Mô hình niềm tin sức khỏe (HBM) là một khuôn khổ nền tảng trong nghiên cứu hành vi sức khỏe.
Nó được các nhà tâm lý học xã hội làm việc tại Dịch vụ Y tế Công cộng Hoa Kỳ (USPHS) hình thành vào những năm 1950 để giúp hiểu hành vi sức khỏe phòng ngừa, cụ thể là “sự thất bại rộng rãi của mọi người trong việc chấp nhận các biện pháp phòng ngừa bệnh tật hoặc các xét nghiệm sàng lọc để phát hiện sớm bệnh không triệu chứng”.
Mô hình tập trung vào cách các cá nhân nhận thức các mối đe dọa sức khỏe và quyết định hành động dựa trên giá trị mà cá nhân đặt vào một mục tiêu cụ thể và khả năng các hành động thực hiện hướng tới mục tiêu đó sẽ thành công trong việc đạt được mục tiêu.
Lịch sử tóm tắt của Mô hình Niềm tin Sức khỏe
Các nhà nghiên cứu biết rằng các yếu tố kinh tế xã hội, văn hóa xã hội và nhân khẩu học, chẳng hạn như tuổi tác, giới tính, dân tộc và chủng tộc, ảnh hưởng đến khả năng mọi người có thể chi trả cho dịch vụ chăm sóc sức khỏe và sẽ tìm kiếm nó (Abraham & Sheeran, 2015). Tuy nhiên, những gì các nhà nghiên cứu quan sát được vào những năm 1950 đã khiến họ ngạc nhiên.
Vào những năm 1950, việc sàng lọc bệnh lao đã trở nên dễ dàng và dễ tiếp cận hơn nhờ xe chụp X-quang lưu động, giúp bệnh nhân không cần phải tốn kém và mất thời gian đi đến bệnh viện và phòng khám.
Những gì các nhà tâm lý học xã hội Hochbaum, Rosenstock và Kegels quan sát được thật đáng ngạc nhiên: Mặc dù khả năng tiếp cận và sự tiện lợi tăng lên, nhưng vẫn có rất ít người tham gia (Daniati và cộng sự, 2021; Skinner và cộng sự, 2015).
Tại sao lại như vậy?
Các nhà nghiên cứu này đưa ra giả thuyết rằng niềm tin, thái độ và hiểu biết của bệnh nhân về bệnh tật và chăm sóc sức khỏe ảnh hưởng rất lớn đến khả năng họ sẽ tìm kiếm các biện pháp điều trị và sàng lọc phòng ngừa (Janz & Becker, 1984).
Giả thuyết này dẫn đến mô hình niềm tin sức khỏe (HBM).
HBM bao gồm năm khái niệm sau:
- Nhận thức về nguy cơ mắc bệnh mô tả niềm tin của cá nhân về khả năng mắc phải một tình trạng sức khỏe cụ thể.
- Mức độ nghiêm trọng được nhận thức đề cập đến niềm tin của cá nhân về mức độ nghiêm trọng của tình trạng sức khỏe và hậu quả của nó.
- Lợi ích nhận thức mô tả niềm tin vào hiệu quả của việc thực hiện hành động nhằm giảm thiểu rủi ro hoặc mức độ nghiêm trọng của tình trạng sức khỏe.
- Rào cản nhận thức đề cập đến những trở ngại hoặc chi phí nhận thức liên quan đến việc thực hiện hành động nhằm giảm thiểu rủi ro hoặc mức độ nghiêm trọng của tình trạng sức khỏe.
- Các tín hiệu hành động là những yếu tố thúc đẩy cá nhân hành động, chẳng hạn như các triệu chứng, chiến dịch truyền thông hoặc khuyến nghị từ nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
Mô hình niềm tin sức khỏe sau đó đã được sửa đổi để bao gồm các yếu tố bổ sung. Đó là sự tự tin, niềm tin của chúng ta vào khả năng hành động và tầm quan trọng của các yếu tố xã hội-nhân khẩu học.
Mặc dù mục đích sử dụng ban đầu của HBM là để giải thích tình trạng tham gia thấp vào các chương trình sàng lọc phòng ngừa bệnh tật, nhưng sau đó nó đã được áp dụng cho các tình huống khác. Bao gồm các biện pháp điều trị cai thuốc lá, chương trình tiêm chủng và tuân thủ điều trị.
