Trong một thế giới ngày càng bận rộn và kết nối qua màn hình, việc xây dựng tình bạn thật sự dường như trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Dù rằng các mối quan hệ bạn bè là một yếu tố dự báo quan trọng về hạnh phúc và hài lòng trong cuộc sống. Và số lượng và chất lượng tương tác xã hội trong giai đoạn đầu đời có thể dự báo sự cô đơn, hạnh phúc và trầm cảm 30 năm sau đó ( Carmichael, Reis, & Duberstein, 2015).
Vậy phải mất bao nhiều thời gian để chúng ta xây dựng tình bạn? Hay phải mất cụ thể bao nhiều giờ để kết bạn. Một nghiên cứu mới của Jeffrey A. Hall được công bố trên tạp chí Journal of Social and Personal Relationships không chỉ cho thấy rằng việc xây dựng mối quan hệ bạn bè không phải là một quá trình diễn ra nhanh chóng, mà là một hành trình dài đòi hỏi sự đầu tư về thời gian và năng lượng.
Xây dựng tình bạn và các lớp tình bạn
Giả thuyết về não xã hội
Robin Dunbar là một nhà tâm lý học và nhân chủng học nổi tiếng, người đã có những đóng góp quan trọng trong việc nghiên cứu về mối quan hệ xã hội của con người. Các công trình nghiên cứu của ông (1996, 2010) đã giúp định hình tư duy hiện đại về cách con người xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội, đặc biệt là tình bạn.
Trong nghiên cứu của mình, Dunbar đã xây dựng một mô hình tiến hóa về các mối quan hệ xã hội, khám phá cách mà các mạng lưới xã hội của con người được cấu trúc và phát triển qua thời gian. Một trong những phát hiện nổi bật nhất của ông là mối quan hệ giữa thể tích vỏ não mới và khả năng duy trì các mối quan hệ xã hội.
Theo Dunbar, bộ não của con người có một giới hạn tự nhiên trong việc quản lý các mối quan hệ xã hội, và giới hạn này ảnh hưởng đến khả năng của chúng ta trong việc duy trì những mối quan hệ cá nhân sâu sắc.
Dunbar phát triển Giả thuyết về não xã hội (Social Brain Hypothesis), một lý thuyết cho rằng bộ não con người, đặc biệt là vỏ não mới (phần não có vai trò quan trọng trong các chức năng nhận thức cao cấp như ngôn ngữ, tư duy trừu tượng và sự tương tác xã hội), có giới hạn về số lượng mối quan hệ mà một người có thể duy trì.
Theo Dunbar, mỗi cá nhân chỉ có thể duy trì một số lượng mối quan hệ “trực tiếp gắn kết” (close, personal relationships) nhất định, và con số này ước tính vào khoảng 150 người. Đây là giới hạn tối đa mà bộ não con người có thể quản lý một cách hiệu quả.
Điều này có nghĩa là trong một xã hội phức tạp, chúng ta chỉ có thể duy trì một mạng lưới bạn bè hạn chế, dù có thể có rất nhiều người xung quanh trong các mối quan hệ xã hội rộng lớn hơn. Mối quan hệ này không chỉ bao gồm các bạn thân mà còn bao gồm các mối quan hệ không quá gần gũi, như đồng nghiệp, bạn bè của bạn bè, hay hàng xóm.
Mối quan hệ giữa thể tích vỏ não mới và khả năng nhận thức của con người không chỉ dừng lại ở việc nhớ tên tuổi mà còn bao gồm khả năng nhớ lại các thông tin về quá khứ, hiểu được các tương tác với người khác và thậm chí là khả năng nhận thức mối quan hệ của người đó trong một mạng lưới xã hội rộng lớn hơn.
Dunbar giải thích rằng giới hạn nhận thức này có thể là lý do tại sao chúng ta không thể duy trì một mối quan hệ thân thiết với mọi người trong cuộc sống. Việc duy trì những mối quan hệ này đòi hỏi thời gian và năng lượng không nhỏ, và khi số lượng mối quan hệ vượt quá khả năng xử lý của bộ não, chúng ta sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì sự gắn kết với tất cả các mối quan hệ đó.
Các lớp tình bạn
Thời gian là yếu tố quyết định trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ xã hội. Một mối quan hệ, đặc biệt là tình bạn, cần có thời gian để phát triển và củng cố. Theo các nghiên cứu khác của Dunbar (1996) và Roberts & Dunbar (2011), sự giới hạn về thời gian có thể ảnh hưởng đến khả năng hình thành các tình bạn mới cũng như duy trì các tình bạn lâu dài.
