Chống trầm cảm bằng mưu mô, thao túng người khác!

Khi nhắc đến “chống trầm cảm”, chúng ta thường nghĩ đến thiền định, liệu pháp tâm lý hay thuốc men. Nhưng một nghiên cứu mới đây đặt ra một giả thuyết táo bạo: liệu một số đặc điểm tính cách “đen tối” – như mưu mô, thao túng – có thể giúp con người chống trầm cảm hiệu quả hơn?

Hai công trình nghiên cứu nổi bật đã làm sáng tỏ vấn đề này. Bài báo khoa học đăng trên Personality and Individual Differences (ScienceDirect, 2025) chỉ ra rằng những người sở hữu “Dark Triad” – bao gồm Machiavellianism (mưu mô chiến lược), Narcissism (tự đại) và Psychopathy (vô cảm) – có khả năng ứng phó với căng thẳng khác biệt.

Đặc biệt, đặc điểm Machiavellian agency (năng lực định hướng mục tiêu, tự chủ cảm xúc và hành vi chiến lược) nổi lên như một yếu tố bảo vệ tâm lý hiệu quả, giúp giảm nguy cơ trầm cảm.

Bài phân tích trên PsyPost tiếp tục khẳng định vai trò của Machiavellian agency như một cơ chế chống trầm cảm độc đáo. Không phải mọi đặc điểm “bóng tối” đều gây hại – một số có thể mang lại sức mạnh nội tại khi đối mặt với khủng hoảng cảm xúc.

Trong kỷ nguyên mà trầm cảm trở thành vấn đề toàn cầu, việc khám phá những cách tiếp cận mới – kể cả từ những khía cạnh ít ai ngờ tới – có thể mở ra hướng đi đầy bất ngờ cho hành trình phục hồi tâm lý.

Tam nhân cách bóng tối (Dark Triad) – Khi tính cách “đen tối” giúp ta chống trầm cảm?

Trong tâm lý học, Dark Triad (tạm dịch: Tam nhân cách bóng tối) là thuật ngữ mô tả ba đặc điểm tính cách tiêu cực nhưng phổ biến ở con người: Machiavellianism, Narcissism và Psychopathy. Dù thường bị xem là độc hại trong các mối quan hệ xã hội, nghiên cứu gần đây cho thấy một số yếu tố trong Dark Triad có thể mang lại lợi ích tâm lý nhất định – thậm chí giúp chống trầm cảm trong những hoàn cảnh căng thẳng.

• Machiavellianism (chủ nghĩa mưu mô): Đây là kiểu người lạnh lùng, tính toán, giỏi thao túng và luôn hành động chiến lược để đạt được mục tiêu. Những người có đặc điểm này thường không bị cuốn theo cảm xúc tiêu cực, nhờ đó có thể giữ bình tĩnh trong khủng hoảng.

• Narcissism (tự luyến): Những cá nhân có xu hướng coi mình đặc biệt, tài giỏi và xứng đáng được ngưỡng mộ. Khi ở mức độ nhất định, sự tự tin quá mức này có thể đóng vai trò như một “lá chắn tinh thần” giúp họ ít bị ảnh hưởng bởi trầm cảm.

• Psychopathy (chống đối phản xã hội): Đặc trưng bởi sự vô cảm, liều lĩnh, thiếu đồng cảm và kiểm soát cảm xúc kém. Tuy nhiên, một số dạng psychopathy ở mức thấp (như “primary psychopathy”) có thể liên quan đến khả năng kiểm soát lo âu hiệu quả.

Mặc dù không ai khuyến khích phát triển các tính cách này một cách cực đoan, nhưng hiểu đúng về Dark Triad có thể giúp chúng ta khám phá những cơ chế tinh thần mới trong việc chống trầm cảm, đặc biệt ở những người có tính chiến lược cao và khả năng tự chủ cảm xúc vượt trội.

Chống trầm cảm nhờ Machiavellian agency: Sức mạnh từ chiến lược nội tại

Trong khi hầu hết các phương pháp chống trầm cảm hiện nay đều tập trung vào việc kiểm soát cảm xúc, tăng cường kết nối xã hội hoặc dùng thuốc, một hướng tiếp cận hoàn toàn khác đang dần thu hút sự chú ý của các nhà khoa học: khai thác sức mạnh từ Machiavellian agency – một đặc điểm tính cách nằm trong nhóm “Dark Triad” nhưng không hoàn toàn tiêu cực.

