Một nghiên cứu mới của Jessica L. Jones và các cộng sự xuất bản trên Personality & Social Psychology Bulletin, đã đặt ra câu hỏi về các giả định lâu nay cho rằng Kiềm chế cảm xúc là chiến lược kém hiệu quả trong việc giảm cảm xúc tiêu cực.
Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng việc Kiềm chế cảm xúc không chỉ có tác động đến các biểu hiện bên ngoài mà còn ảnh hưởng đến mức độ trải nghiệm cảm xúc nội tâm, điều này mang lại cái nhìn mới mẻ và sâu sắc hơn về hiệu quả của chiến lược điều chỉnh cảm xúc này.
Bối Cảnh về Điều chỉnh Cảm Xúc
Điều chỉnh cảm xúc là quá trình mà cá nhân sử dụng để điều khiển và quản lý các cảm xúc của mình, cả về mặt trải nghiệm cảm xúc và cách thể hiện chúng ra bên ngoài.
Mục đích của Điều chỉnh cảm xúc là để giảm bớt sự khó chịu hoặc tăng cường cảm xúc tích cực trong những tình huống nhất định. Các chiến lược điều chỉnh cảm xúc có thể được phân thành hai nhóm chính: tái đánh giá nhận thức và kiềm chế cảm xúc.
Mỗi chiến lược có những đặc điểm và ứng dụng riêng, tác động đến trải nghiệm cảm xúc của cá nhân theo những cách khác nhau.
Tái đánh giá nhận thức
Tái đánh giá nhận thức là chiến lược điều chỉnh cảm xúc trong đó cá nhân thay đổi cách thức nhìn nhận một tình huống nhằm giảm thiểu cảm giác tiêu cực và thay đổi tác động cảm xúc của tình huống đó.
Thông qua việc nhìn nhận lại tình huống theo một cách khác, có thể làm giảm bớt cảm xúc tiêu cực và đồng thời thay đổi cách thể hiện cảm xúc.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng tái đánh giá nhận thức là một trong những chiến lược điều chỉnh cảm xúc mạnh mẽ nhất, vì nó không chỉ làm giảm cường độ cảm xúc mà còn tác động đến cách thức biểu hiện cảm xúc bên ngoài (Gross, 2002). Điều này đã khiến tái đánh giá nhận thức trở thành một chiến lược phổ biến và được khuyến khích trong nhiều tình huống.
Kiềm chế cảm xúc
Kiềm chế cảm xúc là chiến lược trong đó cá nhân ngừng hoặc hạn chế việc thể hiện cảm xúc ra bên ngoài, như việc giữ một biểu cảm khuôn mặt trung tính hoặc kiểm soát các cử chỉ cơ thể, thường khi cảm xúc đã bắt đầu được kích hoạt.
Trong khi chiến lược này giúp kiềm chế sự thể hiện cảm xúc, nó đã bị cho là kém hiệu quả vì chỉ tác động đến các biểu hiện bên ngoài mà không thay đổi cảm xúc nội tâm.
Trước đây, nhiều nghiên cứu đã cho rằng kiềm chế cảm xúc chỉ giúp “che giấu” cảm xúc mà không làm giảm bớt tác động cảm xúc (Gross & John, 2003). Tuy nhiên, một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng kiềm chế cảm xúc có thể có tác động tinh tế đến trải nghiệm cảm xúc nội tâm, đặc biệt khi được áp dụng trong các tình huống nhất định.
Kiềm chế Cảm Xúc và Cảm Xúc Nội Tâm
Mặc dù trước đây người ta cho rằng kiềm chế cảm xúc chủ yếu chỉ ảnh hưởng đến các biểu hiện bên ngoài, nghiên cứu gần đây của Jones và các cộng sự (2024) đã chỉ ra rằng chiến lược này có thể tác động đến cảm xúc nội tâm.
Kết quả nghiên cứu cho thấy kiềm chế cảm xúc có thể làm giảm mức độ cảm xúc tiêu cực, không chỉ làm giảm sự thể hiện bên ngoài mà còn giúp cải thiện cảm giác của cá nhân đối với những tình huống kích thích cảm xúc tiêu cực. Những phát hiện này thách thức quan điểm trước đây cho rằng kiềm chế cảm xúc chỉ là một chiến lược “bóp nghẹt” cảm xúc mà không làm thay đổi cảm xúc cơ bản của cá nhân.