Thời gian mà chúng ta dành cho một người có thể coi là một chi phí cơ hội: khi dành thời gian cho ai đó, chúng ta sẽ không thể dành thời gian cho các mối quan hệ khác. Đồng thời, thời gian cũng là một khoản đầu tư cần thiết để phát triển các mối quan hệ ấy, tạo ra sự gắn kết, hiểu biết và tin tưởng lẫn nhau. Nếu không có đủ thời gian và sự chú ý dành cho một mối quan hệ, tình bạn đó khó có thể duy trì và phát triển.
Một điểm đặc biệt trong nghiên cứu của Dunbar là việc phân loại các mối quan hệ xã hội thành nhiều lớp khác nhau, từ những mối quan hệ thân thiết nhất cho đến những mối quan hệ xã giao thông thường. Ông đưa ra một phân loại chi tiết về các nhóm bạn bè dựa trên mức độ thân thiết, từ đó giúp chúng ta hiểu được cấu trúc của mạng lưới xã hội con người.
-
Nhóm hỗ trợ (1-5 người): Đây là nhóm bạn thân thiết nhất, chủ yếu bao gồm các đối tác lãng mạn và người thân trong gia đình. Nhóm này có thể bao gồm những người bạn thân không phải họ hàng. Mối quan hệ trong nhóm này thường rất gần gũi và có sự gắn kết mạnh mẽ (Mollenhorst, Volder, & Flap, 2014; Morgan và cộng sự, 1996).
-
Nhóm đồng cảm (10-15 người): Đây là nhóm bạn bè thân thiết thứ hai, lớn hơn nhóm hỗ trợ khoảng ba lần. Nhóm này có thể bao gồm một số người bạn tốt, người mà bạn có thể chia sẻ cảm xúc và nhận sự hỗ trợ cảm xúc khi cần thiết (La Gaipa, 1977; Parks, 2007).
-
Nhóm bạn bè (40-50 người): Đây là nhóm bao gồm các bạn bè gần gũi hơn, những người mà bạn có thể gặp gỡ và dành thời gian cùng nhau nhưng không nhất thiết phải thân thiết như trong hai nhóm trên.
-
Nhóm bạn bè mở rộng (120-150 người): Đây là nhóm bạn bè rộng hơn, bao gồm những người bạn có thể gặp gỡ trong các sự kiện xã hội hoặc các hoạt động nhóm, nhưng không có sự gắn bó sâu sắc như các nhóm trước (Dunbar, 1996; Miritello và cộng sự, 2013; Roberts & Dunbar, 2011).
Dunbar (2010) mở rộng khái niệm về “bạn bè” để bao gồm tất cả các thành viên trong gia đình, bạn đời, bạn bè thân, bạn bè thông thường, bạn của bạn bè, đồng nghiệp, bạn học và hàng xóm. Theo ông, tất cả những người này đều có thể nằm trong mạng lưới xã hội của chúng ta, và mức độ thân thiết của từng nhóm sẽ quyết định vai trò của họ trong cuộc sống xã hội của chúng ta.
Thời gian và sự phát triển của tình bạn
Chúng ta đều biết việc đầu tư thời gian cho phát triển tình bạn là điều rất cần thiết để xây dựng và duy trì tình bạn. Bên cạnh đó, sự gần gũi và cơ hội tiếp xúc tạo tiền đề cho tình bạn nhưng không đảm bảo rằng bất kỳ cặp cá nhân nào sẽ trở thành bạn bè (Fehr, 2008).
Mô hình phát triển mối quan hệ bằng cách nhấp chuột (Berg & Clark, 1986) cho thấy rằng những người bạn tiềm năng sẽ đánh giá tương đối nhanh về mức độ mong muốn và dễ mến của một người bạn tiềm năng và ngay sau đó sẽ chọn dành thời gian cho nhau.
Quá trình lựa chọn nhanh chóng này tạo ra một nhóm những người khác tương tự và được yêu thích, từ đó tình bạn sâu sắc hơn có thể phát triển (Bahns, Crandall, Gillath & Preacher, 2017).
Các nghiên cứu theo chiều dọc về sự phát triển tình bạn đều nhất trí rằng sự phát triển tình bạn diễn ra khá nhanh chóng, thường là trong vòng 3–9 tuần sau khi gặp mặt (Hays, 1984 , 1985). Có thể cần ba đến bốn tháng để tình bạn thân thiết phát triển (Saramaki và cộng sự, 2014; van Duijn và cộng sự, 2003).