Machiavellian agency là gì?

Machiavellian agency là sự kết hợp giữa tư duy chiến lược và khả năng kiểm soát bản thân để đạt được mục tiêu dài hạn. Trong tâm lý học, khái niệm “agency” nói chung đề cập đến năng lực hành động một cách chủ động, có định hướng và tự tin trong việc điều chỉnh hành vi. Khi kết hợp với tính cách Machiavellianism (vốn nổi tiếng với sự mưu mô, tính toán và kiên định), nó tạo nên một dạng “nội lực” đặc biệt: khả năng giữ vững mục tiêu và điều tiết cảm xúc trước nghịch cảnh.

Khác với hình ảnh tiêu cực thường thấy của những người thao túng người khác, Machiavellian agency không nhất thiết gắn liền với hành vi gây hại. Thay vào đó, nó có thể trở thành một dạng khả năng tự điều chỉnh tinh thần giúp cá nhân vượt qua khủng hoảng và chống trầm cảm hiệu quả.

Nghiên cứu từ PsyPost (tháng 6/2025): “Tính cách mưu mô có thể giúp bạn ít trầm cảm hơn?”

Một nghiên cứu được công bố trên PsyPost ngày 17/6/2025 đã làm rõ vai trò của Machiavellian agency trong việc chống trầm cảm. Dựa trên phân tích dữ liệu từ hơn 500 người trưởng thành, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp phân tích mạng lưới để đánh giá mối liên hệ giữa các đặc điểm tính cách và triệu chứng trầm cảm.

Kết quả cho thấy: những người có điểm số cao về Machiavellian agency thường ít có biểu hiện trầm cảm hơn, và có khả năng đối phó linh hoạt với căng thẳng. Khả năng này cho phép họ chuyển đổi chiến lược khi gặp khó khăn – một yếu tố cực kỳ quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tâm thần lâu dài.

Trong mô hình mạng lưới, Machiavellian agency đóng vai trò như một “trạm trung chuyển” giữa các yếu tố tích cực (tự chủ, kiên định, định hướng mục tiêu) và các yếu tố tiêu cực (lo âu, buồn bã, cảm giác bất lực). Điều này cho thấy agency không chỉ là một đặc điểm tính cách mà còn là công cụ tâm lý hữu hiệu để chống trầm cảm trong môi trường sống ngày càng áp lực hiện nay.

Machiavellian agency giúp con người xây dựng một tâm thế chủ động, biết lập kế hoạch, điều chỉnh cảm xúc và hành động có mục tiêu. Trong bối cảnh trầm cảm ngày càng lan rộng, việc hiểu rõ và khai thác khía cạnh chiến lược này của tâm lý có thể mở ra những hướng tiếp cận chống trầm cảm mới mẻ – không chỉ dựa vào lòng tốt hay sự đồng cảm, mà cả sự lạnh lùng, tính toán đúng lúc để bảo vệ chính mình.

Dù vậy, cần nhấn mạnh rằng sự mưu mô chỉ có giá trị tích cực khi đi kèm với nhận thức đạo đức và kiểm soát hành vi. Khi sử dụng đúng cách, Machiavellian agency không phải là bóng tối – mà là ngọn đèn dẫn đường trong hành trình chống lại trầm cảm.

Khi chiến lược tính cách giúp con người chống trầm cảm

Trong hành trình khám phá những cơ chế tâm lý giúp chống trầm cảm, một nghiên cứu mới đăng trên ScienceDirect với tiêu đề “The bridge between Dark Triad and depression and coping flexibility” (2025) đã mang lại góc nhìn sâu sắc và bất ngờ: một số đặc điểm tính cách tưởng chừng tiêu cực – như Dark Triad – lại có thể đóng vai trò tích cực nếu được điều tiết đúng cách.

