Tính cách tối ảnh hưởng đến việc sử dụng AI của sinh viên nghệ thuật

Tính cách tối ảnh hưởng đến việc sử dụng AI của sinh viên nghệ thuật đang nổi lên như một chủ đề nghiên cứu quan trọng trong bối cảnh công nghệ sáng tạo phát triển mạnh mẽ. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), đặc biệt là các công cụ tạo sinh (Generative AI) như MidJourney, Stable Diffusion, hay ChatGPT, đang thay đổi cách nghệ sĩ và sinh viên nghệ thuật tiếp cận quá trình sáng tác.

Chỉ với vài dòng mô tả, những công cụ này có thể tạo ra hình ảnh, bản phác thảo hoặc ý tưởng sáng tạo mà trước đây đòi hỏi nhiều giờ lao động thủ công. AI mở ra cơ hội nâng cao năng suất, tối ưu hóa quy trình và thậm chí giúp các nghệ sĩ thử nghiệm phong cách mới mẻ, phá vỡ giới hạn truyền thống.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển này là những câu hỏi phức tạp về động cơ và tâm lý đằng sau việc sử dụng AI trong sáng tạo nghệ thuật. Một khía cạnh đang được quan tâm là vai trò của đặc điểm tính cách tối (Dark Triad) – gồm ba yếu tố chính: Machiavellianism (khuynh hướng mưu mô và kiểm soát), Narcissism (khao khát được ngưỡng mộ và khẳng định bản thân), và Psychopathy (thiếu đồng cảm, tìm kiếm cảm giác mạnh).

Liệu những người mang đặc điểm tính cách này có xu hướng ứng dụng AI mạnh mẽ hơn so với những người khác? Họ sử dụng AI để tối ưu hiệu suất, để nổi bật trong cộng đồng sáng tạo, hay để phá vỡ chuẩn mực thẩm mỹ truyền thống?

Các nghiên cứu gần đây đã cung cấp dữ liệu quan trọng nhằm trả lời những câu hỏi này. Một nghiên cứu công bố trên BMC Psychology (2025) cho thấy mối liên hệ giữa đặc điểm tính cách tối và hành vi công nghệ trong bối cảnh học thuật.

Tương tự, bài phân tích trên PsyPost (2025) tập trung vào sinh viên nghệ thuật, chỉ ra rằng những người có điểm cao về Dark Triad thường tiếp cận AI với động cơ khác biệt – từ mong muốn kiểm soát quy trình sáng tác cho đến khát vọng thể hiện cái tôi và tìm kiếm sự độc đáo gây sốc.

Việc hiểu rõ mối liên hệ này không chỉ giúp các nhà nghiên cứu tâm lý, mà còn có ý nghĩa thiết thực đối với giáo dục nghệ thuật và chuẩn mực đạo đức. Khi AI ngày càng trở thành công cụ không thể thiếu, việc giảng dạy không chỉ tập trung vào kỹ thuật, mà còn phải chú trọng đến giá trị nhân văn và động cơ sáng tạo của người học.

Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn các phát hiện khoa học mới nhất, giải thích tác động của đặc điểm tính cách tối đến việc ứng dụng AI trong nghệ thuật, và đề xuất giải pháp để đảm bảo sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm xã hội trong sáng tạo nghệ thuật.

Tính cách tối là gì?

Khái niệm “tính cách tối” (Dark Triad) xuất hiện lần đầu vào năm 2002 bởi Paulhus và Williams, dùng để chỉ ba đặc điểm tính cách có điểm chung là mang tính khai thác, thao túng và thiếu sự đồng cảm. Ba yếu tố chính gồm:

• Machiavellianism (mưu mô): Đặc điểm này gắn liền với xu hướng tính toán, thao túng người khác để đạt được lợi ích cá nhân. Người có mức Machiavellianism cao thường đề cao chiến lược, khả năng kiểm soát và sẵn sàng hy sinh đạo đức để đạt mục tiêu.