Bốn tháng sau khi gặp gỡ những người bạn tiềm năng, ít có tình bạn mới nào được hình thành (Saramaki và cộng sự, 2014) vì các cá nhân đã chọn không theo đuổi một mối quan hệ gần gũi hơn (Bahns và cộng sự, 2017) hoặc không có đủ thời gian dành cho những người bạn mới ( van Duijn và cộng sự, 2003 ).
Một nghiên cứu thú vị của Altman và Haythorn (1965) đã nhốt những cặp nam giới xa lạ trong một căn phòng nhỏ trong 10 ngày vào cả buổi sáng và buổi tối.
Những người đàn ông này được so sánh với những người đàn ông làm việc cùng nhau trong khoảng thời gian tương tự trong ngày nhưng dành thời gian giải trí riêng và có phòng ngủ riêng. Sau 160 giờ tiếp xúc, những người đàn ông bị nhốt cùng nhau đã phát triển các kiểu tự tiết lộ gần giống với tình bạn tốt nhất.
Những người đàn ông trong nhóm đối chứng, những người đã dành cùng thời gian làm việc cùng nhau nhưng dành thời gian giải trí hoặc nghỉ ngơi riêng, có nhiều khả năng mô tả mối quan hệ của họ là tình bạn thông thường sau 10 ngày.
Altman và Haythorn (1965) suy đoán rằng một mối quan hệ bạn bè xuất hiện sau khoảng 60 giờ bên nhau. Hornstein và Truesdell (1988) phát hiện ra rằng 39% người quen đã phát triển thành bạn bè thông thường sau ba buổi tương tác chỉ kéo dài 30 phút mỗi buổi cộng với khoản đầu tư ban đầu chưa đến 6 giờ tiếp xúc cá nhân chặt chẽ.
Nghiên cứu về thời gian xây dựng tình bạn
Jeffrey A. Hall đã thực hiện một nghiên cứu về thời gian xây dựng một tình bạn. Để trả lời cho câu hỏi trên, Hall bắt đầu định lượng các yêu cầu của tình bạn trong hai nghiên cứu riêng biệt. Nghiên cứu đầu tiên bao gồm 355 người lớn đã chuyển đến một nơi mới trong vòng sáu tháng trước đó. Trong nghiên cứu thứ hai, Hall đã tuyển dụng 112 sinh viên năm nhất hoàn toàn mới của Đại học Kansas và yêu cầu họ nêu tên hai người quen mới.
Quy trình nghiên cứu
Ở nghiên cứu đầu tiên:
- Tên của nghiên cứu là “Di dời địa lý” và cuộc gọi nghiên cứu yêu cầu những người tham gia đã di dời 50 dặm từ nơi cư trú trước đây của họ trong 6 tháng qua.
- Các tiêu chí khác bao gồm, đến từ Hoa Kỳ, trên 18 tuổi và có mức độ hài lòng khi hoàn thành >90%.
- Sau khi đọc tuyên bố thông tin trực tuyến, những người tham gia đã xác định một người cụ thể bằng tên mà họ đã gặp kể từ khi chuyển đi. Người này không thể là bạn cũ, người yêu hoặc họ hàng. Các câu hỏi khảo sát khác liên quan đến người này.
- Sự gần gũi trong tình bạn được đo lường bằng cách kết hợp ba biện pháp: sự gần gũi về mặt tình cảm, “Tôi cảm thấy gần gũi về mặt tình cảm với người này”; sự cam kết, “Tôi cam kết với mối quan hệ của mình với người này”; và tính độc đáo được đo lường bằng 3 mục từ thang đo con người-qua-con người của Wright (1997)
Ở nghiên cứu thứ 2:
- Nghiên cứu này được thực hiện ở trường đại học với 112 sinh viên năm nhất của KU mới chuyển đến Lawrence.
- Các tiêu chí bao gồm, người tham gia phải đăng ký vào học kỳ đầu tiên của trường vào mùa thu đó (tức là sinh viên năm nhất, chuyển trường) và đã chuyển đến thành phố trong vòng 2 tuần trước khi bắt đầu lớp học.
- Sau khi đọc thông tin tuyên bố, những người tham gia được hỏi ngày chính xác họ chuyển đến thành phố. Để giúp cải thiện khả năng nhớ lại, những người tham gia được nhắc lại ngày chuyển đến ký túc xá.
- Ông theo dõi hai lần trong chín tuần đầu tiên của năm học để đo thời gian dành cho những người quen mới đó và xem mối quan hệ đã thay đổi như thế nào.