Dark Triad và khả năng ứng phó linh hoạt

Dark Triad – bao gồm Machiavellianism, Narcissism, và Psychopathy – thường được xem là những đặc điểm liên quan đến thao túng, tự đại, và thiếu cảm xúc. Tuy nhiên, nghiên cứu này không nhìn nhận chúng hoàn toàn tiêu cực. Ngược lại, các nhà nghiên cứu đã tìm ra rằng một số yếu tố trong nhóm tính cách này – đặc biệt là Machiavellianism – lại có mối liên hệ tích cực với khả năng ứng phó linh hoạt với stress (coping flexibility), từ đó giúp giảm nguy cơ trầm cảm đáng kể.

Coping flexibility là năng lực điều chỉnh chiến lược ứng phó tùy theo tình huống – một kỹ năng quan trọng trong việc xử lý căng thẳng, thất vọng và biến động tâm lý. Người sở hữu đặc điểm tính cách chiến lược như Machiavellianism thường có xu hướng suy nghĩ thực tế, phân tích vấn đề một cách logic thay vì bị cuốn theo cảm xúc tiêu cực. Nhờ vậy, họ ít rơi vào tình trạng bất lực, mất kiểm soát – những yếu tố then chốt dẫn đến trầm cảm.

Machiavellian agency: Chiếc cầu nối giữa tính cách và sức khỏe tâm thần

Nghiên cứu đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò trung tâm của Machiavellian agency – một nhánh cụ thể trong Machiavellianism, đại diện cho khả năng định hướng mục tiêu, tự kiểm soát và hành động chiến lược. Kết quả phân tích cho thấy, Machiavellian agency đóng vai trò như một “cầu nối” giữa các đặc điểm tính cách (Dark Triad) và sức khỏe tâm thần tổng thể.

Cụ thể, Machiavellian agency có mối tương quan âm với các triệu chứng trầm cảm, đồng thời có liên kết dương với các cơ chế đối phó hiệu quả. Điều này gợi ý rằng: khi con người biết cách sử dụng phần “chiến lược” trong tính cách của mình – dù xuất phát từ một nền tảng tiêu cực – thì hoàn toàn có thể chống trầm cảm một cách chủ động và bền vững.

Một chiến lược chống trầm cảm không ngờ tới?

Thay vì né tránh những đặc điểm bị cho là “đen tối”, nghiên cứu được đăng trên ScienceDirect gợi mở rằng con người có thể học cách làm chủ chúng và chuyển hóa thành nguồn lực tâm lý. Tính toán, kiểm soát, lý trí – nếu được điều hướng đúng – không phải là điều xấu. Trái lại, đó có thể là những công cụ mạnh mẽ giúp bạn xây dựng “lá chắn cảm xúc” trước những thách thức tinh thần lớn.

Trong thời đại mà tỷ lệ trầm cảm ngày càng tăng cao, việc mở rộng góc nhìn để tìm kiếm các giải pháp mới là điều cần thiết. Nghiên cứu này chính là một minh chứng: đôi khi, chính những phần tính cách mà ta từng e ngại lại có thể trở thành nhân tố giúp ta chống trầm cảm hiệu quả và đầy bất ngờ.

Không phải mọi “bóng tối” đều giúp chống trầm cảm

Dù một số đặc điểm trong nhóm Dark Triad (Tam nhân cách bóng tối) như Machiavellian agency có thể hỗ trợ tâm lý tích cực, các chuyên gia cảnh báo rằng không phải mọi “bóng tối” đều có lợi. Nhiều yếu tố trong nhóm tính cách này, đặc biệt là narcissistic antagonism (tự đại đối kháng) và secondary psychopathy (tâm thần phản xã hội thứ cấp), lại có mối liên hệ mạnh với stress, lo âu và thậm chí làm trầm trọng hơn tình trạng trầm cảm.

Khi thao túng và ác cảm phản tác dụng

Trong nghiên cứu trên ScienceDirect và PsyPost, các nhà khoa học chỉ ra rằng narcissistic antagonism – biểu hiện của sự tự đại cực đoan kèm theo xu hướng hạ thấp, cạnh tranh và gây hấn với người khác – thường dẫn đến rối loạn quan hệ xã hội và tăng cảm giác cô lập. Chính sự đứt gãy trong kết nối xã hội này có thể là yếu tố kích hoạt hoặc làm nặng thêm các triệu chứng trầm cảm, làm suy giảm khả năng phục hồi cảm xúc.

