Thời gian vừa qua, trào lưu xé túi Mù rộ lên như một hiện tượng thu hút nhiều lượt quan tâm và chia sẽ cũng như hàng nghìn lượt xem và bình luận. Một trào lưu hot có sự tham gia của rất nhiều người nổi tiếng, KOL, KOC, và những phiên livestream liên tục.
Vậy trào lưu xé túi Mù là gì và dưới góc nhìn tâm lý học thì điều gì khiến trào lưu này lan rộng trong giới trẻ và khắp các trang mạng internet
Trào lưu xé túi Mù là gì?
Trào lưu xé túi Mù hay hộp mù là một loại sản phẩm bao gồm những món đồ chơi hoặc vật phẩm được đóng gói kín, khiến người mua không thể biết trước mình sẽ nhận được gì cho đến khi mở hộp.
Xuất hiện lần đầu tiên tại Nhật Bản vào những năm 1980-1990, hộp mù được phát triển bởi các công ty sản xuất đồ chơi với mục đích tạo thêm sự thú vị cho người sưu tầm. Nó đề cập đến một hộp nhỏ đục, kín có cùng bao bì bên ngoài và búp bê tích hợp có nhiều kiểu dáng khác nhau.
Một trong những dòng sản phẩm hộp mù nổi tiếng đầu tiên là gashapon (hoặc gachapon) – máy bán đồ chơi tự động chứa các đồ chơi nhỏ gọn và ngẫu nhiên trong viên nhựa.
Sau đó, xu hướng hộp mù lan rộng ra nhiều nước châu Á và dần trở nên phổ biến toàn cầu, đặc biệt trong giới trẻ.
Các thương hiệu lớn như POP MART của Trung Quốc đã góp phần thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của thị trường này, biến hộp mù trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn hóa sưu tập và thương mại đồ chơi hiện đại.
Theo dữ liệu nghiên cứu, quy mô thị trường của ngành công nghiệp hộp mù tại Trung Quốc dự kiến sẽ đạt 25 tỷ nhân dân tệ vào năm 2025 ( Zeng, 2021 ).
So với cha mẹ của họ, người tiêu dùng sau những năm 90 đã cải thiện rất nhiều về điều kiện vật chất, khiến họ có nhu cầu tiêu dùng cá nhân hóa hơn, thích sự mới lạ và kích thích ( Wang và Zhou, 2021 ).
Do đó, trào lưu xé túi Mù đã trở nên phổ biến trong giới trẻ với đặc điểm không chắc chắn của chúng.
Trào lưu xé túi Mù và Tâm lý học về sự tò mò
Trong tâm lý học sự tò mò, một đặc điểm tâm lý bẩm sinh, chịu ảnh hưởng của cả yếu tố di truyền và các yếu tố môi trường.
Mặc dù di truyền học không thể giải thích đầy đủ mức độ tò mò của một người, nhưng nó đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành sự khác biệt giữa các cá nhân.
Sự tò mò về nhận thức nảy sinh từ cảm giác khó chịu do thông tin bất ngờ hoặc mâu thuẫn gây ra.
Mặt khác, sự tò mò về nhận thức là thú vui, được thúc đẩy bởi sự mong đợi phần thưởng, kích hoạt hệ thống dopaminergic trong não của chúng ta.
Dopamine dường như có liên quan nhiều hơn đến những gì chúng ta mong đợi từ phần thưởng hơn là bản thân phần thưởng.
Khi chúng ta tham gia vào các hoạt động lặp đi lặp lại mang lại kết quả có thể dự đoán được, não của chúng ta dần dần quen với phần thưởng được mong đợi, dẫn đến việc giải phóng dopamine giảm.
Hiện tượng này, được gọi là sự thích nghi khoái lạc , làm nổi bật mối quan hệ phức tạp giữa dopamine và sự mong đợi phần thưởng.
Niềm tin của chúng ta về bản thân ảnh hưởng sâu sắc đến hành vi của chúng ta và cách chúng ta tương tác với thế giới.
