Lý thuyết công lý của John Rawls, được coi là sự phản ánh đương đại của các lý thuyết đạo đức bình đẳng, đề cập đến vấn đề phân phối công bằng các hàng hóa xã hội.
Mục tiêu đầu tiên của lý thuyết Rawls là đạt được một cộng đồng được quản lý tốt và có trật tự thông qua việc thiết lập một hệ thống phân phối công bằng các hàng hóa xã hội. Ông nhấn mạnh vào nhu cầu tập trung vào sự công bằng thay vì sự công bằng tuyệt đối trong việc phân phối.
Rawls cho rằng các cá nhân sẽ có thể theo đuổi các mục tiêu của riêng mình và hiện thực hóa các kế hoạch cuộc sống hợp lý của họ trong một cộng đồng được quản lý tốt và có trật tự. Rawls đã phát triển ý tưởng này bằng cách tuân theo diễn ngôn về hợp đồng xã hội được John Locke, Jan Jacques Rousseau và Immanuel Kant đưa ra vào thế kỷ 17 và 18.
Locke cho rằng quyền lực chính trị xuất hiện từ một hợp đồng xã hội giữa người được quản lý và người quản lý với sự đồng ý tự nguyện của người được quản lý. Rawls đưa ý tưởng về hợp đồng xã hội đi xa hơn và nhằm đưa ra một lập luận tạo thành cơ sở cho hệ thống công lý xã hội hiện đại.
Rawls bắt đầu lập luận của mình bằng cách định nghĩa khái niệm “tốt” là sự thỏa mãn các mong muốn hợp lý. Rawls cho rằng mỗi cá nhân tự lập kế hoạch cuộc sống hợp lý của mình tùy thuộc vào khái niệm “tốt” của riêng mình. Kế hoạch cuộc sống hợp lý là kế hoạch không thể cải thiện hơn và được ưu tiên hơn bất kỳ lựa chọn nào khác.
Theo Rawls, xã hội chịu trách nhiệm phân phối các hàng hóa cơ bản cần thiết cho các cá nhân thực hiện kế hoạch sống hợp lý của họ. Rawls hướng tới việc phân phối công bằng các hàng hóa cơ bản này để phát triển lý thuyết công lý.
Rawls đưa ra rằng chủ thể đầu tiên của công lý là cấu trúc cơ bản của xã hội. Ông tuyên bố các thể chế xã hội phân phối hàng hóa nên được cấu trúc để hoạt động theo các nguyên tắc công lý trong khi phân phối các quyền và trách nhiệm cơ bản. Do đó, bước đầu tiên để có một xã hội được quản lý tốt là xác định các nguyên tắc công lý.
Ngay khi các nguyên tắc công lý được xác định, các thể chế xã hội của xã hội sẽ được hình thành để phân phối các hàng hóa chính theo các nguyên tắc này, do đó xã hội được quản lý tốt sẽ đạt được.
Rawls đề cập đến công lý trên cơ sở công bằng và đưa ra rằng công bằng đạt được khi mỗi cá nhân đều có quyền tiếp cận các dịch vụ mà họ cần. Điểm quan trọng trong quan điểm của Rawls là công lý có thể đạt được không phải bằng công bằng tuyệt đối mà bằng công bằng và biện minh cho tuyên bố của ông dựa trên hai nguyên tắc.
Rawls khởi đầu lý thuyết công lý của mình bằng câu hỏi; chúng ta nên đồng ý về những nguyên tắc nào để đạt được một xã hội có cấu trúc cơ bản công bằng? Xã hội được hình thành bằng cách tập hợp những cá nhân có khái niệm riêng về “cái tốt”. Cá nhân là những sinh vật lý trí do đó họ có khả năng lập kế hoạch cuộc đời của mình tùy thuộc vào khái niệm riêng của họ về cái tốt và những kế hoạch này có thể thay đổi hoặc cải thiện khi cần thiết.
Lý thuyết Công lý của John Rawls: công lý của một xã hội tự do
Công lý như sự công bằng là lý thuyết công lý của John Rawls cho một xã hội tự do. Là một thành viên của gia đình các quan niệm chính trị tự do về công lý, nó cung cấp một khuôn khổ cho việc sử dụng hợp pháp quyền lực chính trị. Tuy nhiên, tính hợp pháp chỉ là tiêu chuẩn tối thiểu về khả năng chấp nhận về mặt đạo đức; một trật tự chính trị có thể hợp pháp mà không cần công bằng. Công lý đặt ra tiêu chuẩn tối đa: sự sắp xếp các thể chế xã hội tốt nhất về mặt đạo đức.
Rawls xây dựng công lý như sự công bằng xung quanh các diễn giải cụ thể về các ý tưởng rằng công dân được tự do và bình đẳng, và rằng xã hội nên công bằng. Ông coi đó là giải quyết những căng thẳng giữa các ý tưởng về tự do và bình đẳng, vốn đã được nêu bật bởi cả sự chỉ trích của chủ nghĩa xã hội đối với nền dân chủ tự do và sự chỉ trích của phe bảo thủ đối với nhà nước phúc lợi hiện đại.
Rawls cũng lập luận rằng công lý như sự công bằng vượt trội hơn so với truyền thống thống trị trong tư tưởng chính trị hiện đại: chủ nghĩa vị lợi.
Trong chủ nghĩa tự do bình đẳng của Rawls, công dân đối xử với nhau như những người bình đẳng trong một trật tự xã hội được xác định bởi sự có đi có lại, thay vì trong hệ thống phân cấp địa vị bất công quen thuộc ngày nay.
Những bất bình đẳng đáng kể về chính trị và kinh tế thường đi kèm với những bất bình đẳng về địa vị xã hội, khuyến khích những người có địa vị thấp hơn bị cả bản thân họ và những người khác coi là thấp kém. Điều này có thể khơi dậy thái độ tôn kính và phục tùng rộng rãi ở một bên, và ý chí thống trị và kiêu ngạo ở bên kia.
Những tác động của bất bình đẳng xã hội và kinh tế này có thể là những điều xấu xa nghiêm trọng và những thái độ mà chúng tạo ra những tệ nạn lớn… Địa vị cố định được gán cho bởi sự ra đời, hoặc bởi giới tính hoặc chủng tộc, đặc biệt đáng ghét ( JF , 131).
Cấu trúc cơ bản của xã hội
Công lý như sự công bằng nhằm mục đích mô tả sự sắp xếp công bằng của các thể chế chính trị và xã hội lớn của một xã hội tự do: hiến pháp chính trị, hệ thống pháp luật, nền kinh tế, gia đình, v.v. Rawls gọi sự sắp xếp của các thể chế này là cấu trúc cơ bản của xã hội.
Cấu trúc cơ bản là vị trí của công lý vì các thể chế này phân phối các lợi ích và gánh nặng chính của đời sống xã hội: ai sẽ nhận được sự công nhận của xã hội, ai sẽ có những quyền cơ bản nào, ai sẽ có cơ hội để có được loại công việc nào, sự phân phối thu nhập và của cải sẽ như thế nào, v.v.
Hình thức cấu trúc cơ bản của xã hội sẽ có tác động sâu sắc đến cuộc sống của công dân. Cấu trúc cơ bản sẽ ảnh hưởng không chỉ đến triển vọng cuộc sống của công dân mà còn ảnh hưởng sâu sắc hơn đến mục tiêu, thái độ, mối quan hệ và tính cách của họ. Các thể chế có ảnh hưởng sâu rộng như vậy đến cuộc sống của mọi người cần phải có lý do chính đáng.
Vì việc rời khỏi xã hội của một người không phải là lựa chọn thực tế đối với hầu hết mọi người, nên lý do chính đáng không thể là công dân đã đồng ý với một cấu trúc cơ bản bằng cách ở lại đất nước. Và vì các quy tắc của bất kỳ cấu trúc cơ bản nào cũng sẽ được thực thi một cách cưỡng bức, thường là với các hình phạt nghiêm khắc, nên nhu cầu biện minh cho việc áp đặt bất kỳ bộ quy tắc cụ thể nào sẽ càng tăng cao hơn nữa.