Tương tự, secondary psychopathy – đặc trưng bởi hành vi bốc đồng, dễ bị ảnh hưởng bởi cảm xúc tiêu cực và thiếu khả năng kiểm soát hành vi – cũng có liên hệ chặt chẽ với mức độ trầm cảm cao hơn. Những người mang đặc điểm này thường rơi vào vòng xoáy của căng thẳng kéo dài, rối loạn cảm xúc và dễ trở thành nạn nhân của chính các hành vi vô tổ chức của mình.

Phân tích tổng hợp: không phải tính cách “đen tối” nào cũng giúp chống trầm cảm

Một phân tích tổng hợp (meta-analysis) được trích dẫn trong cả hai nguồn (ScienceDirect và PsyPost) đã đưa ra cái nhìn toàn diện hơn. Kết quả cho thấy:

• Machiavellianism và psychopathy, khi không được kiểm soát hoặc thiếu ý thức đạo đức, có xu hướng liên hệ tích cực với triệu chứng trầm cảm – nghĩa là chúng có thể làm tình trạng tâm lý xấu đi theo thời gian.

• Narcissism vĩ mô (grandiose narcissism) – tức kiểu tự đại nhưng vẫn giữ được sự tự tin, lạc quan và không mang tính công kích – lại có thể đóng vai trò như một lá chắn tâm lý nhẹ. Những người này thường tin tưởng mạnh mẽ vào giá trị bản thân, từ đó ít bị ảnh hưởng bởi phán xét tiêu cực hoặc cảm giác bất lực – một yếu tố bảo vệ nhất định trong việc chống trầm cảm.

“Bóng tối” cần được soi rọi để không nuốt chửng ta

Nghiên cứu về Dark Triad và mối liên hệ với sức khỏe tâm thần đang mở ra nhiều hướng tiếp cận mới trong việc chống trầm cảm, nhưng không thể bỏ qua tính hai mặt của những đặc điểm này. Mưu mô có thể giúp con người linh hoạt và kiểm soát cảm xúc, nhưng sự lạnh lùng, ác cảm hay bốc đồng có thể đẩy họ sâu hơn vào khủng hoảng tâm lý nếu không được điều tiết hợp lý.

Thay vì tôn vinh toàn bộ “bóng tối”, chúng ta cần học cách phân biệt và sử dụng đúng phần “chiến lược” của những đặc điểm này – vừa phát triển năng lực đối phó linh hoạt, vừa duy trì tính nhân văn và kết nối xã hội lành mạnh. Đó mới là con đường bền vững để chống trầm cảm mà không đánh mất chính mình.

Cách áp dụng mưu mô – thao túng tích cực để chống trầm cảm một cách thông minh

Ý tưởng chống trầm cảm bằng những yếu tố tưởng như “đen tối” như mưu mô hay thao túng có thể gây tranh cãi. Tuy nhiên, khi được sử dụng đúng cách, một số chiến lược tâm lý có gốc rễ từ Machiavellian agency lại có thể trở thành công cụ hữu hiệu để kiểm soát cảm xúc, tăng cường sức mạnh nội tại và vượt qua khủng hoảng tinh thần. Dưới đây là ba cách ứng dụng thực tiễn giúp biến “mưu mô” thành lợi thế tâm lý tích cực.

Tăng agency tích cực: Kiểm soát, định hướng và tự tin

Trong tâm lý học, agency không đơn thuần là hành động, mà là khả năng nhận thức về quyền kiểm soát bản thân trong mọi tình huống. Người có Machiavellian agency cao thường giỏi lập kế hoạch, tự chủ và kiên định với mục tiêu. Đây chính là năng lực cần thiết để chống trầm cảm.

Để phát triển agency tích cực, bạn có thể:

• Thiết lập mục tiêu cụ thể và có thể đạt được (SMART goals).

• Tự phản tư sau mỗi sự kiện căng thẳng để rút kinh nghiệm chiến lược ứng phó.

• Giữ vững sự tự tin, ngay cả khi đối mặt với cảm giác thất bại hay bị từ chối.

Thay vì để cảm xúc tiêu cực lấn át, người có agency mạnh sẽ biến chúng thành động lực để hành động – đó là sự khác biệt then chốt giữa người bị cuốn vào trầm cảm và người có khả năng phục hồi nhanh.