Các thành phần chính của lý thuyết mô hình niềm tin sức khỏe
Mô hình niềm tin về sức khỏe bao gồm một số thành phần quan trọng để hiểu và dự đoán các hành vi liên quan đến sức khỏe.
Các thành phần này giải thích cách cá nhân đánh giá mối đe dọa của các hành vi và bệnh tật, diễn giải và đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị, cuối cùng định hình quyết định áp dụng các hành vi thúc đẩy sức khỏe của họ (Abraham & Sheeran, 2015).
Chúng tôi sẽ xem xét từng thành phần chi tiết hơn ở phần dưới.
Nhận thức được sự nhạy cảm
Nhận thức về khả năng mắc bệnh đề cập đến cách niềm tin của một cá nhân vào khả năng dễ bị tổn thương của họ đối với một căn bệnh cụ thể có thể dẫn đến các hành động và hành vi phòng ngừa.
Ví dụ, những người tin rằng họ có nguy cơ mắc bệnh cúm nghiêm trọng có nhiều khả năng lựa chọn vắc-xin cúm hơn.
Mức độ nghiêm trọng được nhận thức
Mọi người có nhiều khả năng tham gia vào các hành vi để giảm thiểu các vấn đề sức khỏe khi họ coi một vấn đề sức khỏe là nghiêm trọng và nghĩ rằng nó có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Điều này được gọi là mức độ nghiêm trọng được nhận thức .
Ví dụ, biết được các rủi ro của các bệnh liên quan đến hút thuốc có thể khuyến khích bỏ thuốc.
Lợi ích nhận thấy
Lợi ích nhận thức mô tả cách các cá nhân cũng có nhiều khả năng tham gia vào một số hành vi nhất định nếu họ nhận thức tích cực về lợi ích của những hành vi đó.
Ví dụ, những người nhận thức tích cực về lợi ích của việc tập thể dục thường xuyên có nhiều khả năng tập thể dục hơn những người đánh giá thấp hoặc không nhận ra lợi ích của việc tập thể dục.
Rào cản nhận thức
Rào cản nhận thức đề cập đến mức độ nghiêm trọng và khó khăn của các trở ngại/rào cản có thể tác động đáng kể đến việc liệu cá nhân có khả năng áp dụng một số hành vi nhất định hay không. Nếu mọi người phải vượt qua nhiều trở ngại để đạt được một mục tiêu cụ thể, họ ít có khả năng áp dụng và duy trì hành vi đó.
Những rào cản này có thể là thực tế, tâm lý hoặc xã hội và có thể bao gồm chi phí, sự bất tiện, nỗi sợ hãi hoặc thiếu sự hỗ trợ xã hội.
Nhiều ví dụ khác về rào cản bao gồm chi phí thành viên phòng tập thể dục, địa điểm phòng khám, nỗ lực tâm lý để hoàn thành một nhiệm vụ hoặc thời gian cần thiết để tập thể dục.
Gợi ý hành động
Thành phần thứ năm, tín hiệu hành động , thúc đẩy cá nhân hành động liên quan đến sức khỏe của họ. Những tín hiệu này có thể là nội tại, chẳng hạn như kinh nghiệm cá nhân, hoặc bên ngoài, chẳng hạn như lời khuyên từ các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
Những tín hiệu này ảnh hưởng đến việc ra quyết định và hành động liên quan đến sức khỏe bằng cách thu hẹp khoảng cách giữa nhận thức về rủi ro sức khỏe và việc bắt đầu các hành vi sức khỏe phù hợp.
Ví dụ, mọi người biết khi nào cần tìm đến chuyên gia chăm sóc sức khỏe nếu họ có thể xác định các triệu chứng của một số bệnh nhất định.
Tự tin
Tự tin là thành phần thứ sáu được thêm vào các bản điều chỉnh sau này của mô hình niềm tin sức khỏe. Tự tin là niềm tin của chúng ta vào khả năng thực hiện thành công các hành vi lành mạnh. Mức độ tự tin cao hơn có liên quan đến động lực và sự kiên trì lớn hơn trong việc áp dụng và duy trì các hành vi thúc đẩy sức khỏe.