Khi đặt ra công lý là sự công bằng, Rawls cho rằng xã hội tự do đang nói đến được đánh dấu bằng chủ nghĩa đa nguyên hợp lý như đã mô tả ở trên, và cũng cho rằng nó nằm trong những điều kiện thuận lợi hợp lý: có đủ nguồn lực để có thể đáp ứng được nhu cầu cơ bản của mọi người.
Rawls đưa ra giả định đơn giản hóa rằng xã hội tự cung tự cấp và khép kín, do đó công dân chỉ gia nhập xã hội khi sinh ra và chỉ rời khỏi xã hội khi chết. Ông cũng giới hạn sự chú ý của mình chủ yếu vào lý thuyết lý tưởng, gạt sang một bên những lý thuyết không lý tưởng như lý thuyết về công lý hình sự.
Hai ý tưởng chỉ đạo lý thuyết công lý của John Rawls
Hợp tác xã hội dưới một hình thức nào đó là cần thiết để công dân có thể sống một cuộc sống đàng hoàng. Tuy nhiên, công dân không thờ ơ với cách thức lợi ích và gánh nặng của sự hợp tác sẽ được chia đều cho họ. Các nguyên tắc công lý như sự công bằng của Rawls nêu rõ các ý tưởng tự do cốt lõi rằng hợp tác phải công bằng với tất cả công dân được coi là tự do và bình đẳng. Cách diễn giải đặc biệt mà Rawls đưa ra cho các khái niệm này có thể được coi là sự kết hợp giữa luận điểm tiêu cực và tích cực.
Luận đề phủ định của Rawls bắt đầu với ý tưởng rằng công dân không xứng đáng được sinh ra trong một gia đình giàu hay nghèo, được sinh ra tự nhiên có năng khiếu hơn hoặc kém hơn những người khác, được sinh ra là nam hay nữ, được sinh ra là thành viên của một nhóm chủng tộc cụ thể, v.v. Vì những đặc điểm này của con người là tùy ý về mặt đạo đức theo nghĩa này, nên công dân không có quyền được hưởng nhiều lợi ích hơn từ sự hợp tác xã hội chỉ vì chúng.
Ví dụ, thực tế là một công dân sinh ra giàu có, da trắng và là nam giới không tự nó đưa ra lý do để công dân này được các thể chế xã hội ưu ái.
Luận đề phủ định này không nói về cách phân phối hàng hóa xã hội; nó chỉ đơn thuần là dọn sạch các sàn. Luận đề phân phối tích cực của Rawls là sự có đi có lại dựa trên bình đẳng. Tất cả hàng hóa xã hội phải được phân phối bình đẳng, trừ khi việc phân phối không bình đẳng sẽ có lợi cho mọi người. Ý tưởng chỉ đạo là vì công dân về cơ bản là bình đẳng, nên lý luận về công lý phải bắt đầu từ giả định rằng hàng hóa do hợp tác sản xuất phải được chia đều.
Sau đó, công lý đòi hỏi rằng bất kỳ bất bình đẳng nào cũng phải có lợi cho tất cả công dân, và đặc biệt phải có lợi cho những người có ít nhất. Bình đẳng đặt ra đường cơ sở; từ đó, bất kỳ bất bình đẳng nào cũng phải cải thiện hoàn cảnh của mọi người, và đặc biệt là hoàn cảnh của những người tồi tệ nhất. Những yêu cầu mạnh mẽ về bình đẳng và lợi thế có đi có lại này là đặc điểm nổi bật của lý thuyết công lý của Rawls.
Hai nguyên tắc công lý của John Rawls
Lý thuyết công lý của Rawls nhằm mục đích tạo nên một hệ thống đảm bảo phân phối công bằng các hàng hóa xã hội cơ bản. Hệ thống này đòi hỏi phải thành lập các thể chế để phân phối các hàng hóa xã hội cơ bản theo các nguyên tắc công bằng và công lý. Các thể chế được thành lập để phân phối công bằng các hàng hóa xã hội cơ bản là chủ thể của công lý. Rawls hình dung ra một Vị trí màn vô minh giả định để xác định các nguyên tắc công lý.
Các cá nhân được coi là hợp lý và có khả năng đưa ra các quyết định hợp lý như một tiên nghiệm. Một sự chấp nhận tiên nghiệm khác là các cá nhân biết cách đạt được tiện ích lớn nhất và lợi ích cao nhất là gì khi họ ở Vị trí màn vô minh, tập hợp lại để quyết định các nguyên tắc. Các cá nhân được coi là ẩn sau bức màn vô minh khi họ ở Vị trí màn vô minh.
Bức màn vô minh tạo ra một môi trường mà các cá nhân không biết về địa vị xã hội, giới tính, độ tuổi, dân tộc, khả năng, trình độ thông minh, trình độ học vấn của mình, v.v. Ngoài ra, bức màn ngăn cản các cá nhân nhớ lại khái niệm về lợi ích của riêng họ và theo đó là các kế hoạch cuộc sống của họ.
Rawls đưa ra rằng bức màn vô minh là sự đảm bảo về tính khách quan của các cá nhân khi họ quyết định về các nguyên tắc công lý. Các nguyên tắc phải công bằng vì lợi ích cá nhân hoàn toàn ẩn sau bức màn vô minh, do đó các nguyên tắc này được chấp nhận là các nguyên tắc cơ bản của công lý. Các thể chế được thành lập theo sự tuân thủ các nguyên tắc công lý.
Vì các nhiệm vụ hành chính của các thể chế này tương thích với các nguyên tắc công lý nên chúng công bằng, vô tư và khách quan theo bản chất. Rawls tuyên bố rằng các cá nhân lý trí đồng ý về hai nguyên tắc cơ bản của công lý ở Vị trí màn vô minh đằng sau bức màn vô minh.
Những ý tưởng chỉ đạo về công lý như sự công bằng được hình thành theo thể chế thông qua hai nguyên tắc công lý:
Nguyên tắc thứ nhất: Mỗi người đều có cùng yêu sách bất khả xâm phạm đối với một chế độ hoàn toàn đầy đủ về các quyền tự do cơ bản bình đẳng, chế độ này tương thích với chế độ tự do tương tự cho tất cả mọi người;
Nguyên tắc thứ hai: Bất bình đẳng xã hội và kinh tế phải thỏa mãn hai điều kiện:
- Họ sẽ được bổ nhiệm vào các chức vụ và vị trí mở cho tất cả mọi người trong điều kiện bình đẳng về cơ hội;
- Chúng phải mang lại lợi ích lớn nhất cho những thành viên kém may mắn nhất trong xã hội ( nguyên tắc khác biệt ) ( JF , 42–43).
Nguyên tắc đầu tiên về quyền tự do cơ bản bình đẳng phải được thể hiện trong hiến pháp chính trị, trong khi nguyên tắc thứ hai chủ yếu áp dụng cho luật điều chỉnh các thể chế kinh tế. Việc thực hiện nguyên tắc đầu tiên được ưu tiên hơn việc thực hiện nguyên tắc thứ hai, và trong nguyên tắc thứ hai, bình đẳng công bằng về cơ hội được ưu tiên hơn nguyên tắc khác biệt.
Nguyên tắc đầu tiên khẳng định rằng mọi công dân đều phải có các quyền và tự do cơ bản quen thuộc: tự do lương tâm và tự do lập hội, tự do ngôn luận và tự do cá nhân, quyền bầu cử, giữ chức vụ công, được đối xử theo pháp luật, v.v. Nguyên tắc đầu tiên trao các quyền và tự do này cho mọi công dân một cách bình đẳng. Các quyền không bình đẳng sẽ không có lợi cho những người sẽ nhận được ít quyền hơn, vì vậy công lý đòi hỏi quyền bình đẳng cho tất cả mọi người, trong mọi hoàn cảnh bình thường.