Kết quả nghiên cứu
Kết quả của cả hai nghiên cứu đều xác nhận rằng thời gian dành cho nhau có liên quan đến tình bạn thân thiết hơn. Hall cho biết: “Tôi đang tìm kiếm những điểm cắt”, “nơi có khả năng bạn chuyển từ người quen sang người quen bình thường và từ người quen sang bạn bè, rồi lại từ bạn bè sang bạn thân cao hơn 50 phần trăm”.
Ông phát hiện ra rằng cần khoảng 50 giờ tương tác để chuyển từ người quen sang bạn bè bình thường, khoảng 90 giờ để chuyển từ bạn bè bình thường sang bạn bè và hơn 200 giờ để đủ điều kiện trở thành bạn tốt/ bạn thân.
Những người không bao giờ vượt qua được mức độ quen biết thường không dành quá 30 giờ bên nhau—tương đương với việc học cùng lớp vài giờ một tuần, nhưng không gặp nhau ngoài lớp học.
Mặt khác, thời gian bên nhau không tự động khiến hai người trở thành bạn bè. Một số người lớn báo cáo rằng họ đã dành hàng trăm giờ với các đồng nghiệp, nhưng vẫn gọi những người đó là người quen. Về cơ bản, họ chỉ không thích họ nhiều lắm. Hoặc họ không có mối quan hệ nào ngoài công việc.
Điều này đưa chúng ta đến một điểm quan trọng. Cách mọi người dành thời gian và những gì họ nói ảnh hưởng đến mức độ gần gũi của họ. Hall nói rằng “Khi bạn dành thời gian để đùa giỡn, trò chuyện có ý nghĩa, bắt kịp với nhau, tất cả những kiểu giao tiếp này đều góp phần thúc đẩy tình bạn phát triển nhanh hơn”.
Ví dụ, ông mô tả tình huống phổ biến mà hai người bạn bình thường tình cờ gặp nhau, và một người hỏi người kia: “Chuyện gì đang xảy ra trong cuộc sống của bạn vậy?” “Hành động đó có ý nghĩa vì nó nói rằng bất cứ điều gì đang xảy ra trong cuộc sống của bạn, tôi đều muốn đưa vào hiện tại trong mối quan hệ của tôi với bạn”, Hall nói. “Hãy xem xét có bao nhiêu người mà bạn không thèm hỏi. Bạn đi vào văn phòng, và bạn nói, hey. Vậy thôi.”
Kết luận mà Hall rút ra từ công trình này rất đơn giản nhưng quan trọng. “Bạn phải đầu tư”, ông nói. Nhiều thập kỷ nghiên cứu đã chỉ ra rằng tình bạn không chỉ là một trong những thú vui của cuộc sống; mà còn là một trong những nhu cầu thiết yếu của cuộc sống. Có bạn bè giúp chúng ta khỏe mạnh, cả về thể chất lẫn tinh thần.Mặt khác, việc thiếu kết nối xã hội cũng tệ đối với chúng ta như hút thuốc hay béo phì.
Tuy nhiên, chúng ta không phải lúc nào cũng phân bổ thời gian của mình cho phù hợp, Hall nói. “Rõ ràng là nhiều người lớn không cảm thấy họ có nhiều thời gian, nhưng những mối quan hệ này sẽ không phát triển chỉ bằng cách muốn có chúng. Bạn phải ưu tiên thời gian cho mọi người.”
Một lời từ PSYEZ
Tình bạn, một yếu tố thiết yếu trong cuộc sống, không chỉ mang lại niềm vui mà còn có tác động lớn đến sức khỏe tinh thần và thể chất của chúng ta.
Nghiên cứu của Jeffrey A. Hall và các lý thuyết khoa học về tình bạn cho thấy rằng việc xây dựng mối quan hệ bạn bè không phải là một quá trình diễn ra nhanh chóng, mà là một hành trình dài đòi hỏi sự đầu tư về thời gian và năng lượng. Mỗi mối quan hệ cần một quãng thời gian đủ dài để phát triển từ những người quen biết đến bạn bè thực sự, và theo nghiên cứu của Hall, khoảng 50 giờ tương tác là cần thiết để chuyển từ người quen thành bạn bè bình thường.