Ví dụ về lòng tự tin là tin tưởng vào khả năng thành công của bản thân và nhận ra rằng chúng ta có đủ kỹ năng và kiến thức để vượt qua thử thách.
3+ Ví dụ ứng dụng mô hình niềm tin sức khỏe
Mô hình niềm tin sức khỏe có thể được áp dụng cho một số bối cảnh liên quan đến sức khỏe để giải thích hành vi và sự tham gia (Abraham & Sheeran, 2015).
Một số ví dụ bao gồm:
- Các chương trình giải quyết các hành vi phòng ngừa, chẳng hạn như sàng lọc, hành vi nguy cơ, tiêm chủng và hành vi tránh thai
- Các chương trình tuân thủ để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau
- Khám bệnh
Chúng ta sẽ xem xét sơ qua một số ứng dụng này một cách chi tiết hơn.
Chương trình cai thuốc lá
Để đo lường kiến thức và nhận thức về hành vi sức khỏe liên quan đến việc cai thuốc lá, các nhà giáo dục và chuyên gia y tế đã sử dụng bảng câu hỏi đo lường các thành phần khác nhau của HBM (Renuka & Pushpanjali, 2014).
Mục đích của nghiên cứu là xác định xem thái độ, hành vi và kiến thức về việc sử dụng thuốc lá có thể thay đổi thông qua giáo dục chăm sóc sức khỏe hay không.
Nghiên cứu này được tiến hành cụ thể trong các cơ sở chăm sóc răng miệng do mối quan hệ giữa việc sử dụng thuốc lá và sức khỏe răng miệng. Việc sử dụng thuốc lá có liên quan đến nhiều bệnh lý và tình trạng răng miệng khác nhau, bao gồm ung thư răng và hở môi và vòm miệng (Renuka & Pushpanjali, 2014).
Kết quả nghiên cứu cho thấy hành vi sức khỏe và kiến thức về thuốc lá và hành vi hút thuốc được cải thiện tổng thể.
Hành vi nha khoa cũng được cải thiện đáng kể, nhưng chỉ đối với những người tham gia trẻ tuổi hơn, những người tham gia hút thuốc lá (khác với thuốc lá điện tử) và những người đã đến nha sĩ ít nhất một lần mỗi năm.
Vì vậy, cải thiện trong ba lĩnh vực này làm giảm nguy cơ mắc các bệnh về răng miệng liên quan đến hút thuốc.
Chiến dịch tầm soát ung thư
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc kết hợp các thành phần mô hình niềm tin sức khỏe vào các chiến dịch sàng lọc ung thư là hấp dẫn và mang tính thông tin.
Ví dụ, Luquis và Kensinger (2019) phát hiện ra rằng hai thành phần của mô hình niềm tin sức khỏe — khả năng dễ mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng — có thể dự đoán đáng kể liệu những người trẻ tuổi có thường xuyên sàng lọc các loại ung thư khác nhau hay không.
Chiến dịch tiêm chủng
Các nghiên cứu trước đây đã tìm thấy mối tương quan đáng kể giữa một số thành phần của mô hình niềm tin sức khỏe và sự do dự tiêm chủng. Một đánh giá có hệ thống về 16 nghiên cứu với hơn 30.000 người tham gia cho thấy sự do dự tiêm chủng có liên quan đến các rào cản được nhận thức theo cách tích cực (Limbu et al., 2022).
Mặt khác, sự do dự tiêm vắc-xin có liên quan đến lợi ích được nhận thức, khả năng nhạy cảm được nhận thức, tín hiệu hành động, mức độ nghiêm trọng được nhận thức và hiệu quả bản thân theo cách tiêu cực (Limbu và cộng sự, 2022).
Những kết quả này xác nhận những phát hiện trước đây trong tài liệu (ví dụ: Mercadante & Law, 2021).