Nguyên tắc đầu tiên của Rawls khẳng định niềm tin rộng rãi về tầm quan trọng của các quyền cơ bản và quyền tự do bình đẳng. Hai đặc điểm nữa làm cho nguyên tắc này trở nên khác biệt. Đầu tiên là ưu tiên của nó: các quyền cơ bản và quyền tự do không được đánh đổi với các lợi ích xã hội khác. Ví dụ, nguyên tắc đầu tiên không cho phép một chính sách miễn trừ nghĩa vụ quân sự cho sinh viên đại học với lý do rằng những công dân có học thức sẽ làm tăng năng suất kinh tế.
Nghĩa vụ quân sự là sự xâm phạm nghiêm trọng đến các quyền tự do cơ bản và nếu thực hiện nghĩa vụ quân sự thì tất cả những người có khả năng phục vụ đều phải chịu nghĩa vụ quân sự như nhau, ngay cả khi điều này có nghĩa là tăng trưởng chậm hơn. Quyền tự do bình đẳng của công dân phải được ưu tiên hơn chính sách kinh tế.
Đặc điểm nổi bật thứ hai của nguyên tắc đầu tiên của Rawls là nó đòi hỏi giá trị công bằng của các quyền tự do chính trị . Các quyền tự do chính trị là một tập hợp con của các quyền tự do cơ bản, liên quan đến quyền giữ chức vụ công, quyền tác động đến kết quả của các cuộc bầu cử quốc gia, v.v.
Đối với các quyền tự do này, Rawls yêu cầu rằng công dân không chỉ bình đẳng về mặt hình thức mà còn bình đẳng về mặt bản chất. Nghĩa là, những công dân có cùng năng lực và động lực nên có những cơ hội như nhau để giữ chức vụ, tác động đến các cuộc bầu cử, v.v. bất kể họ giàu hay nghèo. Yêu cầu về giá trị công bằng của các quyền tự do chính trị này có ý nghĩa quan trọng đối với cách thức tài trợ và điều hành các cuộc bầu cử, như sẽ được thảo luận dưới đây.
Nguyên tắc công lý thứ hai của Rawls có hai phần. Phần đầu tiên, bình đẳng công bằng về cơ hội, yêu cầu rằng những công dân có cùng tài năng và mong muốn sử dụng chúng phải có cùng cơ hội giáo dục và kinh tế bất kể họ sinh ra giàu hay nghèo. “Trong mọi bộ phận của xã hội, những người có động lực và năng khiếu tương tự đều có triển vọng về văn hóa và thành tích gần như nhau” ( JF , tr. 44).
Vì vậy, ví dụ, nếu chúng ta cho rằng các năng khiếu tự nhiên và mong muốn sử dụng chúng được phân bổ đều giữa những đứa trẻ sinh ra trong các tầng lớp xã hội khác nhau, thì trong bất kỳ loại nghề nghiệp nào (nói chung), chúng ta sẽ thấy rằng khoảng một phần tư số người trong nghề nghiệp đó được sinh ra trong 25% thu nhập cao nhất, một phần tư được sinh ra trong 25% thu nhập cao thứ hai, một phần tư được sinh ra trong 25% thu nhập thấp thứ hai và một phần tư được sinh ra trong 25% thu nhập thấp nhất.
Vì giai cấp xuất xứ là một thực tế tùy ý về mặt đạo đức đối với công dân, nên công lý không cho phép giai cấp xuất xứ biến thành cơ hội không bình đẳng cho giáo dục hoặc công việc có ý nghĩa.
Phần thứ hai của nguyên tắc thứ hai là nguyên tắc khác biệt, điều chỉnh sự phân phối của cải và thu nhập. Cho phép bất bình đẳng về của cải và thu nhập có thể dẫn đến một sản phẩm xã hội lớn hơn: ví dụ, mức lương cao hơn có thể trang trải chi phí đào tạo và giáo dục, và có thể cung cấp các động lực để lấp đầy những công việc có nhu cầu cao hơn.
Nguyên tắc khác biệt cho phép bất bình đẳng về của cải và thu nhập, miễn là những điều này sẽ có lợi cho mọi người, và cụ thể là có lợi cho những người sẽ có hoàn cảnh tồi tệ nhất. Nguyên tắc khác biệt yêu cầu, nghĩa là, bất kỳ bất bình đẳng kinh tế nào cũng phải có lợi cho những người có ít lợi thế nhất.
Để minh họa, hãy xem xét bốn cấu trúc kinh tế giả định A–D và mức thu nhập trung bình trọn đời mà các cấu trúc kinh tế khác nhau này sẽ mang lại cho các thành viên đại diện của ba nhóm:
| Kinh tế | Nhóm kém thuận lợi nhất | Nhóm giữa | Nhóm có lợi thế nhất |
| MỘT | 10.000 | 10.000 | 10.000 |
| B | 12.000 | 30.000 | 80.000 |
| C | 30.000 | 90.000 | 150.000 |
| D | 20.000 | 100.000 | 500.000 |
Ở đây, nguyên tắc khác biệt chọn Nền kinh tế C, vì nó chứa phân phối mà nhóm ít được hưởng lợi nhất đạt được nhiều nhất. Bất bình đẳng trong C có lợi cho mọi người so với phân phối hoàn toàn bình đẳng (Nền kinh tế A) và so với phân phối bình đẳng hơn (Nền kinh tế B). Nhưng nguyên tắc khác biệt không cho phép người giàu trở nên giàu hơn bằng cách bóc lột người nghèo (Nền kinh tế D).
Nguyên tắc khác biệt thể hiện sự có đi có lại dựa trên bình đẳng: từ một đường cơ sở bình đẳng, nguyên tắc này yêu cầu bất kỳ bất bình đẳng nào cũng tốt cho tất cả mọi người, và đặc biệt là đối với những người nghèo nhất.
Nguyên tắc khác biệt một phần dựa trên luận điểm phủ định rằng việc phân phối tài sản thiên nhiên là không xứng đáng. Một công dân không xứng đáng được hưởng nhiều hơn sản phẩm xã hội chỉ vì cô ấy đủ may mắn khi được sinh ra với tiềm năng phát triển các kỹ năng hiện đang có nhu cầu cao. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là mọi người đều phải nhận được cùng một phần. Thực tế là công dân có tài năng và khả năng khác nhau có thể được sử dụng để giúp mọi người trở nên tốt hơn.
Trong một xã hội được quản lý theo nguyên tắc khác biệt, công dân coi việc phân phối tài sản thiên nhiên là một tài sản chung có thể mang lại lợi ích cho tất cả mọi người. Những người được ban tặng nhiều hơn được chào đón sử dụng tài năng của họ để khiến bản thân trở nên tốt hơn, miễn là việc làm đó cũng góp phần mang lại lợi ích cho những người kém may mắn hơn.
Nguyên tắc khác biệt do đó thể hiện một lý tưởng tích cực, một lý tưởng về sự thống nhất xã hội. Trong một xã hội thỏa mãn nguyên tắc khác biệt, công dân biết rằng nền kinh tế của họ hoạt động vì lợi ích của mọi người và những người đủ may mắn khi được sinh ra với tiềm năng tự nhiên lớn hơn sẽ không trở nên giàu có hơn bằng cách bóc lột những người kém may mắn hơn.
Người ta có thể đối chiếu lý tưởng tích cực của Rawls với lý tưởng tự do theo chủ nghĩa tự do của Nozick hoặc với các ý tưởng về công lý kinh tế theo chủ nghĩa trọng dụng nhân tài đang thống trị trong nhiều nền dân chủ. Rawls nói rằng “Trong công lý như sự công bằng”, “con người đồng ý chia sẻ số phận của nhau” (TJ , 102).
Quan niệm về công dân và quyền tự do
Sau khi khảo sát hai nguyên tắc công lý của Rawls như là sự công bằng, chúng ta có thể quay lại với cách diễn giải của Rawls về các ý tưởng tự do rằng công dân được tự do và bình đẳng, và rằng xã hội phải công bằng. Rawls sử dụng các quan niệm này về công dân và xã hội để xây dựng sự biện minh chính thức cho hai nguyên tắc: lập luận từ Vị trí màn vô minh.
