng không chỉ BMI mà còn nhiều yếu tố khác như tình trạng tâm thần, thói quen sinh hoạt và các yếu tố xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguy cơ tự tử.

Các yếu tố như trầm cảm, lo âu và rối loạn tâm thần khác vẫn cần được xem xét kỹ lưỡng khi đánh giá nguy cơ tự tử, đặc biệt là ở các nhóm có chỉ số BMI cao.

Tình trạng tự tử vẫn là một thách thức sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng và cần sự quan tâm, hành động quyết liệt từ cộng đồng và các cơ quan chức năng để phát hiện sớm, hỗ trợ kịp thời và có các biện pháp can thiệp hiệu quả.

Nghiên cứu về mối quan hệ giữa BMI và nguy cơ tự tử cần được mở rộng, đặc biệt là ở các quốc gia khác để có cái nhìn toàn diện và đưa ra các chiến lược phòng ngừa và can thiệp phù hợp với từng nhóm đối tượng.

Các nghiên cứu tương lai cần tiếp tục khai thác sâu hơn các yếu tố sinh lý, tâm lý và xã hội ảnh hưởng đến nguy cơ tự tử, đồng thời tìm ra các giải pháp mới nhằm giảm thiểu tỷ lệ tự tử, bảo vệ sức khỏe tâm thần cho cộng đồng.

Nguồn tham khảo

Afshin, A., Forouzanfar, M. H., Reitsma, M. B., Sur, P., Estep, K., Lee, A., … & Murray, C. J. L. (2017). Health effects of overweight and obesity in 195 countries over 25 years. The New England Journal of Medicine, 377(1), 13–27.

Ávila, C., Holloway, A. C., Hahn, M. K., Morrison, K. M., Restivo, M., Anglin, R., & Taylor, V. H. (2015). An overview of links between obesity and mental health. Current Obesity Reports, 4(3), 303–310.

Bhaskaran, K., Douglas, I., Forbes, H., dos-Santos-Silva, I., Leon, D. A., & Smeeth, L. (2014). Body-mass index and risk of 22 specific cancers: A population-based cohort study of 5.24 million UK adults. The Lancet, 384(9945), 755–765.

Chang, S. S., Wen, C. P., Tsai, M. K., Lawlor, D. A., Yang, Y. C., & Gunnell, D. (2012). Adiposity, its related biologic risk factors, and suicide: A cohort study of 542,088 Taiwanese adults. American Journal of Epidemiology, 175(9), 804–815.

Di Angelantonio, E., Bhupathiraju, S. N., Wormser, D., Gao, P., Kaptoge, S., de Gonzalez, A. B., … & Hu, F. B. (2016). Body-mass index and all-cause mortality: Individual-participant-data meta-analysis of 239 prospective studies in four continents. The Lancet, 388(10046), 776–786.

Dong, C., Li, W. D., Li, D., & Price, R. A. (2006). Extreme obesity is associated with attempted suicides: Results from a family study. International Journal of Obesity (London), 30(3), 388–390.

Eaton, D. K., Lowry, R., Brener, N. D., Galuska, D. A., & Crosby, A. E. (2005). Associations of body mass index and perceived weight with suicide ideation and suicide attempts among US high school students. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine, 159(6), 513–519.

Elovainio, M., Shipley, M. J., Ferrie, J. E., Gimeno, D., Vahtera, J., Marmot, M. G., & Kivimäki, M. (2009). Obesity, unexplained weight loss and suicide: The original Whitehall study. Journal of Affective Disorders, 116(3), 218–221.

Gao, S., Juhaeri, J., Reshef, S., & Dai, W. S. (2013). Association between body mass index and suicide, and suicide attempt among British adults: The Health Improvement Network database. Obesity (Silver Spring), 21(E4), E334–E342.

Harrod, C. S., Goss, C. W., Stallones, L., & DiGuiseppi, C. (2014). Interventions for primary prevention of suicide in university and other post-secondary educational settings. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2014(10), CD009439.

Iwatate, E., Atem, F. D., Jones, E. C., Hughes, J. L., Yokoo, T., & Messiah, S. E. (2023). Trends in the relationship between suicide behaviors and obesity among adolescents in the United States from 1999 to 2019. European Child & Adolescent Psychiatry. https://doi.org/10.1007/s00787-023-02109-0

Katz, C., Bolton, S. L., Katz, L. Y., Isaak, C., Tilston-Jones, T., & Sareen, J. (2013). A systematic review of school-based suicide prevention programs. Depression and Anxiety, 30(10), 1030–1045.

Lapierre, S., Erlangsen, A., Waern, M., De Leo, D., Oyama, H., Scocco, P., … & Szanto, K. (2011). A systematic review of elderly suicide prevention programs. Crisis, 32(2), 88–98.

Luppino, F. S., de Wit, L. M., Bouvy, P. F., Stijnen, T., Cuijpers, P., Penninx, B. W. J. H., & Zitman, F. G. (2010). Overweight, obesity, and depression: A systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. Archives of General Psychiatry, 67(3), 220–229.

Magnusson, P. K., Rasmussen, F., Lawlor, D. A., Tynelius, P., & Gunnell, D. (2006). Association of body mass index with suicide mortality: A prospective cohort study of more than one million men. American Journal of Epidemiology, 163(1), 1–8.

McCarthy, J. F., Ilgen, M. A., Austin, K., Blow, F. C., & Katz, I. R. (2014). Associations between body mass index and suicide in the Veterans Affairs health system. Obesity (Silver Spring), 22(2), 269–276.

Naghavi, M. (2019). Global, regional, and national burden of suicide mortality 1990 to 2016: Systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. BMJ, 364, l94. https://doi.org/10.1136/bmj.l94

Pompili, M., Girardi, P., Tatarelli, G., Ruberto, A., & Tatarelli, R. (2006). Suicide and attempted suicide in eating disorders, obesity and weight-image concern. Eating Behaviors, 7(4), 384–394.

Turecki, G., & Brent, D. A. (2016). Suicide and suicidal behaviour. The Lancet, 387(10024), 1227–1239. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(15)00234-2

Wagner, B., Klinitzke, G., Brähler, E., & Kersting, A. (2013). Extreme obesity is associated with suicidal behavior and suicide attempts in adults: Results of a population-based representative sample. Depression and Anxiety, 30(10), 975–981.

World Health Organization. (2023). Suicide: Fact sheets. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/suicide

VOV. (2024, June 10). 6 tháng TP.HCM có 31 trường hợp nhảy cầu tự tử, cứu được 1 người. VOV. https://vov.vn/xa-hoi/6-thang-tphcm-co-31-truong-hop-nhay-cau-tu-tu-cuu-duoc-1-nguoi-post1107302.vov

Baomoi. (2024, May 25). Những con số ám ảnh về tự tử và tai nạn giao thông ở Việt Nam. Báo Mới. https://baomoi.com/nhung-con-so-am-anh-ve-tu-tu-va-tai-nan-giao-thong-o-viet-nam-c52143973.epi