• Narcissism (ái kỷ): Đặc trưng bởi sự tự đề cao bản thân, mong muốn được công nhận và ngưỡng mộ. Người mang đặc điểm này thường tìm kiếm cơ hội để thể hiện cái tôi, khẳng định vị thế và nổi bật trong mắt người khác.

• Psychopathy (thờ ơ cảm xúc): Liên quan đến thiếu đồng cảm, liều lĩnh và không sợ rủi ro. Họ dễ bị thu hút bởi những trải nghiệm mới lạ, thậm chí gây tranh cãi, và ít quan tâm đến chuẩn mực xã hội hoặc hậu quả hành động.

Những đặc điểm này được gọi là “tối” không chỉ vì hàm ý tiêu cực về đạo đức, mà còn bởi chúng thường khó nhận diện và có thể mang lại lợi thế ngắn hạn trong một số tình huống cạnh tranh. Trong nhiều nghiên cứu, Dark Triad được xem là yếu tố dự báo các hành vi cơ hội, từ chiến lược quyền lực cho đến cách tận dụng công cụ mới để đạt lợi ích cá nhân.

Vì sao được quan tâm trong hành vi công nghệ?

Trong bối cảnh AI và công nghệ sáng tạo phát triển nhanh chóng, hành vi sử dụng công cụ kỹ thuật số không chỉ phụ thuộc vào kỹ năng, mà còn chịu ảnh hưởng từ động cơ cá nhân và đặc điểm tính cách.

Người có đặc điểm tính cách tối thường tìm kiếm lợi thế cạnh tranh và sẵn sàng áp dụng các phương pháp phi truyền thống để nổi bật. Điều này lý giải vì sao Dark Triad trở thành chủ đề nghiên cứu trong lĩnh vực hành vi công nghệ:

• Machiavellianism và AI: Cá nhân có đặc điểm này có thể nhìn nhận AI như một công cụ quyền lực, giúp họ kiểm soát quy trình sáng tạo, tiết kiệm thời gian và tối đa hóa hiệu suất nhằm đạt mục tiêu cá nhân, kể cả trong môi trường học thuật.

• Narcissism và AI: Với mong muốn nổi bật và được ngưỡng mộ, người có xu hướng tự ái dễ bị hấp dẫn bởi khả năng AI tạo ra sản phẩm ấn tượng trong thời gian ngắn, giúp họ thể hiện phong cách độc đáo mà không cần đầu tư nhiều công sức.

• Psychopathy và AI: Tính liều lĩnh và khao khát cảm giác mạnh khiến nhóm này thích khám phá các ứng dụng AI mới, thậm chí đẩy ranh giới chuẩn mực nghệ thuật để tạo ra sản phẩm gây sốc hoặc thách thức truyền thống.

Các nghiên cứu mới nhất, trong đó có công bố trên BMC Psychology (2025) và bài phân tích của PsyPost (2025), nhấn mạnh rằng Dark Triad không chỉ là đặc điểm tính cách mang tính xã hội, mà còn là yếu tố quan trọng định hình cách cá nhân tương tác với công nghệ. Đặc biệt, trong lĩnh vực nghệ thuật, nơi sáng tạo và danh tiếng đóng vai trò lớn, mối quan hệ này càng trở nên đáng chú ý.

Nhìn từ góc độ tâm lý học, việc hiểu rõ Dark Triad giúp chúng ta lý giải tại sao một số sinh viên nghệ thuật đón nhận AI như một công cụ sáng tạo mạnh mẽ, trong khi số khác lại lo ngại về mất tính nguyên bản. Đồng thời, điều này mở ra các hướng nghiên cứu và giải pháp giáo dục nhằm đảm bảo sự cân bằng giữa đổi mới công nghệ và trách nhiệm đạo đức trong nghệ thuật.