Nghiên cứu về Điều chỉnh Cảm xúc
Nghiên cứu 1
Jones và các cộng sự (2024) đã thực hiện một phân tích lại dữ liệu từ nghiên cứu của Livingstone và Isaacowitz (2018), với sự tham gia của 163 người từ 18 đến 88 tuổi.
Các đối tượng trong nghiên cứu được yêu cầu xem các hình ảnh mang tính tiêu cực cảm xúc từ Hệ thống Hình ảnh Cảm xúc Quốc tế (IAPS), trong ba điều kiện điều chỉnh cảm xúc khác nhau: tái đánh giá nhận thức, kiềm chế cảm xúc, và điều chỉnh chung (điều kiện đối chứng).
Trong mỗi điều kiện, người tham gia sử dụng một thanh trượt để liên tục đánh giá mức độ cảm xúc tiêu cực mà họ cảm nhận trong quá trình quan sát các hình ảnh.
Dữ liệu thu thập được từ việc đánh giá trong thời gian thực đã cung cấp cái nhìn chi tiết về mức độ ảnh hưởng của các chiến lược điều chỉnh cảm xúc đối với cảm xúc của người tham gia.
Kết quả từ phân tích lại dữ liệu cho thấy những phát hiện quan trọng:
- Tái đánh giá nhận thức là chiến lược hiệu quả nhất:
Như nhiều nghiên cứu trước đây, tái đánh giá nhận thức (cognitive reappraisal) đã được xác nhận là chiến lược điều chỉnh cảm xúc hiệu quả nhất. Người tham gia trong nhóm tái đánh giá nhận thức báo cáo mức độ cảm xúc tiêu cực thấp nhất.
Việc thay đổi cách nhìn nhận về tình huống giúp họ giảm thiểu cảm giác tiêu cực và điều chỉnh cảm xúc của mình một cách mạnh mẽ. Điều này đồng nghĩa với việc, ngoài việc giảm bớt cảm xúc tiêu cực, tái đánh giá nhận thức còn có tác động tích cực lên cả cảm xúc bên trong và cách thức thể hiện cảm xúc ra ngoài.
- Kiềm chế cảm xúc làm giảm cảm xúc tiêu cực đáng kể:
Một phát hiện gây bất ngờ trong nghiên cứu là việc kiềm chế cảm xúc cũng có hiệu quả đáng kể trong việc giảm cảm xúc tiêu cực, dù mức độ hiệu quả thấp hơn so với tái đánh giá nhận thức.
Các đối tượng tham gia trong nhóm kiềm chế cảm xúc không chỉ giảm mức độ thể hiện cảm xúc bên ngoài mà còn báo cáo cảm giác giảm bớt cảm xúc tiêu cực bên trong so với nhóm điều chỉnh chung (điều kiện đối chứng).
Kết quả này thách thức quan điểm lâu nay rằng kiềm chế cảm xúc chỉ có tác dụng giảm thiểu biểu hiện cảm xúc mà không ảnh hưởng đến trải nghiệm cảm xúc nội tâm.
- Điều chỉnh chung không có tác động mạnh mẽ:
Nhóm điều chỉnh chung (điều kiện đối chứng), nơi các đối tượng không thực hiện bất kỳ chiến lược điều chỉnh cảm xúc nào, không cho thấy sự thay đổi đáng kể về cảm xúc tiêu cực so với các nhóm thử nghiệm khác.
Điều này cho thấy rằng việc không sử dụng chiến lược điều chỉnh cảm xúc cụ thể có thể dẫn đến việc cảm xúc tiêu cực không được xử lý hoặc giảm nhẹ, và do đó tiếp tục ảnh hưởng mạnh mẽ đến trải nghiệm cảm xúc của người tham gia.
Kết quả từ nghiên cứu này mở rộng và củng cố những kết luận trước đây về hiệu quả của các chiến lược điều chỉnh cảm xúc, đồng thời cung cấp một cái nhìn sâu sắc hơn về tác động của việc kiềm chế cảm xúc.