Diễn giải của Rawls về ý tưởng rằng công dân được tự do như sau. Công dân được tự do ở chỗ mỗi người đều thấy mình có quyền đưa ra yêu sách đối với các thể chế xã hội theo quyền của riêng mình – công dân không phải là nô lệ hay nông nô, phụ thuộc vào người khác để có được địa vị xã hội.
Công dân cũng được tự do ở chỗ họ thấy danh tính công khai của mình độc lập với bất kỳ học thuyết toàn diện cụ thể nào: một công dân cải sang đạo Hồi hoặc từ bỏ đức tin của mình sẽ mong đợi, ví dụ, giữ lại tất cả các quyền và tự do chính trị của mình trong suốt quá trình chuyển đổi. Cuối cùng, công dân được tự do trong khả năng chịu trách nhiệm lập kế hoạch cho cuộc sống của chính mình, với những cơ hội và nguồn lực mà họ có thể mong đợi một cách hợp lý.
Rawls nói rằng công dân bình đẳng vì có năng lực tham gia vào hợp tác xã hội trong suốt cuộc đời. Công dân có thể có nhiều hoặc ít kỹ năng, tài năng và quyền hạn “trên mức” mà hợp tác đòi hỏi, nhưng những khác biệt trên mức này không ảnh hưởng đến địa vị chính trị bình đẳng của công dân.
Công dân Rawlsian không chỉ tự do và bình đẳng, họ còn có lý trí và lý trí. Ý tưởng rằng công dân có lý trí quen thuộc với chủ nghĩa tự do chính trị. Công dân có lý trí có khả năng tuân thủ các điều khoản hợp tác công bằng, ngay cả khi phải hy sinh lợi ích của chính họ, miễn là những người khác cũng sẵn sàng làm như vậy.
Trong công lý như sự công bằng, Rawls gọi sự hợp lý này là khả năng có ý thức về công lý. Công dân cũng có lý trí: họ có khả năng theo đuổi và sửa đổi quan điểm của riêng mình về những gì có giá trị trong cuộc sống con người. Rawls gọi đây là khả năng quan niệm về điều tốt. Cùng nhau, những khả năng này được gọi là hai sức mạnh đạo đức.
Giống như mọi lý thuyết về công lý (ví dụ như của Locke, Rousseau và Mill), công lý như sự công bằng đòi hỏi phải giải trình về các lợi ích cơ bản của công dân: những gì công dân cần với tư cách là công dân. Rawls lấy lý thuyết của mình về các lợi ích cơ bản từ quan niệm về công dân là tự do và bình đẳng, hợp lý và lý trí. Các lợi ích cơ bản là thiết yếu để phát triển và thực hiện hai quyền năng đạo đức, và hữu ích cho việc theo đuổi một loạt các quan niệm cụ thể về cuộc sống tốt đẹp. Các lợi ích cơ bản là:
- Các quyền và tự do cơ bản;
- Tự do đi lại và tự do lựa chọn giữa nhiều ngành nghề khác nhau;
- Quyền hạn của các chức vụ và vị trí trách nhiệm;
- Thu nhập và của cải;
- Cơ sở xã hội của lòng tự trọng: sự công nhận của các tổ chức xã hội mang lại cho công dân ý thức về giá trị bản thân và sự tự tin để thực hiện kế hoạch của họ ( JF , 58–59).
Tất cả công dân được cho là có lợi ích cơ bản trong việc có được nhiều hơn những hàng hóa cơ bản này, và các thể chế chính trị phải đánh giá mức độ công dân đang làm tốt như thế nào theo những hàng hóa cơ bản mà họ có. Rawls tuyên bố rằng chính sự bình đẳng và bất bình đẳng của những hàng hóa cơ bản này có ý nghĩa chính trị lớn nhất.
Vị trí màn vô minh
Là trạng thái mà các cá nhân không biết gì về vị trí xã hội, tài năng, sở thích cá nhân của mình.
Quan niệm của Rawls về công dân và xã hội vẫn còn khá trừu tượng, và một số người có thể cho là vô hại. Vị trí màn vô minh hướng đến việc chuyển từ những quan niệm trừu tượng này sang các nguyên tắc xác định của công lý xã hội.
Quan điểm này thực hiện điều đó bằng cách dịch câu hỏi: “Những điều khoản hợp tác xã hội công bằng dành cho công dân tự do và bình đẳng là gì?” thành câu hỏi “Những điều khoản hợp tác nào mà công dân tự do và bình đẳng sẽ đồng ý trong điều kiện công bằng?”. Việc chuyển sang thỏa thuận giữa các công dân là điều đặt công lý của Rawls như là sự công bằng trong truyền thống hợp đồng xã hội của Locke, Rousseau và Kant.
Chiến lược của lập trường ban đầu là xây dựng một phương pháp lý luận mô hình hóa các ý tưởng trừu tượng về công lý để tập trung sức mạnh của chúng vào việc lựa chọn các nguyên tắc. Vì vậy, các quan niệm của Rawls về công dân và xã hội được xây dựng vào thiết kế của chính lập trường ban đầu.
Ý định của Rawls là độc giả sẽ thấy kết quả của lập trường ban đầu là hợp lý vì họ sẽ thấy cách nó thể hiện những hiểu biết hợp lý về công dân và xã hội, và cũng vì kết quả này xác nhận nhiều niềm tin được cân nhắc của họ về công lý đối với các vấn đề cụ thể.
Vị trí màn vô minh là một thí nghiệm tư duy: một tình huống tưởng tượng trong đó mỗi công dân thực sự có một đại diện, và tất cả những đại diện này đi đến một thỏa thuận về các nguyên tắc công lý nào sẽ sắp xếp các thể chế chính trị của các công dân thực sự. Thí nghiệm tư duy này tốt hơn là cố gắng để tất cả các công dân thực sự thực sự tập hợp lại để cố gắng đồng ý với các nguyên tắc công lý cho xã hội của họ.
Ngay cả khi điều đó có thể xảy ra, thì việc mặc cả giữa các công dân thực sự sẽ bị ảnh hưởng bởi đủ loại yếu tố không liên quan đến công lý, chẳng hạn như ai có thể đe dọa những người khác nhiều nhất, hoặc ai có thể cầm cự lâu nhất.
Vị trí màn vô minh trừu tượng hóa tất cả các yếu tố không liên quan như vậy. Vị trí màn vô minh là một tình huống công bằng trong đó mỗi công dân chỉ được đại diện như một công dân tự do và bình đẳng: mỗi đại diện chỉ muốn những gì công dân tự do và bình đẳng muốn, và mỗi đại diện cố gắng đồng ý với các nguyên tắc cho cấu trúc cơ bản trong khi ở vị trí công bằng đối với các đại diện khác.
Thiết kế của Vị trí màn vô minh do đó mô hình hóa các ý tưởng về tự do, bình đẳng và công bằng. Ví dụ, công bằng và bình đẳng được mô hình hóa trong Vị trí màn vô minh theo tình huống đối xứng của các bên: không có đại diện công dân nào có thể đe dọa bất kỳ đại diện công dân nào khác hoặc giữ lâu hơn để có được thỏa thuận tốt hơn.
Đặc điểm nổi bật nhất của lập trường ban đầu là bức màn vô minh, ngăn chặn các sự kiện tùy ý về công dân ảnh hưởng đến thỏa thuận giữa những người đại diện của họ. Như chúng ta đã thấy, Rawls cho rằng thực tế là một công dân thuộc một chủng tộc, giai cấp và giới tính nhất định không phải là lý do để các thể chế xã hội ưu ái hay bất lợi cho cô ấy.
Do đó, mỗi đại diện ở lập trường ban đầu đều bị tước mất kiến thức về chủng tộc, giai cấp và giới tính của công dân thực sự mà họ đại diện. Trên thực tế, bức màn vô minh tước đi của các bên tất cả các sự kiện về công dân không liên quan đến việc lựa chọn các nguyên tắc công lý: không chỉ các sự kiện về chủng tộc, giai cấp và giới tính của họ mà còn cả các sự kiện về độ tuổi, năng khiếu tự nhiên của họ, v.v.