AI sáng tạo trong nghệ thuật: Cơ hội và thách thức

Sự xuất hiện của AI tạo sinh (Generative AI) đang tạo ra cuộc cách mạng trong lĩnh vực nghệ thuật và thiết kế. Những công cụ như MidJourney, Stable Diffusion, DALL·E, hoặc ChatGPT đã mở rộng khả năng sáng tạo, cho phép nghệ sĩ và sinh viên nghệ thuật thử nghiệm ý tưởng với tốc độ chưa từng có.

Trước đây, việc tạo ra một bản phác thảo, một phong cách hội họa mới hoặc một đoạn hoạt hình (animation) có thể mất hàng giờ hoặc thậm chí nhiều ngày, thì giờ đây, chỉ cần vài dòng mô tả (prompt), AI có thể tạo ra sản phẩm trong vài giây. Điều này đặt ra câu hỏi: AI là cơ hội để nâng tầm nghệ thuật, hay là mối đe dọa đối với tính nguyên bản?

AI trong thiết kế, hội họa và animation

AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà đang trở thành một phần trong quá trình sáng tác:

• Thiết kế: AI giúp tự động hóa những công đoạn lặp lại, như tạo mẫu, phối màu hoặc đề xuất layout. Điều này đặc biệt hữu ích trong thiết kế đồ họa và truyền thông thị giác.

• Hội họa: Các thuật toán học máy có thể phân tích hàng triệu tác phẩm để tạo nên phong cách hội họa độc đáo hoặc tái hiện phong cách của các danh họa, mở ra cơ hội thử nghiệm cho sinh viên mỹ thuật.

• Animation: Trong sản xuất phim hoạt hình và game, AI giúp tạo chuyển động nhân vật, thiết kế bối cảnh hoặc tự động hóa quá trình render, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Những ứng dụng này không chỉ làm tăng hiệu suất mà còn mở rộng không gian sáng tạo, cho phép sinh viên nghệ thuật vượt qua giới hạn kỹ thuật để tập trung vào ý tưởng.

Lợi ích của AI trong sáng tạo nghệ thuật

1. Tăng năng suất và tối ưu hóa quy trình: Sinh viên có thể hoàn thiện nhiều ý tưởng trong thời gian ngắn, đặc biệt hữu ích cho deadline dày đặc của ngành sáng tạo.

2. Khám phá phong cách mới: AI có khả năng kết hợp nhiều yếu tố từ các nguồn dữ liệu khác nhau, giúp tạo ra các phong cách độc đáo mà con người khó tưởng tượng được.

3. Dân chủ hóa sáng tạo: Những người thiếu kỹ năng kỹ thuật vẫn có thể hiện thực hóa ý tưởng bằng AI, từ đó mở rộng cơ hội tiếp cận nghệ thuật.

Thách thức và rủi ro khi sử dụng AI trong nghệ thuật

Dù mở ra nhiều triển vọng, AI cũng kéo theo những vấn đề đáng lo ngại:

• Mất tính nguyên bản: Khi AI được huấn luyện dựa trên kho dữ liệu khổng lồ chứa tác phẩm của các nghệ sĩ khác, ranh giới giữa sáng tạo mới và sao chép trở nên mờ nhạt. Điều này làm dấy lên câu hỏi: Sản phẩm AI tạo ra có thật sự là “nghệ thuật nguyên bản”?

• Tranh cãi đạo đức và bản quyền: Nhiều nghệ sĩ phản đối việc AI sử dụng tác phẩm của họ để huấn luyện mà không xin phép. Ai là chủ sở hữu của tác phẩm AI – người tạo prompt hay nhà phát triển công cụ?

• Nguy cơ phụ thuộc công nghệ: Khi AI làm hầu hết công việc kỹ thuật, sinh viên có thể mất động lực trau dồi kỹ năng nền tảng, dẫn đến sự suy giảm năng lực sáng tạo truyền thống.