Với hiểu biết này, các cơ quan và tổ chức y tế có thể sử dụng mô hình niềm tin sức khỏe để khuyến khích tiêm chủng bằng cách giải quyết:
- Nhận thức của cá nhân về khả năng mắc các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin
- Mức độ nghiêm trọng của những căn bệnh đó
- Lợi ích của việc tiêm chủng đối với sức khỏe cá nhân và cộng đồng
- Các chiến lược để vượt qua các rào cản liên quan đến vắc-xin, chẳng hạn như sự do dự về vắc-xin và thông tin sai lệch
Các lĩnh vực khác mà mô hình niềm tin về sức khỏe đã được áp dụng thành công bao gồm:
- Bệnh tiểu đường (Gillibrand & Stevenson, 2006; Sharifirad và cộng sự, 2006)
- Bài tập (King et al., 2013)
Điều thú vị là việc áp dụng mô hình niềm tin sức khỏe bên ngoài lĩnh vực y tế ít thành công hơn. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy mô hình niềm tin sức khỏe có giá trị dự đoán hạn chế trong việc giải thích và cải thiện việc sử dụng dây an toàn (Şimşekoğlu & Lajunen, 2008; Tavafian và cộng sự, 2011).
Những ví dụ này minh họa cách mô hình niềm tin về sức khỏe có thể cung cấp thông tin cho việc phát triển và triển khai các sáng kiến tăng cường sức khỏe trong nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau.
Cập nhật và sửa đổi mô hình niềm tin sức khỏe
Trong nhiều năm qua, mô hình niềm tin về sức khỏe đã trải qua nhiều lần cập nhật và sửa đổi để giải quyết những thiếu sót và chỉ trích.
Sau đây là một số cập nhật và sửa đổi bao gồm:
Bao gồm các cấu trúc bổ sung
Một sửa đổi quan trọng liên quan đến việc đưa thêm các cấu trúc ngoài các thành phần ban đầu của mô hình niềm tin sức khỏe HBM. Ví dụ, tính tự hiệu quả, đề cập đến niềm tin của một cá nhân vào khả năng thực hiện thành công một hành vi cụ thể, đã được đưa vào mô hình sau nghiên cứu của King (1982, như được trích dẫn trong Abraham & Sheeran, 2015).
King lập luận rằng sự tự tin là một yếu tố dự báo tuyệt vời cho những bệnh nhân tham gia sàng lọc tăng huyết áp (King, 1982, như được trích dẫn trong Abraham & Sheeran, 2015). Theo thời gian, khái niệm này đã kết hợp với nghiên cứu về vị trí kiểm soát và kiểm soát nhận thức và được gọi là sự tự tin.
Tích hợp với lý thuyết nhận thức xã hội
Hiệu quả của mô hình niềm tin sức khỏe được cải thiện khi sử dụng cùng với các lý thuyết khác. Một ví dụ như vậy là lý thuyết nhận thức xã hội (SCT).
Lý thuyết nhận thức xã hội nhấn mạnh vai trò của việc học tập thông qua quan sát, ảnh hưởng xã hội và tự điều chỉnh trong việc hình thành các hành vi sức khỏe (Abraham & Sheeran, 2015).
Việc tích hợp SCT với mô hình niềm tin sức khỏe giúp hiểu biết toàn diện hơn về cách niềm tin, môi trường xã hội và lòng tự tin của cá nhân ảnh hưởng đến các quyết định và hành động liên quan đến sức khỏe.
Kết hợp công nghệ
Với sự tiến bộ của công nghệ, các nhà nghiên cứu và học viên đã khám phá việc sử dụng các nền tảng kỹ thuật số, ứng dụng di động và can thiệp trực tuyến để áp dụng các nguyên tắc của mô hình niềm tin về sức khỏe trong việc thúc đẩy các hành vi sức khỏe.
Những can thiệp dựa trên công nghệ này tận dụng các tính năng tương tác, phản hồi được cá nhân hóa và hỗ trợ xã hội để nâng cao động lực, khả năng tự chủ và sự tham gia của cá nhân vào các hoạt động tăng cường sức khỏe (Kim & Park, 2012).
Ngoài ra, khi kết hợp với mô hình chấp nhận công nghệ để đo lường mức độ hữu ích được nhận thức của Internet đối với thông tin sức khỏe và thái độ đối với việc sử dụng Internet cho mục đích sức khỏe, những tác động tích cực của HBM được khuếch đại và mô hình được củng cố (Ahadzadeh và cộng sự, 2015).