Rèn luyện kỹ năng coping linh hoạt: Thay đổi chiến lược khi cần

Một trong những chìa khóa quan trọng để chống trầm cảm là khả năng điều chỉnh phương pháp đối phó (coping) theo từng hoàn cảnh. Không phải chiến lược nào cũng phù hợp với mọi tình huống – và đây là nơi “mưu mô tích cực” phát huy tác dụng.

Ví dụ:

• Khi xung đột không thể tránh, người có tính chiến lược sẽ chọn phản ứng thụ động – rút lui tạm thời để bảo toàn năng lượng.

• Khi cần thiết, họ biết chủ động phản công bằng lý trí, không để cảm xúc chi phối toàn bộ hành vi.

Coping linh hoạt không phải là giả tạo, mà là một kỹ năng tư duy phản biện kết hợp kiểm soát cảm xúc – điều cực kỳ hữu ích trong quá trình phục hồi tâm lý.

Giữ vững giới hạn đạo đức: Mưu mô, nhưng không hại người

Mặc dù Machiavellianism thường gắn liền với thao túng người khác, nhưng khi ứng dụng để chống trầm cảm, yếu tố đạo đức là ranh giới quan trọng. Sự khôn khéo về tâm lý không đồng nghĩa với việc phải gây tổn thương cho người khác để đạt được cảm giác kiểm soát.

Ngược lại, mưu mô tích cực nên hướng đến:

• Tự điều hướng cảm xúc mà không đổ lỗi cho người khác.

• Đàm phán trong các mối quan hệ để giảm căng thẳng thay vì leo thang mâu thuẫn.

• Tránh sử dụng các chiến thuật thao túng để kiểm soát cảm xúc người thân – vì điều đó sẽ phản tác dụng và kéo dài khủng hoảng.

Trong một thế giới đầy biến động, nơi cảm xúc tiêu cực dễ dàng bùng nổ, thì năng lực chiến lược nội tại – nếu được sử dụng có ý thức – hoàn toàn có thể giúp chúng ta chống trầm cảm hiệu quả. Mưu mô không xấu nếu đi kèm sự tự nhận thức, đạo đức và kiểm soát cảm xúc. Biến những gì từng bị coi là “bóng tối” thành công cụ bảo vệ bản thân chính là một nghệ thuật – và đôi khi, là con đường ngắn nhất để tìm lại ánh sáng từ bên trong.

Khi “bóng tối” biết điều tiết – ánh sáng có thể xuất hiện

Trong nhiều năm, các đặc điểm như mưu mô, tự đại hay lạnh lùng thường bị xem là tiêu cực tuyệt đối trong tâm lý học. Thế nhưng, nghiên cứu hiện đại đang dần hé lộ một sự thật thú vị: nếu được điều tiết đúng cách, một số phẩm chất trong Dark Triad – đặc biệt là Machiavellian agency – hoàn toàn có thể trở thành công cụ tâm lý hiệu quả để chống trầm cảm và phục hồi cảm xúc.

Điểm mấu chốt không nằm ở việc khuyến khích con người trở nên lạnh lùng hay thao túng, mà là học cách chiến lược hóa nội tâm. Machiavellian agency không đơn thuần là sự mưu mô, mà là khả năng tự chủ, kiên định với mục tiêu và biết cách điều hướng cảm xúc trong những tình huống căng thẳng. Đây chính là nền tảng của “coping linh hoạt” – kỹ năng cốt lõi giúp chúng ta đứng vững trước áp lực mà không bị nhấn chìm.

Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhấn mạnh là: không phải mọi dạng thao túng đều hữu ích. Việc sử dụng những chiến thuật tâm lý gây tổn thương người khác hoặc làm tổn hại đến giá trị đạo đức cá nhân có thể phản tác dụng, thậm chí làm nặng thêm các vấn đề tâm lý. Điều được khuyến khích ở đây là sự tự kiểm soát, tự định hướng và nhận thức chiến lược – chứ không phải sự lạm dụng tính cách tiêu cực để che giấu tổn thương.

Nếu bạn cảm thấy mình có phần “agency mạnh” – nghĩa là bạn có khả năng phân tích, lên kế hoạch và kiểm soát hành vi – hãy thử khai thác nó như một phần trong chiến lược chống trầm cảm. Hãy bắt đầu từ những mục tiêu nhỏ, xây dựng lộ trình phục hồi tâm lý rõ ràng, và học cách quan sát cảm xúc của chính mình một cách không phán xét.