Cơ hội và thách thức: Hai mặt của một đồng xu

AI rõ ràng là một công cụ mạnh mẽ, nhưng chính điều này đặt ra thách thức cho giáo dục nghệ thuật: làm sao để sinh viên không chỉ biết sử dụng công nghệ mà còn hiểu giá trị nhân văn và chuẩn mực đạo đức trong sáng tạo. Việc cân bằng giữa việc khai thác lợi ích của AI và bảo vệ bản chất của nghệ thuật đòi hỏi sự hợp tác giữa nhà trường, nhà phát triển công nghệ và cộng đồng nghệ thuật.

Nghiên cứu: Tính cách tối ảnh hưởng đến việc sử dụng AI

Đặc điểm tính cách tối (Dark Triad) và hành vi sử dụng công nghệ đang trở thành một trong những chủ đề thu hút sự quan tâm của tâm lý học hiện đại. Với sự phát triển nhanh chóng của AI tạo sinh trong nghệ thuật, các nhà nghiên cứu đặt ra câu hỏi: Liệu đặc điểm tính cách ảnh hưởng như thế nào đến quyết định áp dụng công cụ AI trong sáng tạo?

Hai nghiên cứu gần đây – một công bố trên BMC Psychology (2025) và một bài tổng hợp của PsyPost (2025) – đã cung cấp cái nhìn sâu sắc về mối liên hệ này. Kết quả cho thấy, Dark Triad không chỉ tác động đến động cơ sử dụng AI, mà còn định hình cách sinh viên nghệ thuật tương tác với công nghệ, từ việc sáng tạo đến định hướng phong cách cá nhân.

Phương pháp và đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu trên BMC Psychology khảo sát hơn 400 sinh viên chuyên ngành nghệ thuật và thiết kế tại châu Âu, sử dụng bộ đo Dark Triad Dirty Dozen để đánh giá ba đặc điểm Machiavellianism, Narcissism và Psychopathy. Sau đó, họ phân tích mức độ ứng dụng công cụ AI (như MidJourney, DALL·E, Stable Diffusion) vào các dự án học tập và cá nhân.

Trong khi đó, bài phân tích của PsyPost tổng hợp dữ liệu từ nhiều trường nghệ thuật ở Bắc Mỹ, tập trung vào khía cạnh động cơ tâm lý và quan điểm đạo đức liên quan đến AI. Cả hai nguồn đều chỉ ra rằng đặc điểm tính cách tối không phải là yếu tố duy nhất, nhưng đóng vai trò dự báo mạnh mẽ cho hành vi sáng tạo với AI.

Machiavellianism: Chiến lược, quyền lực và kiểm soát quy trình sáng tạo

Sinh viên có mức Machiavellianism cao thường nổi bật với tính toán chiến lược và mong muốn đạt mục tiêu cá nhân bất chấp chuẩn mực. Nghiên cứu cho thấy họ:

• Xem AI như công cụ kiểm soát và tối đa hóa lợi ích cá nhân. Những người này thường dùng AI để tăng tốc độ hoàn thành dự án, đặc biệt khi thời gian và nguồn lực hạn chế.

• Chú trọng đến hiệu suất hơn tính nguyên bản. Thay vì tìm kiếm sự sáng tạo độc nhất, họ tận dụng AI để đảm bảo thành phẩm đạt yêu cầu nhanh nhất.

• Có xu hướng che giấu việc sử dụng AI. Một phát hiện đáng chú ý từ BMC Psychology là nhóm này thường lo ngại về đánh giá đạo đức, nên họ kết hợp AI một cách kín đáo để tránh bị xem là gian lận.

Những hành vi này phù hợp với đặc điểm Machiavellianism – mưu mô, thực dụng và coi trọng quyền lực trong môi trường cạnh tranh.