Hơn nữa, bức màn vô minh cũng sàng lọc các thông tin cụ thể về xã hội hiện tại, để có được cái nhìn rõ ràng hơn về các đặc điểm lâu dài của một hệ thống xã hội công bằng.
Đằng sau bức màn vô minh, tình hình thông tin của các bên đại diện cho công dân thực sự như sau:
- Các bên không biết
- Chủng tộc, dân tộc, giới tính, độ tuổi, thu nhập, của cải, năng khiếu tự nhiên, học thuyết toàn diện, v.v. của bất kỳ công dân nào trong xã hội, hoặc những công dân này thuộc thế hệ nào trong lịch sử của xã hội;
- Hệ thống chính trị của xã hội, cơ cấu giai cấp, hệ thống kinh tế hoặc trình độ phát triển kinh tế.
- Các bên đều biết
- Rằng công dân trong xã hội có những học thuyết và kế hoạch toàn diện khác nhau về cuộc sống; rằng tất cả công dân đều quan tâm đến những lợi ích cơ bản hơn;
- Rằng xã hội đang trong tình trạng khan hiếm vừa phải: có đủ cho mọi người, nhưng không đủ để tất cả mọi người có được thứ họ muốn;
- Những sự thật chung và lẽ thường tình về đời sống xã hội của con người; những kết luận chung của khoa học (bao gồm kinh tế và tâm lý học) không gây tranh cãi.
Bức màn vô minh đặt những người đại diện của các công dân tự do và bình đẳng vào vị trí công bằng đối với nhau. Không bên nào có thể thúc đẩy sự đồng thuận về các nguyên tắc sẽ tùy tiện ủng hộ công dân cụ thể mà họ đại diện, vì không bên nào biết các thuộc tính cụ thể của công dân mà họ đại diện. Do đó, tình hình của các bên thể hiện các điều kiện hợp lý, trong đó các bên có thể đưa ra một thỏa thuận hợp lý.
Mỗi bên cố gắng đồng ý với các nguyên tắc sẽ tốt nhất cho công dân mà họ đại diện (tức là sẽ tối đa hóa phần hàng hóa chính của công dân đó). Vì các bên ở vị trí công bằng, nên thỏa thuận mà họ đạt được sẽ công bằng với tất cả các công dân thực tế.
Thiết kế của Vị trí màn vô minh cũng mô phỏng các khía cạnh khác trong quan niệm của Rawls về công dân và xã hội. Ví dụ, tính công khai của một xã hội có trật tự tốt được mô phỏng theo thực tế là các bên phải lựa chọn giữa các nguyên tắc có thể được tất cả công dân công khai xác nhận.
Ngoài ra còn có một số giả định khiến thỏa thuận giả định mang tính quyết định và mang tính quyết định: các bên không bị thúc đẩy bởi sự đố kỵ (tức là, bởi số lượng công dân ngoài bản thân họ sẽ có); các bên không tìm kiếm rủi ro cũng không sợ rủi ro; và các bên phải đưa ra thỏa thuận cuối cùng về các nguyên tắc cho cấu trúc cơ bản: không có “làm lại” sau khi bức màn vô minh được vén lên và các bên biết được họ đại diện cho công dân thực sự nào.
Suy luận để lựa chọn các nguyên tắc công lý xuất phát từ vị trí màn vô minh
Lập luận từ vị trí màn vô minh có hai phần. Trong phần đầu tiên, các bên đồng ý với các nguyên tắc công lý. Trong phần thứ hai, các bên kiểm tra xem một xã hội được sắp xếp theo các nguyên tắc này có thể ổn định theo thời gian hay không.
Rawls chỉ cố gắng chứng minh rằng hai nguyên tắc công lý của ông là công bằng sẽ được ưa chuộng hơn các nguyên tắc vị lợi, vì ông coi chủ nghĩa vị lợi là truyền thống cạnh tranh chính của lý luận về công lý. Do đó, các bên được đưa ra lựa chọn giữa hai nguyên tắc của Rawls và các nguyên tắc vị lợi, và được hỏi họ muốn đồng ý với nguyên tắc nào.
Phần đầu tiên của lập trường ban đầu bao gồm hai so sánh cơ bản giữa các nguyên tắc của Rawls và các nguyên tắc của chủ nghĩa vị lợi. Trong so sánh đầu tiên, các bên so sánh các nguyên tắc của Rawls với nguyên tắc tiện ích trung bình: nguyên tắc cho rằng cấu trúc cơ bản nên được sắp xếp sao cho tạo ra mức tiện ích trung bình cao nhất giữa tất cả công dân.
Rawls lập luận rằng các bên sẽ ủng hộ các nguyên tắc của ông trong so sánh này, bởi vì nguyên tắc công lý đầu tiên như sự công bằng đảm bảo quyền tự do bình đẳng cho tất cả công dân.
Trong phép so sánh đầu tiên này, Rawls lập luận rằng các bên sử dụng lý luận maximin là hợp lý: để tối đa hóa mức tối thiểu của hàng hóa cơ bản mà công dân mà họ đại diện có thể có. Và lý luận maximin, ông nói, ủng hộ công lý như sự công bằng.
Theo chủ nghĩa vị lợi trung bình, Rawls lập luận, các quyền tự do cơ bản của một số công dân có thể bị hạn chế vì lợi ích lớn hơn cho những công dân khác. Ví dụ, việc hạn chế các quyền tự do chính trị và tôn giáo của một nhóm thiểu số yếu có thể có lợi cho nhóm đa số và do đó tạo ra mức độ tiện ích trung bình cao hơn trong xã hội.
Một đảng ở vị trí màn vô minh sẽ thấy khả năng công dân của họ có thể bị từ chối các quyền tự do chính trị và tôn giáo là không thể chấp nhận được, vì thay vào đó, đảng có thể đảm bảo các quyền tự do bình đẳng cho công dân của mình bằng cách chọn công lý là sự công bằng.
Rawls cho biết, một đảng sẽ không muốn đánh cược với vị thế chính trị và những cam kết sâu sắc nhất của công dân mà họ đại diện khi họ có thể bảo vệ vị thế và các cam kết của công dân của mình ngay cả khi công dân của họ hóa ra lại là một nhóm thiểu số yếu.
Hơn nữa, Rawls nói, một xã hội được sắp xếp theo các nguyên tắc công lý như sự công bằng có những lợi thế khác so với một xã hội theo chủ nghĩa vị lợi. Đảm bảo các quyền tự do cơ bản bình đẳng cho tất cả mọi người khuyến khích tinh thần hợp tác giữa các công dân trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và loại bỏ các xung đột gây chia rẽ về việc có nên từ chối quyền tự do của một số công dân khỏi chương trình nghị sự chính trị hay không.
Ngược lại, một xã hội theo chủ nghĩa vị lợi sẽ bị chia rẽ bởi sự nghi ngờ lẫn nhau, vì các nhóm khác nhau đưa ra các lập luận rất mang tính suy đoán rằng tiện ích trung bình có thể được tăng lên bằng cách thực hiện các chính sách đảng phái của họ.
Nguyên tắc đầu tiên của Rawls, bằng cách đảm bảo các quyền tự do bình đẳng vĩnh viễn cho tất cả công dân, làm tăng sự hòa hợp xã hội bằng cách giúp công lý dễ được thực hiện hơn. Rawls tuyên bố rằng sự cân bằng của các cân nhắc ủng hộ công lý như sự công bằng so với tiện ích trung bình ở đây là quyết định.
Trong phép so sánh cơ bản thứ hai, các bên được đưa ra lựa chọn giữa công lý như sự công bằng và nguyên tắc tiện ích hạn chế. Nguyên tắc tiện ích hạn chế giống hệt với hai nguyên tắc của Rawls, ngoại trừ nguyên tắc khác biệt được thay thế bằng nguyên tắc nói rằng việc phân phối của cải và thu nhập nên tối đa hóa tiện ích trung bình, bị hạn chế bởi mức thu nhập tối thiểu được đảm bảo cho tất cả mọi người.