Bóng tối, nếu được nhìn nhận cẩn trọng và điều tiết đúng đắn, có thể không còn là thứ nuốt chửng bạn – mà trở thành nguồn sức mạnh để bạn bước tiếp, vững vàng và chủ động hơn trong hành trình vượt qua trầm cảm.

FAQ – Các câu hỏi thường gặp về mưu mô, “tính cách tối” và khả năng chống trầm cảm

Thao túng có giúp giảm trầm cảm không?

Không phải mọi hình thức thao túng đều giúp chống trầm cảm. Tuy nhiên, một số đặc điểm liên quan đến Machiavellian agency – như tư duy chiến lược, kiểm soát cảm xúc và định hướng mục tiêu – nếu được điều tiết đúng cách, có thể hỗ trợ giảm căng thẳng và tăng khả năng phục hồi tâm lý. Điều quan trọng là biết phân biệt giữa thao túng gây hại và kỹ năng điều hướng cảm xúc có trách nhiệm.

Machiavellian agency là gì?

Machiavellian agency là một đặc điểm tính cách thuộc nhóm “Dark Triad”, nhưng mang sắc thái tích cực hơn. Nó biểu thị khả năng lập kế hoạch, kiểm soát bản thân và duy trì mục tiêu ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn. Trong bối cảnh chống trầm cảm, agency kiểu Machiavellian giúp con người không bị cảm xúc tiêu cực chi phối, từ đó ứng phó linh hoạt hơn với stress và khủng hoảng tâm lý.

Làm sao để rèn luyện kỹ năng coping linh hoạt?

Coping linh hoạt là khả năng thay đổi cách ứng phó tùy theo từng tình huống cụ thể. Để rèn luyện kỹ năng này:

• Học cách nhận diện cảm xúc trước khi phản ứng.

• Đánh giá lại chiến lược ứng phó sau mỗi tình huống căng thẳng.

• Luôn chuẩn bị nhiều phương án hành động, không bám chặt một lối suy nghĩ cố định.

Kỹ năng này là yếu tố then chốt trong quá trình chống trầm cảm bền vững và thích nghi hiệu quả với thay đổi.

Có thể dùng “tính cách tối” để cải thiện tâm trạng không?

Có, nhưng cần hiểu đúng. Một số đặc điểm “tối” như Machiavellianism có định hướng, hoặc narcissism vĩ mô (grandiose), nếu được điều chỉnh trong khuôn khổ đạo đức, có thể trở thành nguồn sức mạnh nội tại. Chúng giúp cá nhân giữ được sự tự tin, giảm cảm giác bất lực và tăng khả năng kiểm soát tình huống – từ đó hỗ trợ chống trầm cảm một cách gián tiếp. Tuy nhiên, các đặc điểm tiêu cực như tâm thần phản xã hội bốc đồng lại có thể gây hại nếu không được kiểm soát.

Nguồn tham khảo

Jonason, P. K., Okan, C., & Rajesh, V. (2025). The bridge between Dark Triad and depression and coping flexibility: A network analysis. Personality and Individual Differences, 219, 112238. https://doi.org/10.1016/j.paid.2024.112238

PsyPost. (2025, June 17). Some dark personality traits may help buffer against depression, new psychology research suggests. PsyPost. https://www.psypost.org/some-dark-personality-traits-may-help-buffer-against-depression-new-psychology-research-suggests/

Muris, P., Merckelbach, H., Otgaar, H., & Meijer, E. (2017). The malevolent side of human nature: A meta-analysis and critical review of the literature on the Dark Triad (narcissism, Machiavellianism, and psychopathy). Perspectives on Psychological Science, 12(2), 183–204. https://doi.org/10.1177/1745691616666070

Paulhus, D. L., & Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556–563. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00505-6

Bertrams, A. (2020). Machiavellianism is positively associated with generalized self-efficacy. Personality and Individual Differences, 164, 110130. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110130

Webster, G. D., Jonason, P. K., & Zeigler-Hill, V. (2014). The Dark Triad and trait agency: Implications for life history theory. Evolutionary Psychology, 12(3), 655–672. https://doi.org/10.1177/147470491401200311