Trái ngược với các quan niệm trước đây cho rằng kiềm chế cảm xúc chỉ có ảnh hưởng đến biểu hiện bên ngoài mà không tác động đến cảm xúc nội tâm, nghiên cứu này chỉ ra rằng kiềm chế cảm xúc có thể làm giảm cảm xúc tiêu cực một cách rõ rệt.
Điều này đặt ra những câu hỏi mới về khả năng ứng dụng của kiềm chế cảm xúc trong các tình huống mà tái đánh giá nhận thức không thể thực hiện được hoặc không thực tế.
Nghiên cứu 2
Để mở rộng và làm rõ thêm các kết quả từ Nghiên cứu 1, Jones và các cộng sự (2024) đã thực hiện Nghiên cứu 2 với một thiết kế ngẫu nhiên trong chủ thể, tuyển chọn 234 sinh viên đại học từ 18 đến 33 tuổi.
Các đối tượng tham gia được phân bổ ngẫu nhiên vào ba nhóm khác nhau, mỗi nhóm được hướng dẫn áp dụng một chiến lược điều chỉnh cảm xúc cụ thể: kiềm chế cảm xúc, tái đánh giá nhận thức, hoặc không điều chỉnh cảm xúc (điều kiện đối chứng).
Điểm đặc biệt trong thiết kế của Nghiên cứu 2 là việc hiển thị ngẫu nhiên các hình ảnh có tính tiêu cực và trung tính với mức độ cường độ cảm xúc khác nhau, nhằm kiểm tra hiệu quả của các chiến lược điều chỉnh cảm xúc trong bối cảnh các kích thích cảm xúc có sự đa dạng về mức độ mạnh yếu.
Người tham gia được yêu cầu đánh giá mức độ cảm xúc tiêu cực của họ ngay sau mỗi lần thử nghiệm, cho phép nhóm nghiên cứu thu thập dữ liệu về các thay đổi trong cảm xúc tiêu cực theo thời gian thực.
Kết quả chính từ Nghiên cứu 2:
- Kiềm chế cảm xúc làm giảm cảm xúc tiêu cực so với điều kiện không điều chỉnh:
Một trong những kết quả quan trọng của nghiên cứu là việc kiềm chế cảm xúc có tác dụng giảm cảm xúc tiêu cực một cách đáng kể so với điều kiện không điều chỉnh (điều kiện đối chứng).
Các đối tượng trong nhóm kiềm chế cảm xúc đã báo cáo mức độ cảm xúc tiêu cực thấp hơn so với nhóm không sử dụng chiến lược điều chỉnh cảm xúc. Điều này xác nhận lại những phát hiện từ Nghiên cứu 1, rằng kiềm chế cảm xúc có thể là một chiến lược hữu ích trong việc điều chỉnh cảm xúc tiêu cực, đặc biệt trong những tình huống mà các chiến lược khác không thể áp dụng.
- Hiệu quả của kiềm chế cảm xúc nhất quán với các hình ảnh có cường độ cảm xúc khác nhau:
Một điểm đáng chú ý trong kết quả nghiên cứu là hiệu quả của kiềm chế cảm xúc không bị ảnh hưởng bởi mức độ cường độ của các hình ảnh cảm xúc tiêu cực.
Dù các hình ảnh có mức độ kích thích cảm xúc cao hay thấp, kiềm chế cảm xúc vẫn giúp giảm bớt cảm xúc tiêu cực của người tham gia một cách ổn định. Điều này cho thấy rằng kiềm chế cảm xúc có thể là một chiến lược hiệu quả trong nhiều tình huống cảm xúc khác nhau, bất kể mức độ mạnh yếu của cảm xúc gợi ra từ các kích thích.
- Kết quả không bị ảnh hưởng bởi các chiến lược sử dụng trong các thử nghiệm trước:
Các nhà nghiên cứu cũng kiểm tra xem liệu hiệu quả của chiến lược điều chỉnh cảm xúc trong mỗi thử nghiệm có bị ảnh hưởng bởi các chiến lược đã được áp dụng trong các thử nghiệm trước đó hay không.