Điều này có thể giải thích cho sự chú tâm của chúng ta đến các phiên livestream về trào lưu xé túi Mù và sức hút của nó. Sự hấp dẫn của tò mò trong những túi mù mang lại cho ta những phần thưởng về tâm lý và giải phóng nhiều dopamine khiến chúng ta cảm thấy thích thú và vui vẽ khi xem Xé túi mù.
Bên cạnh đó, cách nói chuyện không đoán trước và những cách kết hợp không theo quy luật của những túi mù cũng là những yếu tố dẫn đến sự thích thú và chú tâm của những người xem.
Xem thêm những bài viết mới nhất về tâm lý tại: Tâm lý trong tầm tay PSYEZ
Lý thuyết giải quyết sự không chắc chắn
Lý thuyết Giải quyết sự không chắc chắn đề cập đến động lực tâm lý khiến người tiêu dùng tham gia vào các giao dịch liên quan đến sự không chắc chắn hoặc bất ngờ.
Các sản phẩm như hộp mù, vé số, hay các món đồ ngẫu nhiên thường kích thích cảm giác hồi hộp và khao khát khám phá của người tiêu dùng, dẫn đến quyết định mua hàng.
Con người tự nhiên cảm thấy khó chịu khi đối mặt với sự không chắc chắn. Họ có xu hướng muốn giải quyết những cảm giác này.
Khao khát này có thể thúc đẩy người mua hàng và xem xé túi mù, đặc biệt là khi sản phẩm mang tính ngẫu nhiên, chẳng hạn như hộp mù. Bằng cách mua sản phẩm, người tiêu dùng hy vọng sẽ tìm ra câu trả lời cho sự tò mò của họ.
Theo lý thuyết giải quyết sự không chắc chắn, người chơi có thể giải quyết sự không chắc chắn sau khi mở hộp như một phần thưởng tâm lý ( Shen và cộng sự, 2019 ).
Các loại phần thưởng khác nhau có thể tăng cường sự thúc đẩy và đổi mới, do đó tạo ra và tạo ra một loại hành vi lặp lại ( Koo và Fishbach, 2010 ). Điều này cũng giải thích vì sao những phiên live lại có nhiều người xem và rất nhiều người mua đi mua lại để xem xé túi mù.
Những trải nghiệm mua hàng khác nhau của người chơi sẽ dẫn đến sự khác biệt trong ý định chia sẻ. Phần thưởng giải quyết sự không chắc chắn sẽ làm tăng trải nghiệm tích cực của người chia sẻ và thúc đẩy việc chia sẻ hơn nữa
Những phiên livestream xe túi mù tạo ra những sự không chắc chắn và bất ngờ thu hút những người xem và quan tâm. Những người chơi có xu hướng giải quyết những sự không chắc chắn từ những túi mù chưa được xé.
Xé túi mù và tâm lý tiêu dùng của thế hệ gen Z
Các báo cáo tài chính cho thấy thế hệ Z, sinh từ năm 1996 đến 2010, là những người tiêu dùng chính. Tâm lý tiêu dùng của thế hệ Z tập trung vào ba khía cạnh chính: thích đón đầu xu hướng, tìm kiếm sự tự thể hiện và theo đuổi tiện lợi.
Có bảy yếu tố tâm lý chính ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng bao gồm động lực, học hỏi, củng cố, xã hội hóa, mô hình hóa, nhận thức, thái độ và niềm tin (Indeed Editorial Team, 2021).
Eyal và Hoover (2014, trang 67-71) đã đề cập rằng những yếu tố tâm lý phổ biến như hiệu ứng khan hiếm, hiệu ứng khung, hiệu ứng mỏ neo và hiệu ứng phiếu mua hàng có thể kích thích quyết định mua sắm của người tiêu dùng.
Kameda và Hastie (2015, trang 1-14) mô tả “tâm lý đám đông” là sự phù hợp về niềm tin và hành vi giữa các cá nhân trong một nhóm, xảy ra mà không có sự phối hợp cố ý từ một lãnh đạo hoặc cơ quan trung tâm, mà thông qua sự tương tác cục bộ giữa các thành viên.
