Gia đình hạt nhân là một đơn vị gia đình bao gồm một nam, một nữ trưởng thành và những đứa con phụ thuộc. Một số nhà xã hội học (đặc biệt là những người theo chủ nghĩa chức năng) coi đây là hình thức cơ bản phổ quát của cấu trúc gia đình.
Gia đình hạt nhân (da trắng) đôi khi được gọi là gia đình gói ngũ cốc vì thường được các nhà quảng cáo mô tả là chuẩn mực.
Khái niệm gia đình hạt nhân được cho là xuất hiện ở thế giới phương Tây trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp, khi các gia đình rời bỏ nông trại và chuyển đến các thị trấn và thành phố nhỏ để làm việc. Trong thời gian này, những người trẻ tuổi bắt đầu trì hoãn việc kết hôn và sinh con, thay vào đó sống với cha mẹ cho đến khi họ có sự nghiệp.
Những người theo chủ nghĩa chức năng như Parsons cho rằng gia đình hạt nhân đã thay thế gia đình mở rộng trở thành hình thức thống trị trong xã hội công nghiệp vì nó “phù hợp” hơn và đáp ứng chặt chẽ hơn nhu cầu của xã hội.
Mặc dù đến năm 2000, chỉ có 21% hộ gia đình là cặp vợ chồng đã kết hôn hoặc chung sống với con cái phụ thuộc, nhưng khái niệm gia đình hạt nhân vẫn đóng vai trò trung tâm trong hệ tư tưởng gia đình.
Các nhà xã hội học và chính trị gia của phe Cánh hữu mới thường cho rằng nhiều vấn đề xã hội ở Anh bắt nguồn từ thực tế là không có đủ trẻ em được nuôi dưỡng trong những gia đình ổn định có cả cha và mẹ.
Chức năng của gia đình hạt nhân
Thuộc kinh tế
Những người theo chủ nghĩa Marx tin rằng gia đình là công cụ của chủ nghĩa tư bản và chức năng chính của nó là duy trì chủ nghĩa tư bản và củng cố bất bình đẳng xã hội.Theo chủ nghĩa Marx, gia đình hạt nhân một vợ một chồng xuất hiện cùng với chủ nghĩa tư bản. Trước chủ nghĩa tư bản, các xã hội truyền thống và bộ lạc không có giai cấp và không có tài sản riêng.
Thay vào đó, tài sản thuộc sở hữu chung và điều này được phản ánh trong cấu trúc gia đình.
Một gia đình hạt nhân biệt lập có nghĩa là đàn ông có thể xác nhận đứa trẻ có phải là con của họ hay không và đảm bảo rằng tài sản vẫn thuộc về gia đình thông qua việc thừa kế riêng.
Tuy nhiên, cuối cùng, sự sắp xếp này lại phục vụ cho việc tái tạo bất bình đẳng. Khi con cái của người giàu trở nên giàu có, con cái của người nghèo vẫn ở lại. Do đó, gia đình hạt nhân phục vụ cho lợi ích của giai cấp tư sản nhiều hơn là giai cấp vô sản.
Hệ thống gia đình hạt nhân, trong đó các gia đình hạt nhân sống tự lập với gia đình nơi họ lớn lên, được cho là phù hợp với nhu cầu của nền kinh tế Mỹ và nhiều nền kinh tế phương Tây khác về một thị trường lao động linh hoạt và năng động (Sussman, 1958).
Tư tưởng gia trưởng
Những người theo chủ nghĩa nữ quyền chỉ trích gia đình như một thể chế xã hội. Họ tin rằng gia đình là công cụ áp bức phụ nữ và đặc biệt là gia đình hạt nhân phục vụ nhu cầu của nam giới hơn là phụ nữ. Điều này thể hiện qua các vấn đề như phân công lao động gia đình không bình đẳng và bạo lực gia đình.Một số nhà nữ quyền xem chức năng của gia đình hạt nhân là nơi các cá nhân học được các giá trị gia trưởng, từ đó hình thành nên xã hội gia trưởng.