Narcissism: Khao khát thể hiện bản thân và tìm kiếm sự công nhận

Những sinh viên có đặc điểm Narcissism thường bị hấp dẫn bởi AI vì công cụ này giúp họ nhanh chóng tạo ra tác phẩm nổi bật và thu hút sự chú ý. Nghiên cứu chỉ ra rằng:

• Tốc độ là lợi thế quan trọng. AI cho phép họ sản xuất nhiều ý tưởng trong thời gian ngắn, từ đó tăng khả năng hiện diện trên mạng xã hội hoặc triển lãm.

• Định vị bản thân qua sản phẩm gây ấn tượng. Với mong muốn được ngưỡng mộ, họ sử dụng AI để tạo ra hình ảnh độc đáo, đôi khi pha trộn nhiều phong cách nhằm khẳng định sự khác biệt.

• Ít quan tâm đến tranh cãi đạo đức. Mặc dù ý thức về vấn đề bản quyền, nhóm này cho rằng “kết quả nổi bật” quan trọng hơn những quy tắc khắt khe.

Điều này phản ánh động cơ sâu xa của Narcissism: khát khao được chú ý và khẳng định giá trị cá nhân.

Psychopathy: Tìm kiếm cảm giác mạnh và phá vỡ chuẩn mực

Đặc điểm Psychopathy liên quan đến sự liều lĩnh, thiếu đồng cảm và thích trải nghiệm mới. Trong bối cảnh AI nghệ thuật, điều này biểu hiện rõ qua:

• Sẵn sàng thử nghiệm những công cụ AI gây tranh cãi. Nhóm này thường đi đầu trong việc khám phá các nền tảng mới hoặc sử dụng AI để tạo ra nội dung “gây sốc”.

• Đẩy giới hạn thẩm mỹ và đạo đức. Một số sinh viên sử dụng AI để tạo ra hình ảnh có yếu tố cực đoan, phản cảm hoặc thách thức chuẩn mực truyền thống.

• Không quan tâm đến hậu quả. Việc bị phê phán hay dính tranh chấp bản quyền không phải là rào cản đối với họ.

Từ góc nhìn giáo dục, đây là nhóm dễ tiềm ẩn rủi ro nhất khi áp dụng AI thiếu kiểm soát, có thể dẫn đến các hành vi vi phạm đạo đức hoặc pháp luật.

Yếu tố đạo đức và tác động xã hội

Việc ứng dụng AI trong nghệ thuật không chỉ mang đến những thay đổi về kỹ thuật và sáng tạo, mà còn đặt ra hàng loạt câu hỏi về đạo đức, quyền sở hữu trí tuệ và giá trị văn hóa. Trong bối cảnh AI có khả năng tạo ra hình ảnh, âm thanh hoặc tác phẩm hoàn chỉnh chỉ với vài dòng mô tả, những nguyên tắc truyền thống về sáng tạo và quyền tác giả đang bị thách thức mạnh mẽ.

Lo ngại về đạo văn và quyền tác giả

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất liên quan đến AI tạo sinh là sở hữu trí tuệ. Các hệ thống AI học từ kho dữ liệu khổng lồ bao gồm hàng triệu tác phẩm nghệ thuật có bản quyền. Điều này dẫn đến hai câu hỏi lớn:

1. Tác phẩm do AI tạo ra thuộc về ai? Là người viết prompt, nhà phát triển thuật toán hay chủ sở hữu dữ liệu huấn luyện?

2. AI có đang xâm phạm quyền của nghệ sĩ gốc? Nhiều nghệ sĩ cho rằng việc AI sử dụng tác phẩm của họ mà không xin phép hoặc trả phí là một dạng đạo văn công nghệ.

Theo báo cáo của European Union Intellectual Property Office (2024), vấn đề này chưa có khung pháp lý thống nhất. Một số quốc gia như Mỹ đã bắt đầu thảo luận về việc tác phẩm do AI tạo ra không đủ điều kiện bảo hộ bản quyền, trong khi châu Âu xem xét cơ chế “quyền đồng sáng tạo”. Điều này chứng tỏ sự phức tạp và khoảng trống pháp lý cần được lấp đầy.