Trong khi phép so sánh đầu tiên tập trung vào tầm quan trọng của các quyền tự do cơ bản, phép so sánh thứ hai chứa đựng lập luận chính thức của Rawls cho nguyên tắc khác biệt.
Lý luận Maximin không đóng vai trò gì trong lập luận cho nguyên lý khác biệt. Cũng như sự ác cảm với sự không chắc chắn (JF , xvii, 43, 95, 96).
Trong phép so sánh thứ hai này, Rawls lập luận rằng các bên sẽ ủng hộ công lý như sự công bằng vì các nguyên tắc của nó cung cấp một cơ sở tốt hơn cho sự hợp tác lâu dài giữa tất cả các công dân. Ông nói rằng nguyên tắc khác biệt đòi hỏi ít hơn ở những người khá giả hơn so với tiện ích hạn chế đòi hỏi ở những người tồi tệ nhất.
Theo ông, theo nguyên tắc khác biệt, những người được ban tặng nhiều hơn được phép kiếm được nhiều của cải và thu nhập hơn, với điều kiện là việc làm đó cũng mang lại lợi ích cho những người đồng hương của họ. Ngược lại, theo tiện ích hạn chế, những người sống ở mức tối thiểu sẽ nghi ngờ rằng lợi ích của họ đã bị hy sinh để những người khá giả hơn vẫn có thể khá giả hơn. Những công dân ở mức tối thiểu này có thể trở nên hoài nghi về xã hội của họ và rút lui khỏi việc tham gia tích cực vào đời sống công cộng.
Hơn nữa, một lần nữa, rất khó để duy trì một thỏa thuận công khai về chính sách kinh tế nào thực sự sẽ tối đa hóa tiện ích trung bình, và các cuộc tranh luận về việc đặt mức tối thiểu được đảm bảo ở đâu có thể dẫn đến sự ngờ vực giữa các tầng lớp xã hội.
Thay vào đó, nguyên tắc khác biệt khuyến khích sự tin tưởng lẫn nhau và các đức tính hợp tác bằng cách đưa ra lý tưởng về sự có đi có lại về mặt kinh tế. Mỗi bên sẽ thấy những lợi ích cho công dân mà họ đại diện khi đảm bảo thế giới xã hội công lý hài hòa hơn là sự công bằng.
Bước kiểm tra cuối cùng trong quá trình lựa chọn các nguyên tắc công lý
Sau khi chọn hai nguyên tắc công lý là công bằng, các bên chuyển sang phần thứ hai của vị trí màn vô minh: kiểm tra xem các nguyên tắc này có thể sắp xếp một xã hội ổn định theo thời gian hay không. Các bên kiểm tra, tức là, liệu những người lớn lên dưới các thể chế được sắp xếp theo các nguyên tắc này có phát triển đủ thiện chí để tuân thủ chúng hay không để các nguyên tắc có thể đóng vai trò là trọng tâm của sự đồng thuận chồng chéo lâu dài.
Rawls lập luận rằng các bên sẽ thấy rằng hai nguyên tắc của ông phù hợp với lợi ích của mỗi công dân. Theo hai nguyên tắc này, các thể chế cơ bản của xã hội khẳng định quyền tự do và bình đẳng của mỗi công dân, tạo cơ sở công khai cho lòng tự trọng của mỗi công dân. Cơ sở công khai về lòng tự trọng này rất quan trọng để công dân có thể theo đuổi các kế hoạch cuộc sống của họ với năng lượng và sự tự tin.
Công dân cũng sẽ thấy rằng các quyền tự do cơ bản cho phép có đủ không gian xã hội để họ theo đuổi các quan niệm hợp lý của mình về điều tốt đẹp. Cho dù nghèo hay giàu, công dân sẽ có xu hướng không ghen tị hoặc hống hách, vì họ sẽ thấy nền kinh tế hoạt động như thế nào để hướng tới lợi ích chung của tất cả mọi người. Và công dân có thể hài lòng khi suy ngẫm về lợi ích chung mà họ có thể đạt được với nhau, bằng cách cùng nhau làm việc để duy trì các thể chế công bằng theo thời gian.
Với việc hai nguyên tắc này phù hợp với lợi ích của công dân, Rawls lập luận rằng có lý khi cho rằng công dân sẽ phát triển mong muốn hành động theo chúng. Mọi người trở nên gắn bó với những người và thể chế mà họ thấy có lợi cho họ, và hai nguyên tắc này tạo ra một thế giới xã hội mà trong đó mỗi công dân có thể theo đuổi mục đích của riêng mình trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau với những công dân khác.
Vì điều này được coi là một điều tốt, nên các nguyên tắc sẽ giành được lòng trung thành tự nguyện và ổn định của công dân. Rawls nói rằng “Quan niệm ổn định nhất về công lý là quan niệm dễ thấy đối với lý trí của chúng ta, phù hợp với lợi ích của chúng ta và không bắt nguồn từ sự từ bỏ mà từ sự khẳng định bản thân” ( TJ , 261).
Các thể chế công lý: Trình tự bốn bước
Hai phần của lập luận về công lý như sự công bằng ở trên xảy ra ở giai đoạn đầu tiên của vị trí màn vô minh. Ở giai đoạn đầu tiên này, các bên cũng đồng ý với nguyên tắc tiết kiệm công bằng để điều chỉnh số tiền mỗi thế hệ phải tiết kiệm cho các thế hệ tương lai.
Vì các bên không biết công dân mà họ đại diện đang sống ở thời đại nào, nên việc họ chọn một nguyên tắc tiết kiệm công bằng cho tất cả các thế hệ là hợp lý. Rawls nói rằng các bên không cần phải chọn một nguyên tắc tiết kiệm đòi hỏi tăng trưởng kinh tế vô tận. Thay vào đó, các bên có thể thích một “trạng thái ổn định” theo Millian là tăng trưởng thực bằng không, sau khi đạt đến một thế hệ mà hai nguyên tắc được thỏa mãn.
Sau khi thống nhất về hai nguyên tắc và một nguyên tắc tiết kiệm công bằng, các bên sau đó tiến hành thêm theo trình tự bốn giai đoạn, điều chỉnh các nguyên tắc chung này theo các điều kiện cụ thể của xã hội của những công dân mà họ đại diện.
Thông qua trình tự bốn giai đoạn này, bức màn vô minh che giấu thông tin về các đặc điểm chung của xã hội dần trở nên mỏng hơn, và các bên sử dụng thông tin mới để quyết định về các ứng dụng ngày càng xác định hơn của các nguyên tắc đã thống nhất. Các bên, nghĩa là, dần dần điền vào các chi tiết mang tính thể chế về những gì công lý đòi hỏi trong thế giới thực.
Ở giai đoạn thứ hai của vị trí màn vô minh, các bên được cung cấp thêm thông tin về văn hóa chính trị và phát triển kinh tế của xã hội, và đảm nhận nhiệm vụ xây dựng một hiến pháp hiện thực hóa hai nguyên tắc công lý. Ở giai đoạn thứ ba, các bên tìm hiểu thêm về các chi tiết của xã hội và đồng ý với luật cụ thể hiện thực hóa hai nguyên tắc trong khuôn khổ hiến pháp đã quyết định ở giai đoạn thứ hai.
Ở giai đoạn thứ tư, các bên có đầy đủ thông tin về xã hội và lý do là thẩm phán và quản trị viên để áp dụng luật đã thỏa thuận trước đó vào các trường hợp cụ thể. Khi bốn giai đoạn hoàn tất, các nguyên tắc công lý như sự công bằng được nêu rõ ràng cho đời sống chính trị của xã hội.
Để minh họa: ở giai đoạn hiến pháp (thứ hai) và lập pháp (thứ ba), các bên chỉ định các quyền tự do cơ bản như “tự do tư tưởng” thành các quyền cụ thể hơn, như quyền tự do ngôn luận chính trị. Bản thân quyền tự do ngôn luận chính trị sau đó được chỉ định thêm là quyền chỉ trích chính phủ, quyền bảo vệ báo chí khỏi sự can thiệp của chính trị, v.v.