Kết quả cho thấy rằng không có sự ảnh hưởng của các chiến lược trước đó đối với các kết quả hiện tại. Điều này giúp loại bỏ khả năng các chiến lược điều chỉnh cảm xúc có tác dụng phụ hoặc gây ra sự can thiệp vào các kết quả trong các thử nghiệm sau.
Kết quả từ Nghiên cứu 2 không chỉ củng cố những phát hiện trong Nghiên cứu 1 mà còn mở rộng hiểu biết về cách thức kiềm chế cảm xúc có thể tác động đến trải nghiệm cảm xúc của cá nhân trong các tình huống khác nhau.
Phát hiện này cũng chỉ ra rằng kiềm chế cảm xúc có thể là một công cụ hữu ích trong việc điều chỉnh cảm xúc tiêu cực, đặc biệt là khi các chiến lược khác như tái đánh giá nhận thức không khả thi.
Ngoài ra, nghiên cứu còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự ổn định và tính nhất quán của kiềm chế cảm xúc trong các tình huống khác nhau, cho thấy tiềm năng rộng lớn của chiến lược này trong việc đối phó với các cảm xúc tiêu cực trong đời sống hàng ngày.
Một lời từ PSYEZ
Nghiên cứu của Jones và các cộng sự (2024), được công bố trên Personality & Social Psychology Bulletin, đã mang lại những hiểu biết mới mẻ về hiệu quả của các chiến lược điều chỉnh cảm xúc, đặc biệt là kiềm chế cảm xúc.
Trái ngược với quan điểm truyền thống rằng kiềm chế cảm xúc chỉ đơn thuần tác động đến biểu hiện bên ngoài, kết quả từ hai nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiến lược này không chỉ giảm mức độ thể hiện cảm xúc mà còn ảnh hưởng đáng kể đến cảm xúc nội tâm.
Tái đánh giá nhận thức tiếp tục được khẳng định là chiến lược hiệu quả nhất trong việc giảm thiểu cảm xúc tiêu cực, giúp thay đổi cả trải nghiệm cảm xúc bên trong và cách thể hiện cảm xúc bên ngoài.
Tuy nhiên, kiềm chế cảm xúc cũng chứng tỏ hiệu quả đáng kể, đặc biệt trong những bối cảnh mà các chiến lược khác như tái đánh giá nhận thức không khả thi hoặc khó áp dụng.
Những phát hiện từ nghiên cứu không chỉ thách thức các giả định lâu nay về sự “thiếu hiệu quả” của kiềm chế cảm xúc mà còn cung cấp bằng chứng thực nghiệm về tiềm năng ứng dụng của chiến lược này trong việc quản lý cảm xúc tiêu cực.
Trong thực tế, kiềm chế cảm xúc có thể được xem như một công cụ điều chỉnh cảm xúc linh hoạt, đặc biệt hữu ích trong các tình huống đòi hỏi sự kiểm soát ngay lập tức hoặc khi các nguồn lực để thực hiện tái đánh giá nhận thức bị hạn chế.
Nghiên cứu cũng mở ra hướng đi mới cho các nghiên cứu trong tương lai, tập trung vào việc tìm hiểu cách các chiến lược điều chỉnh cảm xúc có thể được kết hợp hoặc sử dụng linh hoạt trong các bối cảnh khác nhau để đạt hiệu quả tối ưu.
Ngoài ra, các phát hiện này có thể mang lại ứng dụng thực tiễn trong các lĩnh vực như tâm lý học lâm sàng, giáo dục, và quản lý cảm xúc tại nơi làm việc, nơi việc sử dụng các chiến lược điều chỉnh cảm xúc phù hợp là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sức khỏe tâm lý và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Nguồn tham khảo
Jones, J. L., Isaacowitz, D. M., & Ayduk, O. (2024). Conceal and Don’t Feel as Much? Experiential Effects of Expressive Suppression. Personality & Social Psychology Bulletin. https://doi.org/10.1177/0146167224123800
Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 85(2), 348–362. https://doi.org/10.1037/0022-3514.85.2.348
Gross, J. J. (2002). Emotion regulation: Affective, cognitive, and social consequences. Psychophysiology, 39(3), 281–291. https://doi.org/10.1017/S0048577201393198