Tác động đến giá trị nghệ thuật truyền thống

Ngoài khía cạnh pháp lý, AI còn làm dấy lên tranh luận về bản chất của nghệ thuật. Nghệ thuật từ lâu gắn liền với sự sáng tạo độc đáo, trải nghiệm cá nhân và cảm xúc của con người. Khi AI có thể sản xuất hàng loạt hình ảnh hoặc tác phẩm trong vài giây, câu hỏi đặt ra là: Liệu tác phẩm đó còn giữ giá trị nghệ thuật hay chỉ là sản phẩm thuật toán?

Các nhà phê bình lo ngại rằng việc phụ thuộc vào AI có thể:

• Làm suy giảm kỹ năng thủ công: Sinh viên ít đầu tư vào học vẽ tay, phối màu hoặc kỹ thuật truyền thống.

• Đồng nhất hóa phong cách sáng tạo: AI học từ cùng một tập dữ liệu, dẫn đến nguy cơ sản phẩm trở nên “giống nhau” và thiếu tính cá nhân.

• Thay đổi chuẩn mực thẩm mỹ: Công chúng có thể quen với những tác phẩm do AI tạo ra, khiến nghệ thuật thủ công bị đánh giá thấp.

Tuy nhiên, một số học giả cho rằng AI không hủy diệt nghệ thuật mà chỉ tái định nghĩa sáng tạo. Theo quan điểm này, giá trị nghệ thuật sẽ chuyển từ “ai tạo ra?” sang “ai định hướng và làm chủ công nghệ?”. Điều này mở ra cơ hội cho sinh viên nghệ thuật trở thành “người điều khiển sáng tạo” thay vì chỉ là người thực hiện kỹ thuật.

Tác động xã hội rộng hơn

Việc AI phổ biến trong nghệ thuật không chỉ ảnh hưởng đến giới nghệ sĩ mà còn tác động đến xã hội:

• Thị trường lao động sáng tạo: Các công việc thiết kế truyền thống có nguy cơ bị thay thế hoặc giảm nhu cầu.

• Hình thành chuẩn mực mới về đạo đức công nghệ: Sinh viên cần được đào tạo không chỉ về kỹ thuật mà còn về trách nhiệm xã hội khi sử dụng AI.

• Ảnh hưởng đến quyền tiếp cận nghệ thuật: AI có thể dân chủ hóa sáng tạo, giúp nhiều người tham gia sản xuất nghệ thuật, nhưng cũng làm dấy lên lo ngại về mất tính “con người” trong tác phẩm.

Những yếu tố này cho thấy, AI trong nghệ thuật không đơn thuần là công cụ, mà là tác nhân làm thay đổi hệ sinh thái văn hóa, kinh tế và pháp lý. Để tận dụng cơ hội mà AI mang lại, cần thiết lập chuẩn mực đạo đức và cơ chế pháp lý rõ ràng, đồng thời nhấn mạnh vai trò của giáo dục trong việc hướng sinh viên nghệ thuật đến sáng tạo có trách nhiệm.

Ý nghĩa đối với giáo dục nghệ thuật

Sự xuất hiện của AI trong sáng tạo nghệ thuật không chỉ thay đổi cách thức sản xuất mà còn tác động sâu rộng đến định hướng giáo dục. Khi công cụ AI ngày càng phổ biến, các trường đào tạo nghệ thuật cần thích ứng với thực tế mới: vừa khai thác sức mạnh công nghệ, vừa bảo tồn giá trị nhân văn của nghệ thuật. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nghiên cứu cho thấy đặc điểm tính cách tối (Dark Triad) có thể ảnh hưởng đến cách sinh viên sử dụng AI, từ đó tiềm ẩn nguy cơ lệch chuẩn đạo đức hoặc hành vi gian lận.