Các bé gái có thể được xã hội hóa để tin rằng bất bình đẳng và áp bức là một phần bình thường của phụ nữ và các bé trai được xã hội hóa để tin rằng chúng vượt trội và có thẩm quyền hơn phụ nữ.
Những người theo chủ nghĩa nữ quyền thường tin rằng gia đình hạt nhân dạy trẻ em về vai trò giới tính, từ đó áp dụng vào vai trò giới tính trong xã hội rộng lớn hơn.
Ví dụ, các cô gái có thể học cách chấp nhận rằng làm nội trợ là vai trò duy nhất có thể hoặc được chấp nhận đối với phụ nữ. Một số nhà nữ quyền cũng tin rằng sự phân công lao động không bình đẳng trong các gia đình hạt nhân, với phụ nữ và trẻ em gái chấp nhận vai trò phục tùng trong gia đình.
Murdock: Bốn chức năng phổ quát
Murdock (1949) tuyên bố rằng gia đình hạt nhân thực hiện bốn chức năng có lợi cho xã hội vì chúng làm giảm khả năng hỗn loạn và xung đột và do đó mang lại xã hội có trật tự, có cấu trúc và có thể dự đoán được tương đối tốt.
Xã hội hóa: Gia đình là tác nhân xã hội hóa chính của trẻ em. Cha mẹ dạy con cái các chuẩn mực và giá trị của xã hội.
Sự ổn định kinh tế: Gia đình cung cấp sự ổn định kinh tế cho các thành viên. Trong nhiều gia đình, cả cha và mẹ đều đi làm để kiếm thu nhập.
Sinh sản: Gia đình hạt nhân cung cấp những thành viên mới cho xã hội, nếu không có họ, xã hội sẽ không còn tồn tại.
Quan hệ tình dục: Gia đình như một thể chế cũng điều chỉnh hành vi tình dục. Ví dụ, nhiều xã hội trong lịch sử đã cấm quan hệ tình dục ngoài mối quan hệ hôn nhân tạo nên gia đình.
Xã hội hóa sơ cấp
Theo Parsons (1951), mặc dù gia đình hạt nhân thực hiện các chức năng bị thu hẹp so với trước đây, nhưng đây vẫn là thể chế duy nhất có thể thực hiện các chức năng cốt lõi là xã hội hóa cơ bản và ổn định tính cách của người lớn.
Xã hội hóa sơ cấp đề cập đến giai đoạn đầu trong cuộc đời của một người, khi họ học hỏi và phát triển bản thân thông qua các tương tác và trải nghiệm xung quanh. Điều này dẫn đến việc trẻ học được các thái độ, giá trị và hành động phù hợp với cá nhân như là thành viên của một nền văn hóa cụ thể.
Sự ổn định của tính cách người lớn
Sự ổn định tính cách của người trưởng thành, hay còn gọi là “thuyết tắm nước ấm”, nhấn mạnh đến sự an toàn về mặt tình cảm có được trong các mối quan hệ hôn nhân.
Sự ổn định này có tác dụng cân bằng những căng thẳng và áp lực trong cuộc sống mà hầu hết người lớn phải đối mặt.
Ngoài ra, việc ổn định tính cách của người lớn trong hôn nhân cho phép người lớn hành động theo chiều hướng trẻ con trong tính cách của họ bằng cách chơi với con cái, sử dụng đồ chơi của chúng, v.v. (Parsons, 1951).
Một yếu tố khác hỗ trợ sự ổn định tính cách của người trưởng thành là sự phân công lao động theo giới tính trong các gia đình hạt nhân.
Trong các gia đình hạt nhân biệt lập, mọi người được phân công các vai trò cụ thể để cho phép đơn vị hoạt động đúng. Có các vai trò biểu đạt và vai trò công cụ đã đề cập ở trên (Parsons, 1951).