Thông qua trình tự bốn giai đoạn, các bên cũng điều chỉnh các quyền tự do cơ bản để phù hợp với nhau và với các giá trị khác, luôn hướng tới một kế hoạch tự do tổng thể sẽ giúp công dân phát triển và thực hiện tốt nhất hai quyền năng đạo đức của họ và theo đuổi các quan niệm xác định của họ về điều tốt (PL , 289–371).
Ở các giai đoạn sau, các bên cũng xây dựng các thể chế cần thiết để hiện thực hóa giá trị công bằng của các quyền tự do chính trị bình đẳng. Về chủ đề này, Rawls kiên quyết: trừ khi có quỹ công cho các cuộc bầu cử, hạn chế đóng góp cho chiến dịch và quyền tiếp cận phương tiện truyền thông bình đẳng về cơ bản, nếu không chính trị sẽ bị kiểm soát bởi sự tập trung quyền lực kinh tế tư nhân.
Điều này sẽ khiến những công dân có năng lực ngang nhau không thể có cơ hội bình đẳng để tác động đến chính trị bất kể sự giàu có của họ, như giá trị công bằng đòi hỏi. Như ông đã nói trong một cuộc thảo luận về lý trí công, sự cân nhắc công khai phải được “giải thoát khỏi lời nguyền của đồng tiền”(PL , 449).
Các bên cố gắng hiện thực hóa nguyên tắc công lý thứ hai ở giai đoạn lập pháp, bằng cách định hình các luật điều chỉnh tài sản, hợp đồng, thuế, thừa kế, tuyển dụng, mức lương tối thiểu, v.v. Nhiệm vụ của họ không phải là phân bổ một số hàng hóa cố định xuất hiện từ hư không, mà là thiết kế một tập hợp các thể chế giáo dục, sản xuất và phân phối có hoạt động sẽ hiện thực hóa sự bình đẳng công bằng về cơ hội và nguyên tắc khác biệt theo thời gian.
Để có cơ hội bình đẳng, Rawls nhấn mạnh rằng luật pháp và chính sách phải vượt ra ngoài việc chỉ ngăn chặn sự phân biệt đối xử trong giáo dục và tuyển dụng. Để đảm bảo cơ hội công bằng bất kể giai cấp xã hội xuất xứ, nhà nước cũng phải tài trợ cho giáo dục chất lượng cao cho những người kém may mắn hơn. Hơn nữa, nhà nước cũng phải đảm bảo cả thu nhập tối thiểu cơ bản và chăm sóc sức khỏe cho tất cả mọi người.
Khi nhận ra nguyên tắc khác biệt, Rawls nói rằng mục tiêu là một trật tự kinh tế tối đa hóa vị thế của nhóm người nghèo nhất (ví dụ, lao động không có kỹ năng hoặc những người có ít hơn một nửa mức tài sản và thu nhập trung bình trong suốt cuộc đời của họ). Với việc các thể chế nhận ra các nguyên tắc trước đó đã có sẵn, điều này có thể đạt được gần đúng bằng cách, ví dụ, thay đổi tỷ lệ thuế biên và miễn thuế.
Rawls rõ ràng bác bỏ nhà nước phúc lợi (JF , 137–40). Chủ nghĩa tư bản nhà nước phúc lợi để lại quyền kiểm soát nền kinh tế trong tay một nhóm các tác nhân tư nhân giàu có. Do đó, nó không đảm bảo cho tất cả công dân đủ nguồn lực để có cơ hội gần như ngang nhau trong việc tác động đến chính trị, hoặc có đủ cơ hội ngang nhau trong giáo dục và việc làm. Do đó, nhà nước phúc lợi có xu hướng tạo ra một tầng lớp dưới bị suy thoái tinh thần.
Chủ nghĩa tư bản tự do thậm chí còn tệ hơn đối với bình đẳng so với nhà nước phúc lợi theo những chiều hướng này. Và một nền kinh tế chỉ huy xã hội chủ nghĩa sẽ trao quá nhiều quyền lực vào tay nhà nước, một lần nữa gây nguy hiểm cho bình đẳng chính trị và cũng đe dọa các quyền tự do cơ bản như quyền tự do lựa chọn việc làm.
Rawls nói rằng công lý như sự công bằng ủng hộ nền dân chủ sở hữu tài sản hoặc chủ nghĩa xã hội tự do (dân chủ). Chính phủ của nền dân chủ sở hữu tài sản thực hiện các bước để khuyến khích quyền sở hữu rộng rãi các tài sản sản xuất và tiếp cận rộng rãi với giáo dục và đào tạo. Chủ nghĩa xã hội tự do cũng tương tự, nhưng có các công ty do người lao động quản lý.
Mục tiêu của cả hai hệ thống kinh tế chính trị là cho phép tất cả công dân, ngay cả những người kém may mắn nhất, quản lý công việc của chính họ trong bối cảnh bình đẳng xã hội và kinh tế đáng kể. “Những người kém may mắn nhất, nếu mọi việc diễn ra tốt đẹp, không phải là những người bất hạnh và không may mắn – đối tượng của lòng từ thiện và lòng trắc ẩn của chúng ta, càng không phải là sự thương hại của chúng ta – mà là những người mà sự đáp trả được nợ như một vấn đề công lý cơ bản” (JF , 139).
Vị trí màn vô minh và Chủ nghĩa xây dựng chính trị
Rawls mô tả vị trí màn vô minh như một thiết bị hữu ích để đạt được sự cân bằng phản chiếu lớn hơn. Ông cho rằng giá trị của vị trí màn vô minh như một phương pháp lý luận được khẳng định khi nó chọn nguyên tắc công lý đầu tiên, vì nguyên tắc đầu tiên phù hợp với niềm tin cố định của nhiều người về tầm quan trọng của việc đảm bảo các quyền và tự do cơ bản cho tất cả mọi người.
Sau khi đạt được uy tín bằng cách xác nhận những phán đoán đạo đức cố định này, vị trí màn vô minh sau đó tiếp tục chọn các nguyên tắc cho các vấn đề mà phán đoán của mọi người có thể ít chắc chắn hơn, chẳng hạn như cách xã hội nên cấu trúc các cơ hội việc làm và phân phối của cải và thu nhập công bằng như thế nào.
Theo cách này, vị trí màn vô minh đầu tiên xác nhận và sau đó mở rộng các phán đoán chung về công lý. Đối với Rawls, điều quan trọng là cùng một phương pháp lý luận giải thích các quyền tự do cơ bản bình đẳng cũng biện minh cho sự bình đẳng về chính trị và kinh tế nhiều hơn nhiều người có thể mong đợi ban đầu.
Động lực của lập luận cho nguyên tắc đầu tiên tiếp tục đến lập luận cho nguyên tắc thứ hai. Những người tin vào các quyền tự do cơ bản bình đẳng, nhưng lại bác bỏ các đặc điểm bình đẳng khác của công lý như sự công bằng, phải cố gắng tìm một số con đường khác để biện minh cho các quyền tự do cơ bản đó.
Vị trí màn vô minh cũng là cốt lõi của lý thuyết siêu đạo đức của Rawls, chủ nghĩa xây dựng chính trị. Chủ nghĩa xây dựng chính trị là lý giải của Rawls về tính khách quan và tính hợp lệ của các phán đoán chính trị.
Rawls cho biết, vị trí màn vô minh bao gồm tất cả các khái niệm có liên quan về con người và xã hội, và các nguyên tắc lý luận thực tế, để đưa ra phán đoán về công lý. Khi có sự đồng thuận chồng chéo tập trung vào công lý như sự công bằng, vị trí màn vô minh chỉ định một quan điểm chung của công chúng mà từ đó tất cả công dân có thể lý luận về các nguyên tắc công lý và việc áp dụng chúng vào các thể chế của xã hội họ.
Các phán đoán đưa ra từ quan điểm này sau đó là đúng một cách khách quan, theo nghĩa là đưa ra lý do để công dân hành động bất kể động cơ thực sự của họ, hoặc những lý do mà họ nghĩ rằng họ có trong quan điểm cụ thể của mình.