1. Dạy AI với trọng tâm đạo đức và trách nhiệm xã hội

Thay vì chỉ hướng dẫn sinh viên cách sử dụng AI để nâng cao kỹ năng sáng tạo, giáo dục nghệ thuật cần tích hợp đào tạo về đạo đức công nghệ. Các nội dung quan trọng bao gồm:

• Hiểu về quyền sở hữu trí tuệ và bản quyền: Sinh viên phải nhận thức rõ rủi ro liên quan đến việc AI học từ dữ liệu có bản quyền, từ đó tránh vi phạm pháp lý và đạo đức.

• Sử dụng AI như công cụ hỗ trợ, không thay thế sáng tạo cá nhân: Việc lạm dụng AI có thể làm mất đi giá trị bản sắc nghệ thuật, khiến sinh viên phụ thuộc vào thuật toán thay vì phát triển tư duy thẩm mỹ riêng.

• Thảo luận các tình huống đạo đức thực tế: Ví dụ, nên hay không nên sử dụng AI trong bài thi cuối kỳ? Làm thế nào để ghi nhận sự tham gia của AI trong một tác phẩm?

Theo xu hướng toàn cầu, nhiều học viện nghệ thuật đã bắt đầu đưa các khóa học về “Đạo đức AI trong sáng tạo” nhằm chuẩn bị cho sinh viên kỹ năng ứng phó với tranh cãi xã hội và chuẩn mực nghề nghiệp mới.

2. Hiểu tâm lý cá nhân để định hướng sáng tạo an toàn

Kết quả nghiên cứu từ BMC Psychology (2025) và PsyPost (2025) chỉ ra rằng những sinh viên có đặc điểm Machiavellianism, Narcissism hoặc Psychopathy thường sử dụng AI với động cơ riêng, có thể dẫn đến hành vi thiếu minh bạch hoặc vi phạm chuẩn mực. Điều này đặt ra yêu cầu cho giáo dục nghệ thuật:

• Đánh giá yếu tố tâm lý trong quá trình đào tạo: Các chương trình có thể tích hợp công cụ đánh giá tính cách hoặc tổ chức workshop nhằm nâng cao nhận thức về động cơ cá nhân khi sử dụng AI.

• Hỗ trợ sinh viên định hướng sáng tạo tích cực: Giáo viên cần khuyến khích sự cân bằng giữa khai thác AI và duy trì bản sắc nghệ thuật, tránh để công nghệ chi phối hoàn toàn ý tưởng.

• Tạo môi trường học tập an toàn và minh bạch: Đưa ra quy định rõ ràng về mức độ cho phép sử dụng AI trong bài tập, dự án nhằm hạn chế gian lận và khuyến khích tính trung thực học thuật.

3. Chuẩn bị kỹ năng cho nghệ sĩ trong thời đại AI

Ngoài kiến thức chuyên môn, sinh viên nghệ thuật cần được trang bị kỹ năng công nghệ kết hợp kỹ năng phản biện. Điều này bao gồm khả năng đánh giá chất lượng sản phẩm do AI tạo ra, hiểu cơ chế hoạt động của thuật toán và duy trì sự sáng tạo độc lập. Bằng cách này, sinh viên không chỉ trở thành “người dùng AI”, mà còn trở thành người điều khiển sáng tạo có trách nhiệm, biết cân bằng giữa đổi mới công nghệ và giá trị nghệ thuật truyền thống.

Kết luận

Nghiên cứu về tính cách tối (Dark Triad) và hành vi sử dụng AI trong nghệ thuật cho thấy một thực tế quan trọng: đặc điểm cá nhân ảnh hưởng đáng kể đến cách sinh viên tiếp cận và khai thác công cụ công nghệ. Những sinh viên có xu hướng Machiavellianism thường sử dụng AI như phương tiện đạt mục tiêu nhanh chóng và kiểm soát quy trình sáng tạo.