Nhìn chung, các bản cập nhật và sửa đổi đối với mô hình niềm tin về sức khỏe phản ánh những nỗ lực nhằm tăng cường tính vững chắc về mặt lý thuyết, tiện ích thực tế và tính phù hợp về mặt văn hóa trong việc thúc đẩy thay đổi hành vi sức khỏe trên nhiều nhóm dân số và bối cảnh khác nhau.
Những lời chỉ trích về mô hình niềm tin sức khỏe HBM
Những lời chỉ trích ban đầu về mô hình tập trung vào các cấu trúc chưa được định nghĩa rõ ràng hỗ trợ cho HBM và sức mạnh thống kê dự đoán kém của nó (Armitage & Conner, 2000).
Mặc dù đã có những thay đổi, nhưng không phải tất cả các nhà nghiên cứu và tác giả đều đồng ý về những cải tiến và thay đổi được thực hiện đối với mô hình niềm tin về sức khỏe.
Một số tranh cãi liên quan đến những cải tiến và sửa đổi bao gồm những bất đồng về mặt lý thuyết về các cấu trúc cơ bản tạo nên mô hình. Ngoài ra, có sự chồng chéo đáng kể giữa các mô hình giải thích hành vi sức khỏe, chẳng hạn như mô hình niềm tin sức khỏe và một lý thuyết khác, lý thuyết động lực bảo vệ (Abraham & Sheeran, 2015).
Những lời chỉ trích khác bao gồm thực tế là HBM phần lớn bỏ qua các rào cản về mặt cấu trúc. Ví dụ, việc thay đổi thái độ và niềm tin về chăm sóc sức khỏe không có tác dụng gì nhiều trong việc chống lại chi phí điều trị chăm sóc sức khỏe (Wong và cộng sự, 2020).
Bất chấp những tranh cãi và thách thức này, mô hình niềm tin về sức khỏe vẫn là khuôn khổ có giá trị để hiểu và thúc đẩy thay đổi hành vi sức khỏe.
Các nhà nghiên cứu tiếp tục khám phá các ứng dụng của nó, tinh chỉnh các cấu trúc của nó và đánh giá hiệu quả của nó trong nhiều bối cảnh khác nhau. Các cuộc tranh luận xung quanh HBM góp phần vào các cuộc thảo luận đang diễn ra trong tâm lý học sức khỏe và sức khỏe cộng đồng, thúc đẩy sự phản ánh quan trọng và đổi mới trong lý thuyết và thực hành.
Một lời từ PSYEZ
Mô hình Niềm tin Sức khỏe (Health Belief Model – HBM) đã chứng minh được giá trị bền vững trong lĩnh vực nghiên cứu hành vi sức khỏe kể từ khi ra đời vào những năm 1950. Với việc tập trung vào các yếu tố nhận thức như nguy cơ cảm nhận, mức độ nghiêm trọng, lợi ích và rào cản, cùng với các tín hiệu hành động và sự tự tin, HBM đã giúp giải thích tại sao cá nhân lại lựa chọn (hoặc không lựa chọn) thực hiện các hành vi sức khỏe nhất định.
Qua thời gian, mô hình đã được mở rộng, tích hợp thêm các lý thuyết và công nghệ mới để thích ứng với bối cảnh xã hội và kỹ thuật số hiện đại. Các ứng dụng thực tế của HBM trong các lĩnh vực như sàng lọc bệnh, cai thuốc lá, tiêm chủng và quản lý bệnh mãn tính đã chứng minh tính hữu dụng và linh hoạt của mô hình.
Tuy nhiên, những lời chỉ trích về mặt lý thuyết, khả năng dự đoán hạn chế trong một số lĩnh vực, và việc bỏ qua các yếu tố cấu trúc như điều kiện kinh tế xã hội cho thấy HBM không phải là một khuôn khổ hoàn hảo. Sự tranh luận xoay quanh HBM, thay vì làm giảm giá trị của nó, lại cho thấy tầm quan trọng của việc liên tục đánh giá và cải tiến các mô hình lý thuyết trong khoa học hành vi và sức khỏe.
Tóm lại, HBM vẫn là một công cụ nền tảng có giá trị trong việc hiểu và thúc đẩy thay đổi hành vi sức khỏe. Việc sử dụng HBM một cách linh hoạt, kết hợp với các mô hình khác và các yếu tố bối cảnh, sẽ tiếp tục nâng cao hiệu quả của các chương trình chăm sóc sức khỏe trong hiện tại và tương lai.