Vai trò biểu cảm và công cụ
Murdock lập luận rằng gia đình hạt nhân bao gồm các vai trò công cụ và biểu cảm. Các vai trò công cụ cung cấp hỗ trợ tài chính và thiết lập địa vị gia đình, trong khi các vai trò biểu cảm bao gồm cung cấp hỗ trợ tình cảm và chăm sóc thể chất.Theo quan điểm của thế kỷ 20 về gia đình hạt nhân, người cha thường là người đứng đầu gia đình và chịu trách nhiệm cung cấp tài chính cho gia đình. Người mẹ thường chịu trách nhiệm chăm sóc nhà cửa và nuôi dạy con cái.
Parsons cho rằng trẻ em cần lớn lên trong một gia đình mà vai trò biểu đạt và phương tiện được đảm nhiệm bởi cha mẹ nếu muốn trẻ phát triển được “tính cách người lớn ổn định”.
Sự hiểu biết của Parsons về vai trò biểu cảm và vai trò công cụ bắt nguồn từ và phản ánh xã hội trung lưu Mỹ vào những năm 1950.
Nhược điểm của gia đình hạt nhân
Những người theo chủ nghĩa hậu hiện đại gọi gia đình hạt nhân là một cấu trúc vốn mong manh, chỉ thịnh vượng trong thời đại mà việc sở hữu nhà và tiến bộ kinh tế trở nên dễ dàng hơn trong thời kỳ bùng nổ sau chiến tranh.
Những người ủng hộ quan điểm này cho rằng gia đình hạt nhân đang phải đối mặt với một số vấn đề nghiêm trọng. Họ chỉ ra tỷ lệ ly hôn và làm cha mẹ đơn thân cao, cũng như khó khăn mà nhiều gia đình gặp phải trong việc duy trì mối quan hệ gần gũi (Bengtson, 2001).
Ngay cả những động lực phổ biến như sự ganh đua giữa anh chị em ruột và sự khác biệt giữa cha mẹ và con cái cũng có thể gây căng thẳng cho một gia đình nhỏ với ít sự tiếp xúc với các thành viên khác trong một gia đình mở rộng. Việc thiếu mạng lưới hỗ trợ có thể khiến các gia đình hạt nhân khó giải quyết các vấn đề, dẫn đến sự cô lập hơn nữa và cảm giác cô đơn hoặc bất lực (Bengtson, 2001).
Đối với trẻ em nói riêng, việc lớn lên trong một gia đình hạt nhân có thể khá khó khăn. Với cả cha và mẹ đều làm việc toàn thời gian, nhiều trẻ em cảm thấy bị bỏ rơi hoặc bị bỏ rơi. Trong một số trường hợp, điều này có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về hành vi.
Tuy nhiên, không phải tất cả các gia đình đều có chức năng. Một số gia đình có thể bị coi là bất ổn do nhiều yếu tố như nghiện rượu, nghiện ma túy, bệnh tâm thần, bạo hành thể xác hoặc đơn giản là thiếu tình yêu thương và giao tiếp.
Khi một gia đình không có chức năng, nó có thể có tác động tiêu cực đến các cá nhân liên quan cũng như toàn xã hội. Trẻ em từ các gia đình không có chức năng có nhiều khả năng gặp phải các vấn đề ở trường, các vấn đề về sức khỏe tâm thần và các vấn đề lạm dụng chất gây nghiện. Chúng cũng có nhiều khả năng tham gia vào các hoạt động tội phạm (Bertrand, 1962).
Ngoài ra, trẻ em trong gia đình hạt nhân thường không có lợi thế học hỏi từ các thành viên gia đình mở rộng như ông bà hoặc anh chị em họ. Chúng cũng bỏ lỡ cơ hội phát triển mối quan hệ gần gũi với những người họ hàng đó.
Các nhà nghiên cứu đã phủ nhận chức năng của gia đình hạt nhân – theo nghĩa là bị cô lập và di động về mặt xã hội – kể từ những năm 1960 (Cervantes, 1965).