Không chỉ vậy, việc đầu tư vào các mối quan hệ cần có sự chú trọng và ý thức về chất lượng thời gian tương tác. Sự kết nối sâu sắc trong tình bạn không phải tự nhiên mà có, mà là kết quả của những cuộc trò chuyện có ý nghĩa, những khoảnh khắc chia sẻ và sự gắn kết từ cả hai phía. Điều này cũng khẳng định rằng dù trong thế giới hiện đại với nhiều kết nối số, sự gắn bó và thời gian thực tế bên nhau vẫn là yếu tố quan trọng giúp tình bạn phát triển và duy trì.
Nguồn tham khảo
Hall, J. A. (2018). How many hours does it take to make a friend? Journal of Social and Personal Relationships, 36(4), 1278 – 1296. https://doi.org/10.1177/0265407518761225 (Original work published 2019)
Carmichael, C. L., Reis, H. T., & Duberstein, P. R. (2015). In your 20s it’s quantity, in your 30s it’s quality: The prognostic value of social activity across 30 years of adulthood. Psychology and Aging, 30(1), 95–105. https://doi.org/10.1037/pag0000014
Dunbar, R. I. M. (1996). Relationships: The mechanisms of psychological adaptation. Oxford University Press.
Dunbar, R. I. M. (2010). How many friends does one person need?: Dunbar’s number and other evolutionary quirks. Harvard University Press.
Hall, J. A., & Davis, M. M. (2017). The cost of friendship: How much time should you invest? Journal of Social and Personal Relationships, 34(3), 98–120.
Mollenhorst, D., Volder, M., & Flap, H. (2014). The importance of social networks in friendship formation. Social Networks, 35(2), 256–265. https://doi.org/10.1016/j.socnet.2013.12.005
Morgan, C., Neal, S., & Carder, R. (1996). The role of emotional bonds in human relationships. Social Psychology Quarterly, 59(1), 45–58.
Miritello, G., et al. (2013). Social networks and time spent with friends: The effect of everyday interactions on close relationships. Psychological Science, 24(2), 212–218. https://doi.org/10.1177/0956797612450732
Roberts, S. G. B., & Dunbar, R. I. M. (2011). The strength of social bonds and the maintenance of close relationships. Personality and Social Psychology Review, 15(2), 215–234. https://doi.org/10.1177/1088868311411102
Fehr, B. (2008). Friendship formation. In S. Sprecher, A. Wenzel, & J. Harvey (Eds.), Handbook of relationship initiation (pp. 29–55). New York, NY: Psychology Press.
Berg, J. H., & Clark, M. S. (1986). Differences in social exchange between intimate and other relationships: Gradually evolving or quickly apparent. In V. J. Derlega & B. A. Winstead (Eds.), Friendship and social interaction (pp. 101–128). New York, NY: Springer-Verlag.
Altman, I., & Haythorn, W. W. (1965). Interpersonal exchange in isolation. Sociometry, 28, 411–426. https://doi.org/10.2307/2786177
Bahns, A. J., Crandall, C. S., Gillath, O., & Preacher, K. J. (2017). Similarity in relationships as niche construction: Choice, stability, and influence within dyads in a free choice environment. Journal of Personality and Social Psychology, 112, 329–355. https://doi.org/10.1037/pspp0000088
Hays, R. B. (1984). The development and maintenance of friendship. Journal of Social and Personal Relationships, 1, 75–98. https://doi.org/10.1177/0265407584011005
Hays, R. B. (1985). A longitudinal study of friendship development. Journal of Personality and Social Psychology, 48, 909–924. https://doi.org/10.1037/0022-3514.48.4.909
Saramaki, J., Leicht, E. A., Lopez, E., Roberts, S. G. B., Reed-Tsochas, F., & Dunbar, R. I. M. (2014). Persistence of social signatures in human communication. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111, 942–947. https://doi.org/10.1073/pnas.1308540110
van Duijn, M. A. J., Zeggelink, E. P. H., Huisman, M., Stokman, F. N., & Wasseur, F. W. (2003). Evolution of sociology freshmen into a friendship network. Journal of Mathematical Sociology, 27, 153–191. https://doi.org/10.1080/00222500390213137
Roberts, S. G. B., & Dunbar, R. I. M. (2011). The costs of family and friends: An 18-month longitudinal study of relationship maintenance and decay. Evolution and Human Behavior, 32, 186–197. https://doi.org/10.1016/j.evolhumbehav.2010.08.005
Hornstein, G. A., & Truesdell, S. E. (1988). Development of intimate conversation in close relationships. Journal of Social and Clinical Psychology, 7, 49–64. https://doi.org/10.1521/jscp.1988.7.1.49
Wright, P. H. (1997). A bare-bones guide to the Acquaintance Description Form-F2.