Nguồn tham khảo
Abraham, C., & Sheeran, P. (2015). The health belief model. Predicting health behavior: Research and Practice with Social Cognition Models, 2, 30–55.
Ahadzadeh, A. S., Sharif, S. P., Ong, F. S., & Khong, K. W. (2015). Integrating health belief model and technology acceptance model: An investigation of health-related internet use. Journal of Medical Internet Research, 17(2).
Armitage, C. J., & Conner, M. (2000). Social cognition models and health behaviour: A structured review. Psychology & Health, 15(2), 173–189.
Australian Institute of Health and Welfare. (2023, December 1). Cancer screening. Retrieved April 8, 2024, from https://www.aihw.gov.au/reports/australias-health/cancer-screening-and-treatment
Concha, M., Villar, M. E., & Azevedo, L. (2014). Health attitudes and beliefs tool kit. Technical Assistance Network for Children’s Behavioral Health. University of Maryland, Baltimore.
Daniati, N., Widjaja, G., Olalla Gracìa, M., Chaudhary, P., Nader Shalaby, M., Chupradit, S., & Fakri Mustafa, Y. (2021). The health belief model’s application in the development of health behaviors. Health Education and Health Promotion, 9(5), 521–527.
Gillibrand, R., & Stevenson, J. (2006). The extended health belief model applied to the experience of diabetes in young people. British Journal of Health Psychology, 11(1), 155–169.
Janz, N. K., & Becker, M. H. (1984). The health belief model: A decade later. Health Education Quarterly, 11(1), 1–47.
Kim, J., & Park, H. A. (2012). Development of a health information technology acceptance model using consumers’ health behavior intention. Journal of Medical Internet Research, 14(5).
King, K. A., Vidourek, R. A., English, L., & Merianos, A. L. (2013). Vigorous physical activity among college students: Using the health belief model to assess involvement and social support. Archives of Exercise in Health and Disease, 4(2), 267–279.
Limbu, Y. B., Gautam, R. K., & Pham, L. (2022). The health belief model applied to COVID-19 vaccine hesitancy: A systematic review. Vaccines, 10(6).
Luquis, R. R., & Kensinger, W. S. (2019). Applying the health belief model to assess prevention services among young adults. International Journal of Health Promotion and Education, 57(1), 37–47.
Mercadante, A. R., & Law, A. V. (2021). Will they, or won’t they? Examining patients’ vaccine intention for flu and COVID-19 using the health belief model. Research in Social and Administrative Pharmacy, 17(9), 1596–1605.
Orji, R., Vassileva, J., & Mandryk, R. (2012). Towards an effective health interventions design: An extension of the health belief model. Online Journal of Public Health Informatics, 4(3).
Renuka, P., & Pushpanjali, K. (2014). Effectiveness of health belief model in motivating for tobacco cessation and to improving knowledge, attitude and behavior of tobacco users. Cancer and Oncology Research, 2(4), 43–50.
Sharifirad, G., Entezari, M. H., Kamran, A., & Azadbakht, L. (2009). The effectiveness of nutritional education on the knowledge of diabetic patients using the health belief model. Journal of Research in Medical Sciences, 14(1).
Şimşekoğlu, Ö., & Lajunen, T. (2008). Social psychology of seat belt use: A comparison of theory of planned behavior and health belief model. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 11(3), 181–191.
Skinner, C. S., Tiro, J., & Champion, V. L. (2015). Background on the health belief model. Health Behavior: Theory, Research, and Practice, 75, 1–34.
Tavafian, S. S., Aghamolaei, T., Gregory, D., & Madani, A. (2011). Prediction of seat belt use among Iranian automobile drivers: Application of the theory of planned behavior and the health belief model. Traffic Injury Prevention, 12(1), 48–53.
Wong, L. P., Alias, H., Wong, P. F., Lee, H. Y., & AbuBakar, S. (2020). The use of the health belief model to assess predictors of intent to receive the COVID-19 vaccine and willingness to pay. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(9), 2204–2214.
Wu, S., Feng, X., & Sun, X. (2020). Development and evaluation of the health belief model scale for exercise. International Journal of Nursing Sciences, 7, S23–S30.