Thật vậy, gia đình không phải là một đơn vị biệt lập mà là một đơn vị được liên kết với các gia đình khác thông qua hôn nhân, quan hệ huyết thống và mạng lưới bạn bè. Gia đình hoạt động trong một cộng đồng họ hàng và hàng xóm, nơi thông tin, giá trị văn hóa và nguồn lực vật chất được trao đổi (Friedlander, 1963).
Mặc dù gia đình hạt nhân có phạm vi riêng tư của mình – ngôi nhà – nhưng các thành viên của nó không thể tránh khỏi việc tương tác với những người bên ngoài gia đình trực hệ. Trên thực tế, gia đình hạt nhân được nhúng vào một mạng lưới các mối quan hệ xã hội.
Cấu trúc của gia đình hạt nhân cũng bị chỉ trích trên cơ sở kinh tế. Những người chỉ trích cho rằng gia đình hạt nhân là một cách tổ chức xã hội không hiệu quả vì nó đòi hỏi phải sao chép các dịch vụ mà chính phủ hoặc doanh nghiệp có thể cung cấp hiệu quả hơn.
Ví dụ, thay vì mỗi gia đình có máy giặt riêng, tất cả các gia đình trong một khu phố có thể chia sẻ một tiệm giặt là. Tương tự như vậy, dịch vụ chăm sóc trẻ em, chăm sóc người già và trường học có thể được cung cấp hiệu quả hơn trên cơ sở toàn cộng đồng thay vì bởi các gia đình riêng lẻ.
Gia đình hạt nhân cũng bị chỉ trích là quá nhỏ để đáp ứng mọi nhu cầu của một cá nhân. Đặc biệt, người ta cho rằng gia đình hạt nhân không thể cung cấp cùng mức hỗ trợ về mặt tình cảm như một gia đình mở rộng lớn hơn.
Ngoài ra, vì gia đình hạt nhân quá nhỏ nên thường không thể cung cấp hỗ trợ tài chính đầy đủ cho các thành viên của mình trong thời điểm cần thiết. Điều này có thể dẫn đến cảm giác bất an và lo lắng, đặc biệt là ở trẻ em và người lớn tuổi (Bengtson, 2001).
Gia đình hạt nhân đã giảm dần về số lượng kể từ cuối thế kỷ 20 do các yếu tố như tỷ lệ ly hôn tăng, sống thử, hộ gia đình chỉ có cha hoặc mẹ và hôn nhân đồng giới.
Những tác nhân gây căng thẳng về kinh tế như Đại suy thoái, tiền lương trì trệ và lạm phát giá nhà cũng góp phần làm suy giảm gia đình hạt nhân do hạn chế khả năng tiếp cận nhà ở biệt lập.
Các hộ gia đình đa thế hệ, không phải hộ gia đình hạt nhân đang gia tăng như một cách để giảm chi phí và gánh nặng chăm sóc trẻ em cho một người trong gia đình.
Sự gia tăng của phụ nữ trong lực lượng lao động cũng làm giảm nhu cầu về các vai trò gia đình hạt nhân được xác định, vì ít cần người chồng phải là trụ cột gia đình duy nhất. Một lời giải thích khác là mọi người đang trì hoãn việc kết hôn và sinh con cho đến khi về già, cho phép họ phát triển mối quan hệ sâu sắc hơn trong gia đình và cộng đồng nơi họ sinh ra.
Độ tuổi trung bình kết hôn lần đầu ở Hoa Kỳ đã tăng từ 20 đối với phụ nữ và 23 đối với nam giới vào năm 1950 lên 27 đối với phụ nữ và 29 đối với nam giới vào năm 2018 (Hemez, 2020).
Cấu trúc gia đình thay thế
Gia đình không phải hạt nhân có thể có nhiều hình thức khác nhau, bao gồm hộ gia đình chỉ có cha hoặc mẹ, cha mẹ đồng giới, cha mẹ nuôi, cặp đôi không có con, gia đình hỗn hợp, v.v.