Chủ nghĩa xây dựng chính trị không duy trì rằng lập trường ban đầu cho thấy các nguyên tắc công lý như sự công bằng là đúng. Các câu hỏi về sự thật là những câu hỏi mà công dân hợp lý có thể không đồng ý, và được mỗi công dân giải quyết từ bên trong học thuyết toàn diện của riêng mình. Tuy nhiên, các phán đoán được đưa ra từ lập trường ban đầu là hợp lệ, hoặc như Rawls nói, là hợp lý.
Tổng kết
John Rawls, với lý thuyết công lý như sự công bằng của mình, đã đóng góp một đóng góp quan trọng vào lĩnh vực triết học chính trị. Ông đưa ra một cách tiếp cận mới để xây dựng một xã hội công bằng dựa trên khái niệm “vị trí màn vô minh”, nơi các cá nhân lựa chọn các nguyên tắc công lý mà không biết về vị trí xã hội của mình. Rawls nhấn mạnh tầm quan trọng của hai nguyên tắc cơ bản: nguyên tắc tự do bình đẳng và nguyên tắc khác biệt.
Nguyên tắc đầu tiên đảm bảo rằng mọi công dân đều có quyền tự do cơ bản, trong khi nguyên tắc thứ hai cho phép bất bình đẳng kinh tế chỉ khi nó có lợi cho những người kém may mắn nhất. Lý thuyết của Rawls cung cấp một khuôn khổ lý thuyết mạnh mẽ để đánh giá các chính sách công và các thể chế xã hội, và nó đã có ảnh hưởng sâu rộng đến tư tưởng chính trị hiện đại.
Những điểm chính cần nhấn mạnh:
- Vị trí màn vô minh: Một khái niệm độc đáo giúp loại bỏ các yếu tố chủ quan và đảm bảo sự công bằng trong việc lựa chọn các nguyên tắc.
- Hai nguyên tắc công lý: Nguyên tắc tự do bình đẳng và nguyên tắc khác biệt tạo thành nền tảng cho một xã hội công bằng.
- Tập trung vào những người kém may mắn nhất: Nguyên tắc khác biệt đảm bảo rằng bất kỳ bất bình đẳng nào cũng phải có lợi cho những người có ít lợi thế nhất.
- Cấu trúc cơ bản của xã hội: Rawls tập trung vào việc thiết kế các thể chế xã hội để đảm bảo công bằng.
- Tính hợp lý và lý trí của công dân: Rawls cho rằng công dân có khả năng đưa ra các quyết định hợp lý và lựa chọn những gì tốt nhất cho xã hội.
Lý thuyết của Rawls đã và đang được sử dụng để phân tích và đánh giá các chính sách công và các thể chế xã hội trên toàn thế giới. Nó cung cấp một khung khổ lý thuyết mạnh mẽ để suy nghĩ về công bằng và bình đẳng trong xã hội.
Tài liệu tham khảo
Abbey, R. (ed.), 2013, Feminist Interpretations of John Rawls, University Park, PA: Penn State University Press.
Audard, C., 2007, John Rawls, Montreal: McGill-Queen’s University Press.
Bailey, T., and Gentile, V. (eds.), 2014, Rawls and Religion, New York: Columbia University Press.
Bok, P. “‘The Latest Invasion from Britain’: Young Rawls and His Community of American Ethical Theorists,” Journal of the History of Ideas 78(2): 275–85.
Brooks, T. (ed.), 2012, Rawls and Law, reissued in 2016, New York: Routledge.
Brooks, T., and Nussbaum, M. (eds.), 2015, Rawls’s Political Liberalism, New York: Columbia University Press.
Daniels, N., (ed.), 1975, Reading Rawls: Critical Studies on Rawls’ A Theory of Justice, New York: Basic Books. Reissued with new Preface, 1989.
Davion, V. and Wolf, C. (eds.) 1999, The Idea of a Political Liberalism: Essays on Rawls, Lanham, MD: Rowman and Littlefield.
Edmundson, W., 2017, John Rawls: Reticent Socialist, Cambridge: Cambridge University Press.
Fleming, J., (ed.), 2004, Rawls and the Law, Fordham Law Review 72 (special issue).
Forrester, K., 2019, In the Shadow of Justice: Postwar Liberalism and the Remaking of Political Philosophy, Princeton, NJ: Princeton University Press.
Freeman, S., (ed.), 2003, The Cambridge Companion to Rawls, Cambridge: Cambridge University Press.
–––, 2007, Rawls, London: Routledge.
Galisanka, A., 2019, John Rawls: The Path to A Theory of Justice, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Gregory, E., 2007, “Before the Original Position: The Neo-Orthodox Theology of the Young John Rawls,” Journal of Religious Ethics 35(2): 179–206.
Griffin, S., and Solum, L. (eds.) 1994, Symposium on John Rawls’s Political Liberalism, Chicago Kent Law Review, 69: 549–842.
Hinton, T., (ed.), 2015, The Original Position, Cambridge: Cambridge University Press.
Hobbes, T., 1651, Leviathan; page reference is to the 1994 edition, E. Curley (trans.), London: Hackett.
Kukathas, C., (ed.), 2003, John Rawls: Critical Assessments of Leading Political Philosophers, 4 vol., London: Routledge.
Lloyd, S., (ed.), 1994, John Rawls’s Political Liberalism, Pacific Philosophical Quarterly 75 (special double issue).
Maffettone, S., 2011, Rawls: An Introduction, London: Polity.
Mandle, J., 2009, Rawls’s A Theory of Justice: An Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
Mandle, J., and Reidy, D. (eds.), 2013, A Companion to Rawls, Chichester: John Wiley & Sons.
–––, 2014, The Cambridge Rawls Lexicon, Cambridge: Cambridge University Press.
Mandle, J. and Roberts-Cady, S. (eds.), 2020, John Rawls: Debating the Major Questions, Oxford: Oxford University Press.
Martin, R. and Reidy, D. (eds.), 2006, Rawls’s Law of Peoples: A Realistic Utopia?, Oxford: Blackwell.
Mills, C., 2017, Black Rights/White Wrongs: The Critique of Racial Liberalism, Oxford: Oxford University Press.
Nozick, R., 1974, Anarchy, State, and Utopia, New York: Basic Books.
O’Neill, M., and Williamson, T. (eds.), 2012, Property-Owning Democracy: Rawls and Beyond, Chichester: John Wiley & Sons.
Pogge, T., 1989, Realizing Rawls, Ithaca, NY: Cornell University Press.
–––, 2007, John Rawls: His Life and Theory of Justice, Oxford: Oxford University Press.
Reath, A., Herman, B., and Korsgaard, C. (eds.), 1997, Reclaiming the History of Ethics: Essays for John Rawls, Cambridge: Cambridge University Press.
Reidy, D. (ed.), 2008, John Rawls, reissued in 2016, New York: Routledge.
Richardson, H., and Weithman, P. (eds.), 1999, The Philosophy of Rawls: A Collection of Essays, 5 vol., New York: Garland.
Shelby, T., 2004, “Race and Social Justice: Rawlsian Considerations,” Fordham Law Review 72(5): 1697–714.
–––, 2013, “Racial Realities and Corrective Justice,” Critical Philosophy of Race 1(2): 145–62.
Smith, S., Bejan, T., and Zimmerman, A. (eds.), 2021, “The Historical Rawls,” Modern Intellectual History (special issue) [Preprint available online]
Terry, B., 2021, “Conscription and the Color Line: Rawls, Race, and Vietnam,” in Smith, Bejan and Zimmerman (2021) [Preprint available online].
Vatican Council II, 1965, Dignitas Humanae (Declaration on Religious Freedom), in Documents of Vatican II, W. Abbott (ed.), New York: Herder and Herder, 1966.
Voice, P., 2011, Rawls Explained: From Fairness to Utopia, Chicago: Open Court.
Young, S. (ed.), 2016, Reflections on Rawls: An Assessment of His Legacy, London: Routledge.
Weithman, P., 2011, Why Political Liberalism? On John Rawls’s Political Turn, Oxford: Oxford University Press.