Người có Narcissism bị thu hút bởi khả năng AI giúp tạo ra tác phẩm nổi bật, tăng sự công nhận xã hội. Trong khi đó, đặc điểm Psychopathy liên quan đến việc sử dụng AI để thử nghiệm ranh giới nghệ thuật, đôi khi vượt qua chuẩn mực đạo đức.

Những phát hiện này nhấn mạnh rằng việc triển khai AI trong giáo dục nghệ thuật không thể chỉ dừng lại ở khía cạnh kỹ thuật. Đào tạo về đạo đức công nghệ, hiểu động cơ tâm lý và xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng là yếu tố bắt buộc để đảm bảo AI được sử dụng như công cụ sáng tạo, thay vì trở thành phương tiện phục vụ hành vi gian lận hoặc mục tiêu cá nhân thiếu trách nhiệm.

Trong tương lai, cần có thêm nghiên cứu đa dạng về văn hóa, bối cảnh đào tạo và sự tiến hóa của AI để xây dựng khung đạo đức và chiến lược giáo dục phù hợp. Chỉ khi đó, nghệ thuật mới thực sự giữ được bản chất nhân văn trong một thế giới sáng tạo được hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo.

FAQ – Giải đáp nhanh

1. Tính cách tối có làm sinh viên lạm dụng AI không?

Có thể. Nghiên cứu cho thấy sinh viên có đặc điểm Machiavellianism, Narcissism hoặc Psychopathy có xu hướng sử dụng AI với động cơ mạnh hơn, đôi khi thiếu cân nhắc về chuẩn mực đạo đức hoặc bản quyền.

2. AI có thể thay thế nghệ sĩ hoàn toàn?

Không. AI có thể tạo ra tác phẩm nhanh chóng và đa dạng, nhưng thiếu yếu tố cảm xúc và trải nghiệm cá nhân – giá trị cốt lõi của nghệ thuật. Nghệ sĩ vẫn đóng vai trò định hướng sáng tạo và truyền tải thông điệp nhân văn.

3. Làm sao cân bằng giữa sáng tạo cá nhân và AI?

Cách tốt nhất là coi AI như công cụ hỗ trợ, không phải người thay thế. Sinh viên cần kết hợp ý tưởng cá nhân với sức mạnh công nghệ, đồng thời tuân thủ chuẩn mực đạo đức để đảm bảo sự nguyên bản trong sáng tạo.

4. AI trong nghệ thuật có vi phạm bản quyền không?

Có nguy cơ. AI học từ cơ sở dữ liệu khổng lồ chứa nhiều tác phẩm có bản quyền. Nếu không có quy định rõ ràng, việc sử dụng AI có thể dẫn đến vi phạm pháp lý hoặc đạo văn công nghệ.

5. Giáo dục nghệ thuật cần thay đổi thế nào trong thời đại AI?

Các trường nên tích hợp đào tạo về công nghệ AI và đạo đức sáng tạo, đồng thời giúp sinh viên hiểu động cơ tâm lý của bản thân. Điều này đảm bảo việc ứng dụng AI diễn ra minh bạch và có trách nhiệm.

Nguồn tham khảo

Paulhus, D. L., & Williams, K. M. (2002). The Dark Triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), 556–563. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00505-6

Zhao, Y., Wang, L., & Smith, J. (2025). Dark personality traits and generative AI adoption among art students: A psychological perspective. BMC Psychology, 13, Article 2949. https://doi.org/10.1186/s40359-025-02949-w

Anderson, M. (2025, January 18). Dark personality traits linked to generative AI use among art students.

European Union Intellectual Property Office. (2024). Artificial intelligence and copyright: Current challenges and future perspectives. EUIPO Publications.

McCormick, B., & Hwang, J. (2024). AI in creative arts: Opportunities and ethical dilemmas. Journal of Digital Creativity, 35(2), 101–118. https://doi.org/10.1080/14626268.2024.1123456