Có nhiều lý do khác nhau khiến một gia đình không được coi là gia đình hạt nhân. Trong một số trường hợp, một hoặc cả hai cha mẹ có thể vắng mặt do tử vong, ly hôn hoặc các trường hợp khác. Trong những trường hợp khác, gia đình có thể chỉ đơn giản là chọn không sống cùng nhau theo kiểu gia đình hạt nhân truyền thống.
Có nhiều lợi thế cho các gia đình không phải hạt nhân. Ví dụ, các hộ gia đình chỉ có một cha hoặc một mẹ thường cung cấp môi trường nuôi dưỡng và hỗ trợ trẻ em nhiều hơn so với các gia đình có cả cha và mẹ, đặc biệt là trong trường hợp gia đình đó sẽ bị ảnh hưởng bởi lạm dụng.
Cha mẹ đồng giới có thể trở thành hình mẫu về các mối quan hệ lành mạnh cho con cái của họ, và cha mẹ nuôi thường tạo ra mối liên kết chặt chẽ với con cái của họ, bền chặt như bất kỳ mối liên hệ sinh học nào.
Một ví dụ lịch sử về gia đình không phải hạt nhân là gia đình hạt nhân mở rộng, phổ biến ở nhiều nền văn hóa trên thế giới. Trong một gia đình mở rộng, ông bà, cô, chú, bác và anh chị em họ đều sống chung trong một hộ gia đình.
Sự sắp xếp này cung cấp sự hỗ trợ và ổn định cho tất cả các thành viên trong gia đình, và cung cấp một mạng lưới người chăm sóc trẻ em tích hợp. Trong vài thập kỷ qua, ngày càng có nhiều cấu trúc gia đình mới đang hình thành: ông bà nuôi dạy cháu.
Điều này có thể cần thiết khi cha mẹ không thể chăm sóc con cái, chẳng hạn như do vấn đề về tâm thần, y tế hoặc lạm dụng chất gây nghiện.
Nguồn tham khảo
Althusser, L., & Balibar, E. (1970). Reading Capital (B. Brewster, Trans.). London: New Left. (Original work published 1968) Brown, H. (2012). Marx on gender and the family: A critical study (Vol. 39). Brill.
Bales, R. F., & Parsons, T. (2014). Family: Socialization and interaction process. Routledge.
Bell, N. W. and E. F. Vogel (eds.) (1968). A Modern Introduction to the Family. Glencoe: Free Press.
Bengtson, V. L. (2001). Beyond the nuclear family: the increasing importance of multigenerational bonds: the burgess award lecture. Journal of marriage and family, 63 (1), 1-16.
Bertrand, A. L. (1962). School attendance and attainment: Function and dysfunction of school and family social systems. Social Forces, 40 (3), 228-233.
Cervantes, L. F. (1965). Family background, primary relationships, and the high school dropout. Journal of Marriage and the Family, 218-223.
Della Porta, D., & Diani, M. (2014). Introduction: The field of social movement studies.
Friedlander, F. (1963). Underlying sources of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 47 (4), 246.
Gamache, S. J. (1997). Confronting nuclear family bias in stepfamily research. Marriage & Family Review, 26 (1-2), 41-69.
Hemez, P. (2020). Distributions of age at first marriage, 1960-2018. Family Profiles, FP-20, 9.
Murdock, G. P. (1949). Social Structure . Macmillan.
Parsons, T. (1943). The kinship system of the contemporary United States. American anthropologist, 45 (1), 22-38.
Parsons, T. (1959). The Social Structure of the Family, in Ruth Anshen (ed.), The Family:Its Functions and Destiny. Harper.
Stern, B. J. (1948). Engels on the Family. Science & Society, 42-64.
Sussman, M. B. (1958). The isolated nuclear family: Fact or fiction. Soc. Probs., 6, 333.
Zelditch, M. (1955). Role differentiation in the nuclear family: A comparative study. Family, Socialization and Interaction Process, 307-351.