Các yếu tố tâm lý đóng vai trò quan trọng trong việc kích thích quyết định mua hàng của người tiêu dùng.
Ảnh hưởng từ hiệu ứng trong tâm lý học
- Hiệu ứng tâm lý “bầy đàn”
Kameda và Hastie (2015) chỉ ra rằng “hiệu ứng bầy đàn” (herd mentality) thúc đẩy con người đưa ra quyết định dựa trên xu hướng của đám đông.
Với sự phổ biến của các video mở túi mù trên mạng xã hội và chia sẻ của những người nổi tiếng, xé túi mù nhanh chóng trở thành một trào lưu, kích thích nhu cầu của người tiêu dùng chỉ vì thấy nhiều người khác cũng sở hữu hoặc trải nghiệm.
- Hiệu ứng Diderot
Hiệu ứng Diderot, hay còn gọi là “hiệu ứng phù hợp” (matching effect), thúc đẩy người mua tiếp tục mua thêm sản phẩm để hoàn thiện một bộ sưu tập hoặc tạo sự đồng nhất trong các món đồ của mình.
Khi đã sở hữu một vài món đồ túi mù, người mua thường bị cuốn vào việc mua thêm để có đủ bộ, hoặc để tìm các phiên bản hiếm trong cùng dòng sản phẩm (Becker, 2016).
- Hiệu ứng kì vọng
Một phần lớn sự hấp dẫn của xé túi mù nằm ở yếu tố bất ngờ. Người tiêu dùng kỳ vọng rằng bên trong túi mù có thể là món đồ mình mong muốn hoặc một món đồ giá trị cao.
Chính kỳ vọng này tạo ra sự hồi hộp, và khi mở túi ra, yếu tố ngạc nhiên thúc đẩy cảm giác vui vẻ, thỏa mãn, hoặc đôi khi là thất vọng.
Cảm giác này làm tăng trải nghiệm cảm xúc, khiến người tiêu dùng muốn mua nhiều lần để “kiểm tra vận may.”
- Hiệu ứng lây lan
Hiệu ứng này cho thấy xu hướng lan truyền cảm xúc, nhận thức hoặc hành động của một cá nhân qua nhóm người xung quanh họ.
Khi người tiêu dùng mở túi mù và chia sẻ những trải nghiệm bất ngờ hoặc các món đồ thú vị trên mạng xã hội hay những đoạn video ngắn về xé túi mù tạo cảm giác phấn khích và cảm xúc này này dễ dàng lây lan sang những người khác dẫn đến sự săn đón của các phiên live xé túi mù.
Nhiều người sau khi xem video hoặc bài viết về trải nghiệm xé túi mù của người khác sẽ cảm thấy thích thú và muốn trải nghiệm cảm giác này, từ đó dẫn đến việc mua hàng để tự mình khám phá.
Ảnh hưởng của giá trị cảm xúc của người tiêu dùng
Giá trị cảm xúc đề cập đến sự hài lòng mà người tiêu dùng có được trong trải nghiệm cảm xúc khi tận hưởng sản phẩm và dịch vụ ( Sheth và cộng sự, 1991 ). Sự không chắc chắn của hộp mù sẽ thúc đẩy người tiêu dùng tạo ra những cảm xúc tích cực và giá trị cảm xúc.
Ngày càng có nhiều nghiên cứu phát hiện ra rằng sự không chắc chắn là trạng thái kích thích, có thể khơi dậy sự tò mò của người tiêu dùng ( Loewenstein, 1994 ) và không gian tưởng tượng ( Lee và Qiu, 2009 ).
Đồng thời, nó mang lại những trải nghiệm tích cực như bất ngờ ( Laran và Tsiros, 2013 ), phấn khích và kích thích ( Lee và Qiu, 2009 ).
Một mặt, sự tò mò là trạng thái thiếu thông tin. Khi sự thiếu hụt được giải quyết, mọi người sẽ có cảm giác nhẹ nhõm vui vẻ ( Loewenstein, 1994 ); mặt khác, sự tò mò là cảm giác thích thú, phù hợp hơn với khái niệm cảm xúc tích cực ( Ruan và cộng sự, 2018 ).
Kết Luận
Trào lưu bóc túi “mù” không chỉ phản ánh nhu cầu giải trí và khám phá của giới trẻ, mà còn cho thấy cách mà tâm lý học và các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng.
Những sản phẩm này không chỉ đơn thuần là hàng hóa mà còn là một phần của trải nghiệm văn hóa và cảm xúc, mang lại sự hứng thú và kết nối trong cộng đồng.
Với sự tiếp tục phát triển của thị trường và sự tham gia của nhiều thương hiệu lớn, bóc túi “mù” có khả năng sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tiêu dùng hiện đại.
Tâm Lý Trong Tầm Tay là kênh truyền thông uy tín, có chuyên môn về lĩnh vực Tâm lý.
Nguồn tham khảo
Becker, E. (2016). Tensões entre natureza e sociedade em Diderot e Rousseau. discurso, 46(1), 151-170.
Bryan Kolb, Allonna Harker, Robbin Gibb (2017). National Library of Medicine, Principles of plasticity in the developing brain.
Celeste Kidd, Benjamin Y Hayden (1915). National Library of Medicine. The Psychology and Neuroscience of Curiosity.
Eyal, N. (2014). Hooked: How to build habit-forming products. Penguin.
Indeed Editorial Team. (2021, April 8). 7 Psychological Factors in Marketing That Influence Consumer Behavior. Truy cập từ: https://www.indeed.com/career-advice/career-development/psychological-factors-in-marketing
Kano, N, Seraku, N, Takahashi, F, & Tsuji, S. (1984, April 15). Attractive quality and must-be quality. Hinshitsu: The Journal of the Japanese Society For Quality Control, 147-156.
Koo M., Fishbach A. (2010). Climbing the goal ladder: how upcoming actions increase level of aspiration. J. Pers. Soc. Psychol. 99 1–13. 10.1037/a0019443
Laran J., Tsiros M. (2013). An investigation of the effectiveness of uncertainty in marketing promotions involving free gifts. J. Mark. 77 112–123. 10.1509/jm.11.0255 11670861
Lee Y. H., Qiu C. (2009). When uncertainty brings pleasure: the role of prospect imageability and mental imagery. J. Consum. Res. 36 624–633. 10.1086/599766
Loewenstein G. (1994). The psychology of curiosity: a review and reinterpretation. Psychol. Bull. 116 75–98. 10.1037/0033-2909.116.1.75
Ruan B., Hsee C. K., Lu Z. Y. (2018). The teasing effect: an underappreciated benefit of creating and resolving an uncertainty. J. Mark. Res. 55 556–570. 10.1509/jmr.15.0346 11670861
Shen L., Hsee C. K., Talloen J. H. (2019). The fun and function of uncertainty: uncertain incentives reinforce repetition decisions. J. Consum. Res. 46 69–81. 10.1093/jcr/ucy062
Sheth J. N., Newman B. I., Gross B. L. (1991). Why we buy what we buy: a theory of consumption values. J. Bus. Res. 22 159–170. 10.3389/fpsyg.2021.829696
Valentina Vellani, Lianne P de Vries, Anne Gaule, Tali Sharot (2020). National Library of Medicine, A selective effect of dopamine on information-seeking.
Vincent D Costa, Valery L Tran, Janita Turchi, Bruno B Averbeck (2014), National Library of Medicine, Dopamine modulates novelty-seeking behavior during decision making.
Wang D., Zhou C. (2021). Blind box consumption: a new phenomenon of contemporary youth consumption lifestyle. Gansu Soc. Sci. 2 120–126.
Zhang Y., Wu M., Ma Q. (2021). Will free gifts please customers: views under benefit congruency framework. J. Northeast. Univ. 23 38–47
Zhang, Y., & Zhang, T. (2022). The effect of blind box product uncertainty on consumers’ purchase intention: The mediating role of perceived value and the moderating role of purchase intention. Frontiers in Psychology, 13, 946527.
Bài viết thú vị